Een fundamentalist…

Bij het woord ‘fundamentalist’ denken mensen doorgaans aan lieden met – op zijn gunstigst – nogal letterlijke geloofsopvattingen en – op zijn slechtst – aan gewelddadigheid. Dat doet geen recht aan het werkelijke gebruik van dat woord, dat weliswaar ooit is uitgevonden om een groep christenen aan te duiden met nogal vergaande ideeën, maar tegenwoordig ook voor niet-gelovigen en zelfs atheïsten wordt gebruikt. Het wordt ook gebruikt voor gelovigen die beslist niet gewelddadig zijn. Daarom een poging tot het definiëren van wat een fundamentalist is, zonder inhoudelijk te refereren aan geloof of overtuiging, in zeven kenmerken. ...erkent slechts één waarheid. Geen fundamentalist zonder zijn ene waarheid. Anderzijds is aan de simpele overtuiging dat er maar één waarheid zijn kan op zichzelf niets fundamentalistisch, maar voor een fundamentalist is het wel een onvoorwaardelijke voorwaarde. Wie meent dat twee of meer dingen tegelijkertijd waar kunnen zijn, kan geen fundamentalist meer worden.

Nederlandse christenen steeds fundamentalistischer

Zo meldt Trouw op basis van cijfers van het SCP:

Jonge christenen hebben steeds vaker (zeer) behoudende opvattingen. Dat schrijft het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in een onderzoek naar de kerkelijkheid van Nederlanders dat vandaag verschijnt. Het instituut munt zelfs een nieuwe term voor de orthodoxe christenjongere: de neofundamentalist.

Bijna de helft van de kerkgangers tussen de 17 en 30 jaar is van mening dat je je aan alle voorschriften van je kerk hebt te houden. Ter vergelijking: twintig jaar geleden vond dat slechts een op de vijf jonge christenen.

De jonge generatie gelovigen laat een ontwikkeling zien die al langer gaande is in de kerk: die wordt kleiner en orthodoxer.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Gerard Stolk (cc)

Is theologie vijand van het geloof?

COLUMN - Binnen de academische theologie, waarin kritisch wordt nagedacht over de rijke traditie van het christelijk geloof, lijkt iedere theoloog soms in zijn eigen toonsoort lijkt te zingen en een eigen maat te houden. Je kunt dan vaak ook niet van harmonie spreken; alle theologen samen zouden een koor opleveren waarin vaak dissonanten klinken en wat vreselijk is om naar te luisteren. Anders dan de natuurwetenschappen kent de theologie geen algemene methode, en daarom lijkt het voor een buitenstaander vaak alsof anything goes.

Vandaar dat veel gemeenteleden de theologie links laten liggen. Je merkt dat er een steeds grotere kloof aan het ontstaan tussen de academische theologie en de “gewone” gelovigen. De predikanten, die de vertaalslag zouden moeten slaan tussen de theologie en het beleefde en geleefde geloof, laten het maar al te vaak afweten. De theologie, zo hoor ik vaak in reacties op mijn blog of tijdens lezingen, maakt het geloof kapot en is alleen maar kritisch op het geloof. Theologen lijken zelf de grootste vijanden van het geloof te zijn.

Is theologie werkelijk Geest-dodend? Veel hangt af van hoe je geloof bekijkt of beleeft. Is geloof een zeker weten bij de klippen op, en zijn kritische vragen of twijfel je grootste angst? Dan is theologie bedreigend. Maar gelukkig zien veel mensen geloof als een weldadige onrust, een weg die gegaan wordt doorheen heel het leven, zonder een vaste woon- of verblijfplaats, en die met geen enkel menselijk antwoord genoegen neemt, omdat menselijke godsbeelden slechts constructies zijn van iets dat het menselijk voorstellingsvermogen overstijgt. Iedere constructie verabsoluteren staat dan gelijk aan godslastering.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Adieu God?

COLUMN - In Adieu God? interviewt bible belt boy Thijs van den Brink bekende Nederlanders die van hun geloof zijn gevallen. Het vraagteken in de titel maakt al duidelijk dat Thijs twijfelt of zijn gesprekspartners God wel écht vaarwel hebben gezegd.

