Even een heuglijk bericht: het hiernamaals bestaat, dat wil ik u toch even mededelen. Afgelopen 11 augustus ben ik namelijk overleden. Dat is helaas met alle gevaccineerden in 5G-gebieden gebeurd. De wappies hadden toch gelijk.
Het lijkt hier overigens wel heel erg op het ondermaanse, dat vond ik wel een beetje tegenvallen. God heb ik nog niet gezien maar zo gauw ik Hem spreek ga ik Hem wel vragen of het nou echt zo veel moeite was om de aflossing van de hypotheek en Mark Rutte uit het ontwerp van het Eeuwige Leven weg te laten.
Corona hebben we hier ook. Social distancing is waarschijnlijk de reden dat ik de Almachtige nog niet ter verantwoording heb kunnen roepen. O, en wappies, echt alles hier is hetzelfde. Ik moet dan ook bekennen dat ik bijzonder weinig, zeg maar: eigenlijk helemaal niets van mijn heengaan gemerkt heb.
Maar we weten hier allemaal dat we dood zijn. Zoals we ook weten dat Soros er achter zat, dat de massa-immigratie een complot is om ons allemaal om te volken, dat alle moslims tequilla plegen, dat Covid gewoon een griepje is en trouwens makkelijk verholpen kan worden met een paardenmiddel, dat het woningtekort door vluchtelingen wordt veroorzaakt, dat je bij een pizzeria kleine jongetjes kunt bestellen, met blood libel erbij, dat Nazi’s links waren en dat mensen met een dubbel paspoort landverraders en belastingfraudeurs zijn. O, en de aarde blijkt toch plat.
Religie is terug
We noemen het desinformatie, fake news, hoaxes, maar dat is niets meer dan verhullend taalgebruik. Laten we het beestje gewoon bij de naam noemen: religion is back, with a vengeance en dan nog in de slechtst denkbare betekenis van het woord. Het is namelijk niet alleen die desinformatie, het fake news, de hoaxes, maar vooral het gegeven dat geletterde en – in vergelijking met het opleidingsniveau uit de tijd dat religie niet weg te denken was uit de samenleving – schandalig hoogopgeleide mensen in schrikbarend grote aantallen de meest ongelofelijke onzin geloven, er de straat voor op gaan, er andersdenkenden voor bedreigen.
Een tijd geleden was de verwachting dat religie met de toenemende welvaart en kennis vanzelf wel zou verdwijnen, in ieder geval in de westerse wereld. Hoewel de cijfers daar nog steeds op lijken te wijzen, zijn er ook duidelijke tekenen dat bepaalde vormen van religie allerminst op hun retour gingen, ook niet in het westen. Rond de tijd dat we dat in de gaten kregen kwamen ook de ‘new atheists’ op. Als je het mij vraagt een gevalletje cognitieve dissonantie: religie zou verdwijnen, deed dat niet, dus gingen we het harder bestrijden.
Ik denk dat het nu tijd is om onder ogen te zien dat religie – nogmaals: in de slechtst mogelijke betekenis van het woord – terug is, maar met andere middelen. Dáár hebben we de Taliban, hier hebben we een Belgische militair die naar de wapens greep, een parlementariër die zijn bewondering uitsprak voor online stalkers en bedreigers van collega politici en de tribunalen en andere ‘eindafrekeningen’ in Sovjet-stijl worden ook al openlijk in de Tweede Kamer aangekondigd. Ik zie weinig essentieel verschil in mentaliteit, wel een gradueel verschil in aantallen, maar dat is overkomelijk. Op een lager niveau worden wetenschappers die aan antivaxxers onwelgevallige onderzoeksresultaten publiceren, online bedreigd. Hun familieleden trouwens ook. IC-patienten worden door activisten het ziekenhuis uitgepraat onder het mom van 'the doctors are killing you', en worden nog geloofd ook.
En wat ik laatst las: er schijnen mensen te zijn die denken dat er reptielen onder ons wonen in de gedaante van mensen en dat die de boel proberen over te nemen. Echt! Kan het middeleeuwser? Vast wel, maar mij viel op dat dat enkele decennia geleden de premisse van een sci-fi serie op televisie was. Ben ik dan zo oud dat ik dat als enige nog weet?
Als mensen niet meer nadenken over religie, geloven ze alles
Een oorzaak is het niet, maar de secularisatie is denk ik wel een voorwaarde om zo’n ontwikkeling mogelijk te maken: als mensen niet meer nadenken over religie, geloven ze alles, aldus het spreekwoord. En net zoals je je niet bezig kunt houden met dromen en sprookjes zonder je bezig te houden met dromen en sprookjes, kun je je ook niet bezig houden met religie zonder je bezig te houden met religie. Seculariseren is je bezig houden met religie, of althans: dat hoort het te zijn, maar in zijn westerse vorm is het doorgaans een vergevorderde vorm van onverschilligheid, gepaard aan een zo mogelijk nog completer gebrek aan besef van wat religie eigenlijk is en – vooral – hoe het werkt.
Begrijpt u mij niet verkeerd: ik ben een groot voorstander van secularisatie en zelfs van laïcité zie ik de grote voordelen in, maar je moet wel weten wat je aan het doen bent.
Nog iets: er wordt van alle kanten op gewezen dat het (gewelddadige / bedreigende) verzet tegen van alles en nog wat (met de coronamaatregelen nu als makkelijk mikpunt), de afkeer van deskundigen en wetenschappers en de vijandigheid jegens overheid en hulpverleners niet alleen voortkomt uit het blunderend en consistent falen van vooral de nationale overheid maar ook uit het gegeven dat grote delen van de bevolking uitgesloten zijn van het normale maatschappelijke verkeer: ze kunnen geen normaal huis vinden, de arbeidsmarkt neemt afstand van ze, de overheid profileert ze etnisch en/of naar inkomen, opleiding en bijscholing is financieel of anderszins onmogelijk gemaakt, de (thuis)zorg is verschraalt en als ze een stap naar boven wagen, tuimelen ze in de armoedeval. Ben je voor een dubbeltje geboren, wordt je nooit een kwartje, zeg maar.
Als dat zo is, dan staat ons nog wat te wachten. In de middeleeuwen en daarvoor waren de inkomens- en vermogensverschillen nog veel groter dan nu, maar ik begrijp dat ze de laatste decennia hier en wereldwijd alweer aan het groeien zijn. Steeds meer mensen zullen dus naar een ander houvast grijpen dan hun rol in de maatschappij, en zullen dat ook nodig hebben als die rol in de maatschappij is uitgespeeld. Ik voorzie een grootse toekomst voor religie, in de slechtste zin van het woord.