Onbreekbare menselijkheid in de diepste duisternis

In deze barre tijden is het van belang om ons niet uit het veld te laten slaan door het succes van de populistische en zelfs fascistoïde onderstroom die nu in zijn leugenachtige, perfide, tirannieke gedaante de kop opsteekt; van de tirannie in Trumpistisch Amerika tot terreurdemonstraties tegen AZC’s, van de agressie en sabotage van Putin tot in Den Haag, waar een partij met een dictatoriale structuur zonder interne democratie, maar wel met NSB-speldjes op jasjes, nog steeds wordt gedoogd. Tegenmacht zal er altijd zijn, maar om die te behouden zijn wel veerkracht en ook inspiratie nodig. Die liggen niet zomaar voor het oprapen en dus moeten wij die zoeken. Dan komen we snel uit bij getuigenissen van mensen die het vreselijkste hebben moeten doorstaan: het ondenkbaar wrede sadisme van de vernietigingskampen onder het naziregime. Bij stemmen die in staat zijn gebleken om in de ontmenselijking juist hun menselijke waardigheid en de hoop overeind te houden: schrijver Elie Wiesel en psychiater Viktor Frankl. Mensen raken op diverse manieren medeplichtig aan de wreedheden: uit machtswellust, eigenbelang, ijdelheid, angst, pure hebzucht of de eigen geestelijke gestoordheid. Wat ook de drijfveren en oorzaken voor de vernietigingsdrang en aantrekkingskracht van het fascisme zijn, als het gaat om antwoorden daarop, komt Elie Wiesel uit bij ons gedrag, bij onze houding, bij wat wij doen of nalaten. Zwijgen over wat is gebeurd (en daarmee ook wat zich nu voltrekt) stelt hij gelijk aan medeplichtigheid. Het niet bespreken en het vergeten van de wreedheden en massamoord kwalificeert hij als een gevaarlijke vorm van verraad. In De Nacht vertelt Wiesel over zijn jeugd in Auschwitz en Buchenwald. En legt hij de nadruk op het collectieve geheugen en morele verantwoordelijkheid: wij zijn verplicht te getuigen, te herinneren en te waarschuwen. Als wij zwijgen, als wij niet getuigen, zijn wij medeverantwoordelijk voor het opnieuw laten wortelen van het kwaad. Het grootste gevaar is dus niet eens zozeer de haat die we zien toenemen, maar het normaliseren en respecteren daarvan en de onverschilligheid, de collaboratie. Niet alleen herinneren, maar ook het tonen, het ontmaskeren, het aanklagen van wat wij zien gebeuren, wordt daarmee een morele opdracht. Wiesels waarschuwing en zijn oproep zijn dag na dag essentieel en urgent. De populistische fascistoïde retoriek blijft inspelen op angst en vijandbeelden, waarbij groepen mensen worden ontmenselijkt of buitengesloten. Het eenvoudigweg zichtbaar maken van oprechte menselijkheid, is, ook in ons tijdsgewricht – waarin moraliteit, de democratische rechtsstaat en cultuur, solidariteit en basisvrijheden worden bedreigd – al een vorm van verzet. Wiesel erkent de vernietigende macht van het kamp, van het fascisme, van waar de mens toe in staat blijkt, maar laat ook zien dat wij nooit volledig kunnen worden ontmenselijkt. Gevoelens van liefde, verdriet, schuld, mededogen, empathie, die blijven bestaan. Wij blijven voelen, denken en keuzes maken. Zelfs in wanhoop kunnen wij liefde en solidariteit tonen. Victor Frankl vroeg zich als psychiater af hoe een mens kan overleven in een situatie waarin alle zin verdwenen lijkt. In Man’s Search for Meaning beschrijft hij dat de mens altijd de vrijheid behoudt om zijn houding te kiezen. Hij toont aan dat individuele vrijheid nooit te breken is. De mens is in staat tot de innerlijke kracht om te kiezen voor het scheppen van betekenis. In Man’s Search for Meaning legt hij uit dat de mens niet primair wordt gedreven door de wil tot macht of genot of plezier, maar door het besef dat het bestaan zinvol is en dat wij dat bestaan betekenis willen geven. Frankl ziet het begrip ‘betekenis’ dus als levensdrift: mensen kunnen extreme pijn verdragen zolang ze weten waarom ze leven of lijden. Ook al wordt alles van een mens afgenomen, hij of zij behoudt ten diepste de vrijheid een eigen innerlijke houding tegenover het lijden te bepalen. Zelfs als alles ons wordt ontnomen, dan nog zijn wij vrij om te kiezen hoe wij lijden. De moed en de tot op het laatst ongebroken houding van Alexsej Navalny verschijnt hier onherroepelijk op het netvlies. Frankl, en Navalny, tonen aan dat zingeving, betekenis vinden en betekenis geven geen luxe is, maar een levensnoodzaak. Juist in omstandigheden waar alle uiterlijke zekerheden wegvallen. Elie Wiesel en Viktor Frankl hebben hun leven gewijd aan het verwoorden van lessen uit de tijd waarin de vernietigingsmachine in al zijn wreedheid over Europa kon rollen. Wiesel geeft ons een ethisch kompas. Hij roept op tot verantwoordelijkheid door te erkennen dat de menselijke waardigheid diep in ons verankerd ligt. Victor Frankl geeft ons betekenis als levenskracht en toont aan dat zelfs in de diepste duisternis een mens betekenis kan vinden en geven en uiteindelijk ongebroken kan blijven. Samen leggen zij, die in de meest uitzichtloze omstandigheden de ergste verschrikkingen hebben doorstaan, een inspirerende en hoopvolle bodem onder wat het betekent om mens te zijn. De werken van Elie Wiesel en Viktor Frankl zijn niet zomaar hoofdstukken uit een verleden, maar levende waarschuwingen. Zij laten zien dat het kwaad niet zomaar groeit uit haat, maar ook uit onverschilligheid en leegte. In een tijd waarin populistische en fascistoïde krachten inspelen op angst en wanhoop, helpen Wiesel en Frankl ons om te kiezen voor herinnering, hoop en verantwoordelijkheid. Zij herinneren ons eraan dat de mens altijd kan kiezen – voor betekenis, voor solidariteit, eenvoudige menselijke waardigheid en tegen de herhaling van de duisternis. Dit artikel is overgenomen van anti-populista. Artikelen op dat blog worden geschreven als bijbaan, dus mocht je het stuk waarderen kun je dat ook financieel laten blijken via deze link.