‘De God waarin je niet gelooft, bestaat niet,’ zei de presenterende priester in de reportage The Big Silence, die vorige week zondag op Canvas werd uitgezonden. Het klonk als een open deur. En als de opzet van een retorisch trucje dat de priester gebruikte om zijn gesprekspartner, een ongelovige, ervan te overtuigen dat God wel degelijk bestaat. Het enige wat je moet doen is in Hem geloven.

Als ik vanuit Zwolle richting Amersfoort rijdt, de IJssel over, staat daar in een eeuwig groene weide een bord met de tekst: ‘Wie in Jezus gelooft, heeft het eeuwige leven.’ Geloven is een krachtig iets, kortom. Je kan er een God mee scheppen en het eeuwige leven mee verkrijgen. Kom daar maar eens om. 

De zin ‘Wie in Jezus gelooft, heeft het eeuwige leven’, lijkt mij een afgeleide van het door Jezus zelf uitgesproken: ‘Al wie in Mij gelooft zal leven ook al is hij gestorven, en een ieder die leeft en in Mij gelooft, zal in eeuwigheid niet sterven, gelooft gij dat?’ Ook hier lijkt Jezus een taalspelletje met me te spelen. Immers, hoe kun je nog geloven als je gestorven bent? Dat kan alleen maar als je nog leeft. Dus als ik nog in staat ben te geloven terwijl ik reeds gestorven ben, dan kan het niet anders dan dat ik leef! Kortom, als ik maar altijd blijf geloven, ook na mijn dood, dan heb ik het eeuwige leven. Jezus loopt hier een beetje de Harry Mulisch uit te hangen, wil ik maar zeggen.

Foto: Post-Atheïst

Post-Atheïst | De polemiek voorbij

COLUMN - Klaas Knooihuizen, aka Johnny Volente, is na 38 columns gestopt met zijn Volentekriebels. Vanaf vandaag verwelkomen we Jona Lendering als nieuwe Vaste Gast. Elke maandag om half vier zal hij op Sargasso schrijven over religie.

Een goede column is amusant, heeft een pointe, staat op zichzelf en kan zonder toelichting. Het zou beter zijn geweest als ik mijn debuut als religie-columnist had gemaakt door op de actualiteit in te haken, maar ik denk dat het zinvol is eerst wat uit te leggen.

Ik ben historicus en werk momenteel aan een boek over het ontstaan van het christendom en het rabbijnse jodendom. Dat roept meer en fellere reacties op dan andere zaken waarover ik schrijf. Zo is me eens, na een lezing waarin ik had verteld dat Jezus altijd een jood is gebleven, verweten dat ik het christendom wilde opblazen, terwijl me ook eens is voorgehouden dat een modern mens zich moest distantiëren van zoiets middeleeuws als religie.

Niet dat zulke reacties onverwacht komen. In het niet eens zo lang geleden nog verzuilde Nederland waren er maar weinig aspecten van het dagelijks leven waarop de kerk geen invloed had. Religie is geen voltooid verleden tijd en vermoedelijk is het uit frustratie hierover dat de anticonfessionele polemiek soms zoveel extremer is dan doelmatig.

Foto: TijsB (cc)

Islamisering en islamofobie

OPINIE - Toen ik uit Irak naar Nederland kwam, noemde ik mezelf atheïst. Ik geloofde vanaf mijn pubertijd namelijk in geen enkele God meer. Hoe meer mijn ouders en vrienden probeerden mij wel te laten geloven, hoe verder ik van hun geloof afdreef. En hoe vaker werd geroepen dat Allah groter was, des te kleiner hij voor mij werd.

Geen God dus voor mij, maar met gelovigen heb ik meestal geen probleem. Ik vind het prima dat mensen steun vinden bij hun God en ik vind het prachtig wanneer mensen geïnspireerd door hun godsdienst anderen helpen. Gelovigen verliezen echter mijn respect wanneer ze zo overtuigd beginnen te raken van hun eigen gelijk, dat ze dat aan anderen gaan opleggen. 
Toen ik net in Nederland woonde, genoot ik van de vrijheid waarmee over geloofszaken kon worden gediscussieerd. Ik had open discussies met Nederlandse vrienden, woonde debatten bij van seculiere Marokkaanse en Turkse organisaties en debatteerde in vrijheid met moslims.

