Lelijke woorden

Dit stuk gaat over drie lelijke woorden. Woorden die Nederland lelijker maken - slechter, een beroerdere plek om te zijn en om te wonen. Die het leven van mensen slechter maken. Om dat te illustreren vergelijk ik ze met het Engelse equivalent, om te laten zien hoe het anders zou kunnen. En misschien zou moeten. We gaan hebben over verzuim, pesten en duurzaamheid. Pesten Eerst pesten. In Nederland gaat het woord ‘pesten’ meestal over het slachtoffer: je wordt gepest. “Pester” is wellicht een woord, maar in het dagelijks spraakgebruik wordt het weinig gebezigd en mijn Word zet er een rood kringeltje onder. Gebruikelijk is het niet, en ‘pesten’ gaat vooral over degenen die het moeten ondergaan. Nog erger: niet alleen gaat pesten (te) weinig over de dader, het woord wordt soms ook nog eens gebruikt om het slachtoffer verder de modder in te trappen. “Ah, gossie, wordt je gepest?”, wordt iemand dan neerbuigend voor de voeten geworpen. Alsof er daarom iets mis is met het slachtoffer in plaats van de dader. Neem dan het Engels. Een pester heeft een woord, dat is een bully.  Het werkwoord is bullying, dat gaat ook om de dader die iets fout doet. “Being bullied” is niet iets dat ook nog eens vernederend gebruikt kan worden naar het slachtoffer toe. “Pesten” is in het Nederland iets dat gebeurt, en in het Engels iets dat gedaan wordt, en degene die het doet, de bully, is een klootzak. Wel zo duidelijk. Verzuim Verzuim is één van de lelijkste woorden in het Nederlands, als het gaat om de betekenis van 'niet kunnen werken'. In het normale, dagelijks spraakgebruik betekent verzuim vaak dat iemand iets verkeerds doet, faalt. Pak de definitie er bij en je vindt zaken als: nalatig, verzaken, in gebreke blijven, verwaarlozing. Maar als het gaat over werken (of juist: niet kunnen werken), noemen we dat óók verzuim. Dus: je bent ziek, je kan niet werken (en dat is verdomme ook je recht, om niet te hoeven werken als je ziek bent!), maar we plakken er een etiket op waardoor het toch lijkt alsof jij iets fout doet. En dan heb ik het nog niet eens over hrm-adviesbureaus die trainingen komen geven over ‘ziek zijn kun je niets aan doen, maar verzuim is een keuze!’ en die de boodschap afgeven dat je toch ook echt wel als je ziek bent zoveel mogelijk je best moet doen voor je werkgever. [1] Dan in het Engels. Daar hebben ze ook een woord voor ‘verzuim’ als in ‘verzaken’ (en al dat ander lelijks), zoals ‘neglect’ en ‘dereliction’. Ze hebben echter óok een woord voor ziek zijn van je werk, namelijk: ‘sick leave’. Heee, ‘afwezig door ziekte’, dat klinkt eigenlijk best… logisch? Misschien ook iets voor hier in Nederland, in plaats van het lelijke, bedrijfsverantwoordelijkheid op medewerker afschuivende ‘verzuim’. Duurzaamheid Ik sluit af met "duurzaamheid". Want duurzaamheid, dat gaat in Nederland over het milieu, het klimaat, en dergelijke hippieachtige dingen. [2] "Duurzaamheidsdenkers", zegt de rechtsmens soms wat smalend, als ware het een belediging. Doordat het direct (en vooral, of zelfs uitsluitend) gelinkt wordt aan milieuzaken haakt een deel van de bevolking al af wanneer het woord valt, en gaat de eigenlijke betekenis verloren. Want waar gaat het eigenlijk om, wat wordt er met het woord bedoeld? Het gaat om zaken die niet houdbaar zijn. Dat zie je wel terug in het Engelse 'sustainable' (of tegenhanger ‘unsustainanble’). Deze woorden gaan nadrukkelijk niet alleen over milieu en dergelijke, en dat maakt het een stuk duidelijker voor iedereen waar het om gaat, vermoed ik. Bijvoorbeeld, in het Engels is niet alleen de manier waarop we met onze aarde omgaan onhoudbaar, maar is het bijvoorbeeld óók 'unsustainable' als je mensen structureel 20 uur per dag laat werken. (Dat leidt in die Engelstalige landen dan wel tot sick leave, wat al beter is dan het 'verzuim' in Nederland – maar dat terzijde.) En nu? Maar wat moeten we er nu mee? Voorstellen om andere woorden te gaan gebruiken ben ik – nog los van de haalbaarheid – een beetje huiverig voor, denkend aan het eindeloze gezeik dat soortgelijke discussies oproepen. Denk aan het al dan niet afschaffen van het woord ‘allochtoon’ of de huidige discussie over of de term ‘lager’ en ‘hoger’ nog wel gebruikt moeten worden in het onderwijs. Tegelijkertijd kan ik niet anders dan constateren dat de manier waarop deze woorden in Nederland gebruikt worden niet bijdragen aan een fijne maatschappij. Noten: [1] En nee daar maak ik zelf niet altijd gebruik van van dat recht maar dat is omdat ik mijn werk leuk en belangrijk vindt en niet omdat dat zou moeten. [2] Eigenlijk zijn dat hele normale dingen waar je van links tot rechts mee bezig zou moeten zijn, maar helaas zijn we zover afgegleden dat je tegenwoordig bijna ‘links’ moet zijn om te willen dat de aarde niet naar de kloten gaat. Wat een ongekende tragiek is.