Door: Foto: Elie Wiesel, via Wikimedia Commons en Viktor Frankl, ook via Wikimedia Commons.

Closing Time | J.S Bach Organ Sonata No.4, BWV 528

Mei Lin Hii is een prijswinnende concertpianiste uit het Maleisische deel van Borneo. Ze studeerde aan Manhattan School of Music in New York en mengt klassiek vaak met andere genres, zoals jazz en tango.

Zo speelde ze onder meer Bach onder begeleiding van percussionisten in de jazzclub van haar zus Evelyn, No Black Tie in Kuala Lumpoer.

Hier vertolkt ze Bach echter op de traditionele manier.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Aswin Mahesh on Unsplash

Brits parlement blokkeert kritische pers

Journalisten van het onderzoekscollectief Declassified UK krijgen geen perskaart meer voor het Britse Lagerhuis. Aanleiding is een publicatie over pro-Israëlische politici in juni. Parlementair commissaris voor normen Daniel Greenberg werd hierin beschuldigd van partijdigheid na het afwijzen van klachten tegen tientallen pro-Israëlische parlementsleden van de groep Labour Friends of Israel (LFI). Bij deze lobbygroep, die weigert informatie te verstrekken over zijn sponsors, zijn 73 van Labours 197 parlementsleden aangesloten. Inmiddels hebben meer dan 100 politici, journalisten en campagnevoerders de “flagrante en partijdige poging van het parlement om onderzoeksjournalistiek te onderdrukken” veroordeeld

Declassified UK werd eind september zonder opgave van reden ook geweigerd bij het congres van Labour in Liverpool. Terwijl journalisten werden tegengehouden, stond de Labour-partij wel toe dat grote wapenbedrijven en lobbygroepen de conferentie bijwoonden en daar evenementen sponsorden. Ook LFI was welkom en organiseerde een discussie over vrede in het Midden-Oosten. Labour parlementslid Richard Burgon is het niet eens is met de uitsluiting van de journalisten. Hij wijst er op dat Declassified ‘essentiële berichtgeving heeft geleverd over de Israëlische oorlog in Gaza en de betrokkenheid van onze regering’. En verder zei hij: ‘In een tijd waarin Donald Trump de persvrijheid aan banden legt, is het belangrijker dan ooit om het recht van journalisten te handhaven om hun werk te doen – regeringen controleren en machthebbers ter verantwoording roepen.’ 

Foto: ChatGPT Image stempotlood stembiljet

Nieuwe politieke partijen – de debutanten: Ellect

Wie de 15 nu in de Tweede Kamer zittende partijen zat is, kan natuurlijk een stem uitbrengen op een van de 17 andere partijen die 29 oktober op de stembiljetten staan.

Misschien gunt u een van de drie partijen die eerder in de Kamer zaten, maar hun zetel kwijtraakten een herkansing? Of een van de drie stugge volhouders die al langer meedoen maar tot nu toe nog geen zetel haalden? Lees meer over herintreders en volhouders.

Of vindt u dat een aantal afsplitsers terecht hun oude partij hebben verlaten en komen ze nu met een beter alternatief? Lees hier meer over de partijen die uit een afsplitsing zijn voortgekomen.

