van dr. Lisanne Groen Op 10 februari 2025 werden de adviezen van de Afdeling advisering van de Raad van State (hierna: de Afdeling) gepubliceerd over twee langverwachte wetsvoorstellen, die volgens minister Faber (Asiel en Migratie) moeten bijdragen aan ‘het strengste asielregime ooit’. Het gaat om de Asielnoodmaatregelenwet en de Wet invoering tweestatusstelsel. Welke maatregelen bevatten de voorstellen, hoe heeft de Afdeling ze beoordeeld en wat is de strekking van de adviezen? Inhoud wetsvoorstellen Het voorstel voor de Asielnoodmaatregelenwet bevat de volgende maatregelen: - De geldigheidsduur van een verblijfsvergunning asiel voor bepaalde tijd wordt verkort van vijf tot drie jaar; - Er worden geen nieuwe verblijfsvergunningen asiel voor onbepaalde tijd verleend; - De mogelijkheden tot ongewenstverklaring van vreemdelingen worden verruimd; - De voornemenprocedure wordt afgeschaft; De voornemenprocedure is geregeld in art. 39 van de Vreemdelingenwet 2000 (hierna: Vw 2000), en houdt in dat de vreemdeling schriftelijk op de hoogte wordt gesteld van het voornemen van de minister om de aanvraag voor een verblijfsvergunning af te wijzen. De vreemdeling mag hierover dan zijn zienswijze naar voren brengen. Afschaffing van die procedure leidt ertoe dat de minister direct mag beslissen op een aanvraag nadat de vreemdeling is gehoord. - De nareismogelijkheden voor ongehuwde partners en meerderjarige kinderen worden beperkt; - De afdoening van asielaanvragen wordt vergemakkelijkt, door 1) nieuwe feiten en omstandigheden strenger te toetsen bij opvolgende aanvragen, 2) een verwijtbaarheidstoets te introduceren bij opvolgende aanvragen en 3) de afwijzingsmogelijkheden te verruimen. Het voorstel voor de Wet invoering tweestatusstelsel bevat de volgende maatregelen: - De invoering van een tweestatusstelsel; Hoewel – in navolging van Europese regelgeving – in de Vw 2000 twee categorieën vluchtelingen worden onderscheiden (‘verdragsvluchtelingen’, die gegronde vrees hebben om te worden vervolgd vanwege bijvoorbeeld hun ras, religie of politieke overtuiging en ‘subsidiair beschermden’, die willekeurig oorlogsgeweld ontvluchten), is hun verblijfsstatus identiek (een eenstatusstelsel). Invoering van een tweestatusstelsel brengt met zich dat voor beide categorieën verschillende voorwaarden in het leven worden geroepen. - Het beperken van nareis tot het kerngezin; - Het stellen van aanvullende voorwaarden (een wachttermijn, inkomensvereiste en huisvestingsvereiste) voor nareis bij subsidiair beschermden. Beoordelingskader Afdeling De Afdeling hanteert voor de beoordeling van wetsvoorstellen haar beoordelingskader. Dat bestaat uit verschillende onderdelen. In de eerste plaats verricht de Afdeling een beleidsanalyse. Daarbij wordt gekeken naar de analyse van het probleem dat een wetsvoorstel zou moeten oplossen en naar de aanpak van dat probleem. Bij de beoordeling komen vragen aan de orde als: voor welk probleem is wetgeving geformuleerd, en welke informatie is over het probleem bekend? Zijn er over het probleem misschien al (wetenschappelijke) adviezen of rapporten verschenen en zo ja, zijn die dan bij de voorbereiding van het wetsvoorstel betrokken? En wat zijn het doel en het beoogde resultaat van de voorgenomen wetgeving – helpt het wetsvoorstel, kortom, het probleem ook op te lossen? Is voldoende rekening gehouden met betrokken partijen en met de financiële consequenties van een wetsvoorstel? Daarnaast