Quote du jour | Verantwoordelijkheid

QUOTE - Maar mij boeit het weinig om onze afstudeerders (nog) betere werknemers te maken. Mij lijkt het logisch om tijdens een academische opleiding juist eens grondig na te denken over welk werk je überhaupt wilt doen, en voor wie. Vertrouw je erop dat bedrijven en startups die winst maken of investering aantrekken per definitie aan zinnige producten bouwen? Hoe rijm je dat met het feit dat datzelfde consumptie gedreven, winstgerichte systeem tot nu toe zo destructief is geweest? Wil je daar deel van uitmaken? Of maakt het je allemaal niet zo veel uit, zolang je maar aan technisch interessante projecten kunt werken? En durf je dan ook toe te geven dat je het bredere effect van dat werk niet als jouw verantwoordelijkheid ziet?

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Heather Sunderland (cc)

Finland tussen ‘realpolitik’ en duurzaamheid

‘Desnoods gaan we alleen’. Zo reageerde de Finse minister van Buitenlandse Zaken Pekka Haavisto op de bezwaren van de Turkse president Erdogan tegen aspirant NAVO-lid Zweden. ‘Vanwege de veiligheid van beide landen heeft het natuurlijk de voorkeur om gezamenlijk op te trekken’, zegt Haavisto, ‘maar we moeten ook bereid zijn om dat standpunt te herzien. Is er iets gebeurd dat de toetreding van Zweden op de lange termijn zal vertragen? Het is nu nog te vroeg om daar definitieve uitspraken over te doen.’ Zweden zal de komende tijd alles doen om samen te kunnen blijven optrekken. Van Erdogan mag verwacht worden dat hij minstens tot de Turkse presidentesverkiezingen zijn best zal blijven doen om het maximale te halen uit zijn veto voor de toetreding van nieuwe NAVO-lidstaten. Voor Erdogan is het allemaal onderdeel van zijn verkiezingscampagne. Hij manifesteert zich als de sterke man met wie niet te spotten valt, niet alleen tegenover zijn binnenlandse kiezers, maar vooral ook voor de grote migrantenpopulaties in het buitenland. Die zijn net als in het verleden van groot belang om zijn positie te versterken, zeker nu er binnenslands veel kritiek is op zijn regering.