Vandaag nemen we een kijkje bij de eerste van twee partijen die echt nieuw zijn, in die zin dat ze niet eerder deelnamen aan verkiezingen. De debutanten bij de verkiezingen van 29 oktober zijn ELLECT en de Partij voor de Rechtsstaat.

Partij tegen mensenhandel

ELLECT – “staat voor waardigheid, rechtvaardigheid, leiderschap met integriteit. verantwoordelijkheid. Ellect is verenigd tegen onrecht,  uitbuiting, machtsmisbruik, pedofielen, mensenhandel” aldus de website.

Ellect is opgericht door Joana Amoah, tevens de lijstrekker. Ze is ook bekend als ‘Apostel Joanne Ameh’, zijnde de voorgangster en leidinggevende van ‘God Own Ministries Worldwide’, een internationaal netwerkje van kleine kerkgemeenchappen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Closing Time | So What

Iemand klaagde onlangs dat mijn muziekkeuze in deze rubriek wel erg ‘wit’ is. Daarom een deuntje old skool.

‘So What’ komt van het album Kind of Blue uit 1959.

Niet alleen speelt Miles Davis in deze registratie (trompet), ook jazzlegende John Coltrane is van de partij op de saxofoon.

Foto: Sebastiaan ter Burg (cc)

Van kapitalocratie naar democratie

RECENSIE - Met zijn boek Wat iedereen aangaat levert NRC-redacteur Mark Lievisse Adriaanse een fundamentele kritiek op het huidige liberaal-democratische politieke systeem. Hij laat zien hoe de democratie in de afgelopen vijftig jaar langzaam maar zeker is afgebroken door de verplaatsing van de macht van door burgers bestuurde organen naar wereldwijde multinationals en het financierskapitaal. Hij vindt dat we deze ‘kapitalocratie’ moeten bestrijden door een radicale democratisering van ons politieke systeem waardoor burgers meer macht krijgen over politiek, economie en maatschappij. ‘Wat iedereen aangaat moet door iedereen besloten worden.’

Over de crisis in onze democratie wordt veel geschreven. Lievisse Adriaanse gaat in zijn verhaal verder dan kritiek op de inrichting van de bestaande instituties, het parlement, de scheiding der machten, verkiezingen en politieke partijen. Democratie gaat volgens hem in beginsel om de vraag hoe we de samenleving op een rechtvaardige, voor iedereen aanvaardbare manier kunnen inrichten. Daar is geen eenduidig antwoord op te geven. Het vraagt om ruimte voor pluriformiteit, debat en vrijheid van meningsuiting. ‘De democratie is een georganiseerd conflict tussen belangen, ideeën, waarden, opvattingen en standpunten’. Het vreedzame conflict is de kern van elk democratisch bestel. Maar in de huidige samenleving lijkt elk principieel conflict uitgebannen ten gunste van één nauwelijks weersproken neoliberale consensus waar alle politieke partijen zich aan conformeren. Het bekende TINA van Margaret Thatcher (‘there is no alternative‘).

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Closing Time | Afternoon Memories

Het zal geen toeval zijn dat er een hoop auto’s zitten in deze compilatie uit Once Upon a Time in Hollywood. Bovenstaande track van de Spaanse DJ Lavaros voert je zo een nachtelijke of zomerrit in.

Quote du Jour | Een onheilig verbond

QUOTE - Een interessant stuk, getiteld ‘Waarom heeft Wilders-fan Els Rechts het over demonen en de hel?’, over het onheilige verbond tussen fanatieke christenen en extreemrechts, naar aanleiding van het ietwat uit de hand gelopen ‘Els-fest’, is te vinden op De Kanttekening. Enkele passages:

De theologie van reformatorische christenen heeft raakvlakken met de PVV. ‘Moslims worden gezien als bedreiging. Theologisch is de islam een ‘valse godsdienst’ die moet worden bestreden door de overheid. De SGP is een theocratische partij, die alleen godsdienstvrijheid voor orthodox-protestantse christenen wenst. De SGP heeft ook sympathie voor autoritaire regimes. Voormalig SGP-Kamerlid Roelof Bisschop, oud-rector van Wartburg College waar Els Noort op heeft gezeten, zei ooit tegen mij: ‘Het christelijke nationalisme van Orban komt uit dezelfde bron als de theocratie van de SGP.’ Dat zegt alles over de aantrekkingskracht van autoritair en nativistisch (gericht op de ‘oorspronkelijke’ bevolking, red.) beleid.’

Closing Time | Who Will Stop the Rain?

Asia is een Britse supergroep met artiesten uit diverse progrogbands zoals King Crimson, Yes en Emerson, Lake & Palmer. Ze boekten hun grootste successen in de jaren ’80 en vroege jaren ’90.

‘Who Will Stop The Rain?’ komt van de plaat Aqua uit 1992.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Volgende