wordt een constitutionele en juridische analyse verricht. De Afdeling gaat na hoe het wetsvoorstel zich verhoudt tot hoger recht. Worden grondrechten beperkt en zo ja, wordt voldoende toegelicht waarom dat noodzakelijk en proportioneel is? Zijn er eventuele rechtsbeginselen, zoals het rechtszekerheids- of evenredigheidsbeginsel, in het geding? En hoe zit het met de juridische systematiek van het wetsvoorstel? Past het binnen en naast bestaande wetgeving en zijn bevoegdheden duidelijk toegekend? En is voorzien in rechtsbescherming en overgangsrecht? De uitvoeringsanalyse ziet in het bijzonder op het doenvermogen van burgers en de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van het wetsvoorstel. Zijn de doelgroepen die door het wetsvoorstel worden geraakt goed in beeld gebracht, en begrijpen zij wat de wet van hen verlangt? Heeft de regeling tot gevolg dat nieuwe, meer of andere taken bij bijvoorbeeld (mede-)overheden of uitvoeringsorganisaties worden belegd? En zijn die dan geraadpleegd in de consultatiefase? Ten slotte ziet de analyse van de gevolgen voor de rechtspraktijk op de vraag of het wetsvoorstel duidelijk en toepasbaar is voor de rechtspraak, en of rechterlijke colleges over de wet ook zijn geraadpleegd. Wordt een toename van procedures verwacht en zo ja, is deze aanvaardbaar? Zijn er financiële en organisatorische gevolgen voor de rechtspraak, en zo ja, zijn daarvoor dan genoeg mensen en middelen beschikbaar? De vragen in het beoordelingskader die de Afdeling beantwoordt bij de advisering over een wetsvoorstel, zijn als het goed is bij de voorbereiding van dat wetsvoorstel op het departement ook al aan de orde gekomen. Veel van deze vragen zijn terug te vinden in het Beleidskompas – dat wordt gebruikt bij het voorbereiden van beleid en regelgeving – en in het Draaiboek en de Aanwijzingen voor de regelgeving. Dicta Aan het slot van een advies geeft de Afdeling haar eindoordeel over een wetsvoorstel in de vorm van een ‘dictum’. Hiervoor gebruikt de Afdeling vier vaste formuleringen: Dictum A: De Afdeling advisering van de Raad van State heeft geen opmerkingen bij het voorstel en adviseert het voorstel bij de Tweede Kamer der Staten-Generaal in te dienen. Dit dictum spreekt voor zich: de Afdeling heeft geen (noemenswaardige) opmerkingen bij het voorstel. Dit wordt ook wel aangeduid als een ‘advies conform’. Dictum B: De Afdeling advisering van de Raad van State heeft een aantal opmerkingen bij het voorstel en adviseert daarmee rekening te houden voordat het voorstel bij de Tweede Kamer der Staten-Generaal wordt ingediend. Hiermee geeft de Afdeling te kennen dat er wat haar betreft nog wel iets aan het wetsvoorstel moet gebeuren. Het kan zijn dat sommige van de voorgestelde bepalingen beter moeten worden geformuleerd of dat de toelichting op bepaalde punten aanvulling behoeft. Dictum C: De Afdeling advisering van de Raad van State heeft een aantal bezwaren bij het voorstel en adviseert het voorstel niet bij de Tweede Kamer der Staten-Generaal in te dienen, tenzij het is aangepast. Ook als een advies uitmondt in een C-dictum moet er volgens de Afdeling nog wel iets aan het voorstel gebeuren. Dat is duidelijk méér dan bij een B-dictum, hoewel de beide dicta op elkaar lijken: het B-dictum is geformuleerd als ‘ja, mits’; het C-dictum als ‘nee, tenzij’. De bezwaren van de Afdeling tegen het wetsvoorstel zijn bij een C-dictum aanzienlijk, maar nog wel te repareren. Dat is anders bij een