Het is niet erg waarschijnlijk dat Finland komende zomer, als er over het NAVO-lidmaatschap moet worden besloten, zijn buurland zal laten vallen. Beide landen hebben van begin af aan gezegd gezamenlijk te willen optreden. Maar in Finland, dat een 1300 kilometerlange grens met Rusland heeft, is de angst voor een Russische inval net iets groter. Tekenend is dat Finland deze week akkoord is gegaan met een van Erdogans voorwaarden: de opheffing van het wapenexportverbod naar Turkije. Finland zal de export naar Turkije hervatten van staal dat wordt gebruikt bij de productie van bepantsering voor militair materieel, zo maakte het Finse ministerie van Defensie bekend. Het ministerie plaatste tegelijkertijd bij het Zweedse bedrijf Saab een order voor een nieuw luchtafweersysteem. Finland gaat ook meedoen aan de levering van Leopardtanks aan Oekraïne.

Foto: Anton Atanasov, via Pexels.

De groene variant

ACHTERGROND - Omdat Black Friday een donkere dag is voor moeder aarde, ontstond een paar jaar geleden de groene tegenhanger: Green Friday! Je hebt er vast van gehoord, en zo niet: dan nu wel. Beide dagen vinden plaats op de vrijdag na Thanksgiving en dat is morgen, 25 november.

Ik ga ervan uit dat je het idee van Black Friday kent. Het is niet moeilijk; men wordt massaal naar winkels gelokt met hoge kortingen. Op internet leggen veel websites met plezier (en de strategie om je te verleiden tot aankopen doen) uit waar het vandaan komt, dus dat kan je nalezen.

De groene variant

Wat moet Green Friday dan voorstellen? Ook dat wordt volop uitgelegd*. Bovenal is Green Friday een bewustwordingscampagne die aandacht vestigt op overconsumptie en die laat zien dat het anders kan. Zo kan je namelijk ook géén spullen kopen op Black Friday (wie had dat gedacht!) en in plaats daarvan, ik noem maar wat, bomen planten.

Bomen planten? Ja, echt. In Nederland wordt Green Friday georganiseerd door Trees for All, een ANBI-stichting die al 23 jaar bomen plant in Nederland en in het buitenland. Trees for All heeft naar eigen zeggen al 6,8 miljoen bomen en struiken geplant. En ze hebben zich ontfermd over Green Friday. Zelf schrijven ze dat Green Friday hun initiatief is, maar elders lees ik dat het in Frankrijk is begonnen. Volgens Wikipedia vindt ‘Buy Nothing Day’, wat ook zoiets is, al sinds 1997 plaats op dezelfde dag als Black Friday. Het is me dus niet helemaal duidelijk hoe het zit, en het maakt me eigenlijk ook niks uit. Het is in ieder geval een sympathieke actie voor een goed doel.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Quote du jour | verantwoordelijk onderwijs

QUOTE - Doorgaan op deze weg is daarom geen optie; er is verandering nodig, en het onderwijs moet daarin het voortouw nemen, betoogt Aldo van Duivenboden. “Wat mij betreft is de tijd aangebroken dat het onderwijs het juk van de brave volger van economie en arbeidsmarkt afwerpt en het voortouw neemt als aanjager van de transitie naar een duurzame en inclusieve wereld”, schrijft hij.

Ok, het heeft misschien een beetje ’60’s vibes (Kritiese Universiteit iemand?), maar Aldo van Duivenboden van de OnderwijsInnovatie Hub van Hogeschool Saxion heeft hier natuurlijk wel 100% gelijk. Hadden ze in de jaren 60 trouwens ook wel, dat je een beetje systeemkritiek best mag verwachten vanuit het hoger onderwijs en dat het uitblijven daarvan gelijk staat aan het dienen van de status quo. Maar dat terzijde.

Foto: Yan Krukov (Pexels)

Waarom ik een lastige klant ben

COLUMN - Ik ben een lastige klant geworden. En dan ook nog specifiek bij webshops die ik juist leuk vind, omdat ik daar nu eenmaal het liefst bestel. Maar als er dan iets misgaat, kan ik daar soms heel slecht tegen.

Als ik iets nodig heb of wil kopen, doe ik vaak erg mijn best om een duurzame variant bij een duurzame bron te halen. Het vergt dan wat uitzoekwerk om te komen tot een optie waar ik voor wil gaan. Ik woon niet in een grote stad, dus webshops bieden een uitkomst, je kent het wel. Het product moet alleen wel met de post en daarna kan je het pas in het echt zien. Een gokje dus.