Sinds een jaar of tien is dat anders. Moslims, maar zeker ook autochtonen veronderstellen meer dan in het verleden dat ik moslim ben en zijn me veel vaker als moslim gaan aanspreken. Ze vragen me over mijn geloof en mijn geloofsbeleving, ze vragen me afstand te nemen van islamitische terroristen, ze spreken me aan met ‘jullie moslims’, ze laten me weten dat ik een woestijngeloof aanhang, dat ik achterlijk ben en een geitenneuker. Ze vragen me of ik de sharia in Nederland wil invoeren, of mijn vrouw besneden is, wat ik van homo’s of moslimbroeders vind en als ik solliciteer, krijg ik de vraag of ik vrouwen wel een hand geef. Ook mijn kinderen, in Nederland geboren en met een autochtone moeder, krijgen heel vaak vragen over een geloof dat niet het hunne is.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Zomergasten recensie | Beatrice de Graaf

RECENSIE - In de derde aflevering van Zomergasten 2013 ontving presentator Wilfried de Jong hoogleraar Conflict en Veiligheid Beatrice de Graaf, die ons een boeiend kijkje gunde in haar veel te snel denkende hoofd. 

Ik krijg het altijd wat warm als een ongelovige een praktiserend gelovige probeert te begrijpen, terwijl je aan alles merkt dat hij niet wezenlijk geïnteresseerd is om het écht te begrijpen. Wilfried de Jong vroeg aan zomergast Beatrice de Graaf hoe gelovig zij was op een schaal van één op tien. Aanvankelijk gaf zij een ontwijkend antwoord.

Een kwartiertje later kwam ze er nog op terug, door te zeggen dat zij dat stadium al lang voorbij was. De grootste uitdaging, legde zij uit, zat ‘m erin uit te vinden hoe jij jouw geloof, met alle eeuwenoude regels en dogma’s van dien, laat verhouden tot jezelf en tot de tijd waarin je leeft. Wilfried de Jong vroeg haar of ze, als ze zou mogen kiezen, haar werk zou inruilen om een leven als ouderling in haar kerk te leiden. De Graaf keek Wilfried de Jong vol ongeloof aan. Ze had net een kleine twee uur vol vuur over haar werk als historicus en terrorismedeskundige verteld. 

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

#Dezeweek | Lekker reien

COLUMN - De honderdste Tour is nu bijna twee weken oud en het is een bijzondere editie. Er wordt niet alleen een jubileum gevierd, maar het is ook de eerste keer dat het publiek zich ervan bewust is dat het al jaren en masse naar een klassiek tragedie zit te kijken. Vol van de dope (schande!) proberen overmoedige renners het lot in eigen hand te hebben en boven hun kunnen uit te stijgen, om minstens een paar keer per week een Franse Olympos te beklimmen.

Geen wonder dat Zeus je dan van je fietsje flikkert.

Ondertussen wordt het hele schouwspel lyrisch bezongen door onze nieuwe poëet des vaderlands, Maarten Ducrot, die bij vlagen welhaast halve alexandrijen weet te produceren: ‘Ten lange leste in de chasse patate // gaat er alweer een renner op z’n gat.’ Alsof dat nog niet genoeg is, oreert Mart Smeets elke avond ook nog eens alsof ‘ie uit Delphi komt. Hij weet wel waar het heen moet met de sport.

En de mensen luisteren er nog ook naar. Wat een orakel. Uh, mirakel.

Het schijnt overigens dat er zich in het peloton ook nog een stel gereformeerden uit de Biblebelt bevindt; de overstap van een Utrechtse heuvel naar een Franse Alp is immers niet al te groot. De groep werd lange tijd geïmiteerd door Duitse volgelingen: ook het niet inenten is blijkbaar een virus dat zich onder grote groepen mensen kan verspreiden.  Deze hardlerenden gingen dan ook nog lang op voor de rode bollen maar schikten zich uiteindelijk rustig in de gebruiken van de wielerwereld door verboden middelen hun bloedbaan in te spuiten. (Schande!!) Dit alles om niet meer afhankelijk te zijn van het credo “mazzel of de mazelen”.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Vorige Volgende