dictum D, dat luidt: De Afdeling advisering van de Raad van State heeft ernstige bezwaren tegen het voorstel en adviseert het niet bij de Tweede Kamer der Staten-Generaal in te dienen. Dit dictum gebruikt de Afdeling als zij fundamentele bezwaren tegen het voorstel heeft, die door aanpassingen niet kunnen worden opgelost. Het C- en het D-dictum zijn zogenoemde ‘zware dicta’: voorstellen die van de Afdeling zo’n dictum krijgen, moeten opnieuw worden besproken in de ministerraad. ‘Zware dicta’ worden niet heel vaak toegekend. Hieronder zijn de dicta die de laatste jaren door de Afdeling zijn toegekend, weergegeven: Jaar Totaal A B C D ‘zware dicta’ 2023 340 212 93 31 4 10,2 % 2022 357 203 128 20 6 7,2 % 2021 417 251 112 47 7 12,9 & 2020 465 269 153 40 3 9,2 % 2019 407 262 103 32 10 10,3 % Bron: jaarverslagen Raad van State (www.raadvanstate.nl). Algemene maatregelen van bestuur zijn ook in deze cijfers betrokken. Adviezen van de Afdeling over de beide wetsvoorstellen De beide adviezen over beide wetten van de Afdeling zijn langs dezelfde lijn opgebouwd. Ik noem een aantal belangrijke punten. De adviezen beginnen met de belangrijkste bevindingen van de Afdeling die betrekking hebben op beide voorstellen. Die worden vervolgens per voorstel nader uitgewerkt. De belangrijkste bevindingen zien in hoofdzaak op drie aspecten: in de eerste plaats zijn de beide voorstellen volgens de Afdeling onzorgvuldig voorbereid. Ze zijn voorgelegd aan een beperkt aantal relevante instanties die maar een week de tijd kregen om erop te reageren: te weinig om de gevolgen goed in kaart te kunnen brengen, hoewel ze alle grote zorgen hebben geuit. Die onzorgvuldige voorbereiding is problematisch vanuit het perspectief van wetgevingskwaliteit en het belang van een ordentelijk wetgevingsproces, en kan niet worden gerechtvaardigd door de gestelde urgentie die tot versnelling van de procedure zou nopen. Het tweede punt gaat over de effectiviteit en de uitvoering van de wetsvoorstellen. Inzichten waaruit blijkt dat de voorgestelde maatregelen zullen bijdragen aan het beperken van de instroom of een efficiëntere asielprocedure zijn er niet, terwijl wél duidelijk is dat sommige maatregelen de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en de rechtspraak extra zullen belasten, zo schrijft de Afdeling. Dat geldt bijvoorbeeld voor het afschaffen van de asielvergunning voor onbepaalde tijd en de inperking van nareismogelijkheden (Asielnoodmaatregelenwet) waar in eerste instantie door de IND over moet worden beslist, en voor de invoering van het tweestatusstelsel (Wet invoering tweestatusstelsel), die in de hand zal werken dat vreemdelingen over hun status gaan procederen – met alle gevolgen voor de rechtspraak van dien. Ook het afschaffen van het ‘filter’ dat de voornemenprocedure vormt, kan uiteindelijk leiden tot meer en complexere zaken waarover moet worden beslist. Verder is de uitwerking van de beide wetsvoorstellen in onderlinge samenhang naar het oordeel van de Afdeling niet goed in beeld gebracht. De voorgenomen bezuinigingen op de asielketen leiden er bovendien toe dat niet alleen niet wordt voorzien in de financiële middelen die nodig zijn om de bestaande achterstanden weg te werken, maar óók niet voor de uitvoering van het wetsvoorstel. Deze uitvoeringsproblemen kunnen volgens de Afdeling in de praktijk voorts leiden tot grondrechtenschendingen, bijvoorbeeld omdat de IND en de rechtspraak niet binnen een redelijke