Ruis

Ik bestel dus weleens wat bij duurzame online winkels. En hoe goed dit wereld-verbeterende bedrijf ook haar best doet, online winkelen blijft een ellende. Met als voornaamste probleem dat het beeld dat je van de producten hebt hoe dan ook vertekend is. Je vormt je beeld op basis van hoe het product wordt weergegeven en dat beeld hoeft helemaal niet overeen te komen met het echte product. Er zit ruis op de lijn.

En als ik dan zo veel moeite heb gedaan om online iets uit te zoeken waar ik achter denk te kunnen staan, wat ik kan bestellen bij een ‘goede webshop’, en wat helemaal naar mij toe wordt gebracht, dan kan ik er heel slecht tegen als het product anders is dan hoe ik het me had voorgesteld. Als het erg tegenvalt moet ik het namelijk terugsturen en dan was het allemaal voor niks. Dat is enorm zonde van de moeite, het karton, de uitstoot en het geld.

Foto: Still uit De Prijsknaller, KRO-NCRV copyright ok. Gecheckt 12-10-2022

Kleding als wegwerpproduct

DOCUMENTAIRE - Deze week zag ik de eerste aflevering van De Prijsknaller, waarin Eva Cleven en Ersin Kiris onderzoek doen naar de consequenties van fast fashion. In een halfuur worden alle problemen die onze huidige kledingindustrie veroorzaakt aangestipt.

De kern van het probleem, zoals in de documentaire naar voren komt, is dat kleding een wegwerpproduct is geworden. Kleding is goedkoper dan ooit en we kopen per persoon meer kleding dan ooit. Ook gooien we het sneller weer weg om het te vervangen voor nieuwe items uit de winkel. Het is alsof we minder waarde zijn gaan hechten aan individuele kledingstukken. Ze kosten niet veel, dus ze zullen wel niet veel waard zijn, toch?

Dat kleding goedkoper is dan eerder heeft te maken met de kwaliteit van de kledingstukken. De materialen zijn goedkoper. In De Prijsknaller wordt genoemd dat er in toenemende mate polyester in kleding zit en dat dit bijdraagt aan de slechte kwaliteit ervan. Een slechte kwaliteit kleding heeft niet alleen invloed op hoe snel wij in Nederland onze kleding wegdoen, maar ook op in hoeverre het nog hergebruikt of gerecycled kan worden.

In De Prijsknaller wordt pijnlijk duidelijk wat er gebeurt met kleding die je in de textielbak stopt. Eerder konden wij onszelf nog vertellen dat onze kleding via deze weg een tweede leven krijgt bij iemand die kleding nodig heeft en er blij mee is. Na het zien van de documentaire kan dat echt niet meer. Als jij jouw kleding niks waard vindt, is de kans namelijk groot dat ieder ander er net zo over denkt en het dus helemaal niet goed terechtkomt.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Regan Vercruysse (cc)

Plastic kleding

In een serie artikelen onderzoek ik kleding vanuit het perspectief van duurzaamheid, met als doel bij te dragen aan een eerlijker imago van kleding. In het eerste deel: plastic.

De winkels zijn weer open! Dat betekent dat we onze consumptiehonger weer ongeremd kunnen stillen. In december was alles dicht, maar niet getreurd! Ze hebben hun spullen voor je bewaard. De plastic kleren zijn er nog.

In december hebben de kledingcollecties een hoog gehalte bling-bling. In de winkelstraten glittert en glanst de zogenaamde feestkleding je tegemoet. Dat verraadt dat er een bijzondere grondstof in zit: plastic in de vorm van textielvezels. En dat glitterende spul is nog maar het topje van de plastic berg.

Het lijkt wel een goed bewaard geheim dat er plastic in kleding zit. Hoewel veel Nederlanders een mening hebben over plastic folie om een komkommer, hoor en lees ik maar weinig over plastic kleren. Als er plastic in kleding zit, moeten we daar als consument dan niet iets mee?