termijn kunnen beslissen over verblijfsrechten van vreemdelingen en nareizigers. Dat kan tevens tot gevolg hebben dat gezinsleden lang gescheiden blijven. Dat niet is voorzien in overgangsrecht kan daarnaast ongelijke behandeling en schending van het rechtszekerheidsbeginsel in de hand werken. Verder wijst de Afdeling erop dat de maatregelen uit het Europese asiel- en migratiepact in 2026 van kracht worden. Dat betekent dat de asielwetgeving voor die tijd ingrijpend zal moeten worden gewijzigd. De Afdeling geeft te kennen dat een goede afstemming nodig is – niet alleen omdat twee verstrekkende wetswijzigingen kort na elkaar de IND en de rechtspraak nog verder zullen belasten, maar ook omdat samenvoeging van bepaalde onderdelen van (de nu voorgestelde en binnenkort noodzakelijke) wetsvoorstellen wellicht tot de mogelijkheden behoort. Kortom: hoewel geen van de voorgestelde maatregelen direct strijdig is met grondrechten en andere bepalingen van hoger recht, kan die strijd zich in de concrete uitvoering wel voordoen. De belangrijkste kanttekeningen van de Afdeling hebben betrekking op de probleemanalyse die aan het wetsvoorstel ten grondslag ligt en de wijze waarop is toegelicht dat de voorgestelde maatregelen aan de oplossing van het gestelde probleem bijdragen. Niet duidelijk is in hoeverre het voorstel effectief zal zijn en relevante instanties hebben te weinig tijd gekregen om de uitvoerbaarheid goed in kaart te brengen. Goed voorstelbaar is echter dat de beide voorstellen tot uitvoerbaarheidsproblemen zullen leiden bij de IND, en dat ook de rechtspraak aanzienlijk extra zal worden belast, zonder dat wordt voorzien in middelen om aan die extra belasting recht te doen. Ten aanzien van beide wetsvoorstellen adviseert de Afdeling dan ook om ‘de maatregelen opnieuw te bezien, voor iedere maatregel dragend te motiveren waarom deze effectief en uitvoerbaar is, en anders van de maatregel af te zien’. Aan beide voorstellen is een C-dictum toegekend. En, gelet op aard en aantal bedenkingen van de Afdeling: dat C-dictum ligt vermoedelijk dichter bij een D- dan bij een B-dictum. En nu? Nog voordat ze de adviezen had gelezen, heeft minister Faber al laten weten ‘hooguit punten en komma’s’ in de beide wetsvoorstellen te zullen aanpassen. “Het advies is niet bindend, ik kan ermee doen wat ik wil,” zei ze. Strikt genomen heeft ze daarin gelijk: een advies van de Afdeling advisering van de Raad van State hóeft niet te worden gevolgd. Dat neemt niet weg dat adviezen van de Afdeling serieus moeten worden genomen: de grondwettelijk verankering van de adviestaak van de Raad van State vereist dat. Het getuigt ook van weinig constitutionele etiquette om al bij voorbaat en in weinig subtiele bewoordingen duidelijk te maken dat een advies zal worden ‘weggeschreven’. Mocht niettemin blijken dat aanpassingen in de voorstellen die worden ingediend beperkt zijn gebleven, dan hebben de beide Kamers in ieder geval voldoende aanknopingspunten om de minister kritisch te bevragen. Dit artikel verscheen eerder bij het Montesquieu Instituut. Lisanne Groen is als fellow betrokken bij het Montesquieu Instituut. Haar onderzoek richt zich op wetgevingsvraagstukken, politiek staatsrecht (in het bijzonder de verhouding tussen de staatsmachten) en grondwetsinterpretatie.
Markus Koenraad (‘Markus K’) werd geboren in Holland, maar leeft alweer dertig jaar in het Verenigd Koninkrijk, waar hij rondkomt als rondreizende bluesbard.
Soms treft u filmpjes uit Kenia of Egypte. De heer K. heeft een eigen bandcamp-pagina, waar u digitale albums kunt aanschaffen.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
COLUMN - In Amerika zijn de afgelopen weken rake klappen uitgedeeld aan de wetenschap. Zo werd mensen die bijvoorbeeld een subsidieaanvraag wilden indienen verboden om woorden zoals gender en bias te gebruiken – woorden zonder welke het eenvoudig heel lastig is om over bepaalde onderwerpen te spreken. En zo werden door wetenschappelijke websites ‘gezuiverd’ van allerlei informatie omdat deze in strijd zou zijn met de ideologie van de nieuwe heersers. Dat betrof onder andere informatie over vaccinatie, soa’s en anticonceptie.
Heeft de Nederlandse wetenschap gereageerd? Ik heb een tijdje gezocht, maar ik heb geen reacties gevonden. In De Morgen stond wel een goed stuk van decanen geneeskunde uit Brussel, Antwerpen, Hasselt en Leuven. Maar uit Nederland? Geen woord.
Misschien hebben wij het hier te druk met onze eigen besognes. De grote kladderadatsch is hier immers ook al begonnen, met de sluiting van de afdeling Technische Natuurwetenschappen in Twente, waar tientallen banen geschrapt staan, de eerste tientallen van enkele duizenden, als we niet uitkijken. De Open Universiteit in Heerlen volgt mogelijk binnenkort, en dan hebben we al net moeten slikken dat bijvoorbeeld Italiaans in Leiden en Utrecht (de enige twee plaatsen met een volledige opleiding) wordt geschrapt. Dat is allemaal nog vóór de bezuinigingsagenda wordt aangekondigd – dat is niet vrolijk.
COLUMN - Hoe moet Europa reageren op het loslaten van alle vormen van factchecking door de grote Amerikaanse platforms? Volgens Meta is de maatregel bedoeld om de vrijheid van meningsuiting te bevorderen en beschuldigingen van vooringenomenheid bij het modereren van content te verminderen. In Europa wordt daar over het algemeen anders over gedacht.
Extreemrechts is wel ingenomen met de maatregelen van Trumps adjudanten Zuckerberg en Musk. Van Wilders zul je geen kritiek horen. Die heeft zelf ook nooit enige maat gekend. Ophef is net als bij Trump zijn businessmodel en dan neem je het niet zo nauw met de feiten en gebruik je grote, liefst aanstootgevende woorden. De AfD kan Musk ook goed gebruiken in de verkiezingscampagne om de uitsluiting en cancelling van de op een na grootste partij van Duitsland aan te vechten. Maar verder is er in Europa nog wel een meerderheid om de macht van de techplatforms in te perken en desinformatie actief te bestrijden.
Want het gaat hier niet om uitingsvrijheid, maar om macht. De macht om de publieke opinie te beïnvloeden en te ontregelen. Met uitgekiende algoritmes waar niemand een vinger achter kan krijgen. Vorig jaar schreef Rob Wijnberg op De Correspondent naar aanleiding van de overname van X door Musk: ‘Nadat hij eerst zijn eigen tweets voorrang had gegeven in de feeds van X, gingen de sluizen steeds verder open voor conservatieve, rechtse en radicaal-rechtse content. Accounts en posts van (radicaal-)rechtse aard groeien sinds zijn overname als kool, ontdekte The Washington Post na uitvoerig dataonderzoek.’ De Groene Amsterdammer deed onderzoek in Nederland en kwam tot de conclusie dat het inruilen van factchecking door community-opmerkingen geleid heeft tot ‘polarisatie ten faveure van de radicaal-rechtse minderheid.’ In het systeem van Musk blijft het nepnieuws overigens gewoon staan omdat de gebruikers het niet eens kunnen worden. In de praktijk, schrijven de onderzoekers, ‘lijkt het systeem vooral een manier om je politieke opponenten aan te vallen.’ Zo past het misschien wel in het Amerikaanse gepolariseerde tweepartijensysteem, maar hier is het destructief voor het openbare debat.
Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.
Liedjes over het nieuws zijn er genoeg. In lijstjes als 75+ Best Songs About News, Songs about Journalism en Songs about the media. Zou er ook eentje bij zitten die passend is bij het nieuws van vandaag?
Al snel vond ik wat ‘goud van oud’. Het ‘Trouble every Day’ van Frank Zappa bijvoorbeeld. Naar het nieuws op tv kijken, beroerd worden van de ellende die voorbij komt en dan je moedeloos afvragen of daar ooit een eind aan komt. Een song uit 1966 met een scène die zich vandaag nog in menig huiskamer afspeelt.
In mijn serie over de ‘proef met de bijstand‘* had ik beloofd dat ik jullie af en toe mee zou nemen in interessante wetenschappelijke literatuur. Vandaag gaan we het hebben over: re-integratie. Wat ‘werkt’ als je als beleidsdoel hebt dat mensen zo snel mogelijk uitstromen uit de uitkering naar werk? Eerder kwam dat al zijdelings aan bod, in artikelen of in de discussie in de comments. Maar nu dus als hoofdgerecht, naar aanleiding van het wetenschappelijke artikel ‘Persistent or temporary? Effects of social assistance benefit sanctions on employment quality’ van Markus Wolf.
Daarover later meer. Heel in het kort was de algemene wijsheid van studies naar ‘active labor market policies’, zoals beleid in de (voornamelijk) economische literatuur wordt genoemd dat als doel heeft mensen uit een uitkering naar een baan te krijgen, dat 1) loonkostensubsidie (geld geven aan een bedrijf om iemand aan te nemen die niet volledig rendabel is voor dat bedrijf) werkt 2) sancties (straffen en boetes geven als iemand niet genoeg solliciteert of bepaalde soorten werk niet wil doen) werkt 3) training en scholing een beetje / soms werkt en 4) gesubsidieerde arbeid mensen weg houdt van een baan. Internationaal zijn daar bekende meta-studies naar gedaan, bijvoorbeeld door wetenschappers als David Card en Jochen Kluve. In Nederland heeft Pierre Koning hierover geschreven, onder andere onder de wat provocatieve titel ‘beter een stok dan een wortel’.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
Frits Bolkestein, wie is er niet groot mee en na verloop van tijd misselijk van geworden? De Protowilders, voordat we Wilders echt hadden zeg maar, en later vurig pleitbezorger van de populistische en onliberale zaak in ‘zijn’ liberale partij.
Nou ja, hij is dood dus. Het scheelt in ieder geval af en toe een mening of opmerking bedoeld om de partij nog meer naar rechts te duwen. Nederland had er nu beter uitgezien als hij niet ooit de politiek in was gegaan.
En, hoe was uw Valentijnsweekend? Nu ja, Valentijnsdag is natuurlijk gewoon weer zo’n verzinsel van de middenstand om snuisterijtjes, uitjes en chocola te verkopen onder het mom van romantiek.
Desalniettemin weten Morten Harket en Ingrid Helene Håvik een gevoelige snaar te raken.
Journalisten van persbureau AP zijn niet langer welkom in het Witte Huis
Het Witte Huis zegt dat de maatregel “voor onbepaalde tijd” geldt, omdat het persbureau weigert mee te gaan in de naamsverandering van de Golf van Mexico in de Golf van Amerika.
De hoofdredacteur van Associated Press (AP), Julie Pace, noemde dat “onacceptabel” en “in strijd met de grondwet”, waarin persvrijheid is vastgelegd. Pace zei dat het “alarmerend” is dat AP door het Witte Huis “wordt gestraft voor onafhankelijke berichtgeving”.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.