Verhullende labels

Met plastic kleren doel ik dus niet alleen op regenjassen en glitters. Als ik het heb over ‘plastic kleren’ dan heb ik het over kleren van ‘synthetische’ stoffen, waar polyester te bekendste van is. Deze stoffen worden gemaakt van aardolie en in feite zijn de stoffen of textielsoorten plastics. Ook andere plasticsoorten worden van aardolie gemaakt.

Foto: Vattenfall Nederland (cc)

De betere wereld begint helemaal niet bij onszelf

‘Dus de maatregelen waren goed, maar ons gedrag niet?, vroeg een journalist tijdens de coronapersconferentie van 13 oktober vorig jaar aan premier Rutte. Veel verder dan ‘we hebben het samen niet goed genoeg gedaan’, kwam de premier niet. Met dat korte zinnetje gaf de premier onbewust de grenzen en keerzijden aan van de in beleidskringen populaire gedragsbenadering.

Klimaatprobleem door wangedrag

De nadruk in de beleidsvorming op het begrippenkoppel ‘samen’ en ‘gedragsverandering’ komt voort uit een sterk geloof in het individu en de burger. Niet de overheid noch de markt, maar de burger kan de grote maatschappelijke problemen oplossen.

Met het bijna heilige geloof in het individu zijn allerlei gedragsbenaderingen weer komen bovendrijven die sociale vraagstukken, maar ook duurzaamheids- en klimaatvraagstukken ‘omdenken.’ Er zouden geen technologische, maatschappelijke of politieke problemen zijn, maar alleen psychologische problemen. Het gevaar van een dergelijke redenering, merkten HVA-onderzoekers Krispijn Faddegon en Reint Jan Renes hier eerder op, is dat daardoor dat alle problematiek wordt herleid tot gedrag van burgers, met ontkenning van de rol van de context.

Cognitieve dissonantie speelt ons parten

Het klimaatprobleem is in deze optiek vooral het gevolg van cognitieve dissonantie. Deze kent grofweg twee varianten. De eerste is dat we tegelijkertijd zowel klimaatvriendelijke als klimaat-onvriendelijke gedachten en opvattingen koesteren, en er maar niet uitkomen welke de overhand verdienen.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sebastiaan ter Burg (cc)

Drie nieuwe stemwijzers over duurzaamheid

Met smart keken we uit naar het nieuwe Klimaatlabel voor politieke partijen, niet in de eerste plaats omdat het zo lekker overzichtelijk is (alarmkleuren!) maar omdat de beoordeling zo grondig tot stand is gekomen op basis van daadwerkelijk stemgedrag van partijen in de Tweede Kamer. (Dat is dan ook meteen het nadeel: nieuwe partijen worden niet meegenomen.) Kiesklimaat.nl kwam tot deze indeling op basis van 100+ moties die op de site zijn te bekijken.

Klimaatlabel 2019/2021 van KiesKlimaat, https://kiesklimaat.nl/verkiezingen_2021

Er zijn enkele kleine en grotere verschillen met het Klimaatlabel voor 2017/2019. De Partij voor de Dieren en GroenLinks wisselen van plek (maar blijven dicht bij elkaar aan de top). De Partij van de Arbeid doet het nu even goed als de Socialistische Partij hoewel dat niets aan hun label B verandert. Grotere verschillen: 50PLUS verbeterde hun label van C naar B terwijl Denk in omgekeerde richting ging van B naar C, en D66 en de ChristenUnie gingen een plekje omhoog van D naar C.

Arbeidsuitbuiting prima

En er kwam deze week meer op het gebied van stemhulp en -advies. De ASN Bank kwam met de Duurzame Kieswijzer waarbij 10 stellingen aan (slechts) 9 partijen werden voorgelegd – deels over klimaat, deels over andere onderwerpen. De VVD vindt – als enige – arbeidsuitbuiting dus prima, zo blijkt (dat de VVD niet uitblinkt in maatschappelijk verantwoord ondernemen werd ook al geconstateerd in de beoordeling van partijprogramma’s door MVO Nederland). Het CDA blijft als enige partij tegen een CO2-heffing voor bedrijven, hoewel ze onlangs wel voor het wetsvoorstel stemden.

Volgende