Brussel heeft een grill voor nieuwe bewindslieden – Nederland nog niet

Gisteren is in Brussel een nieuwe Europese Commissie dan toch officieel aan het werk gegaan. Tot vorige week woensdag was het spannend of Comissievoorzitter Ursula Von der Leyen al haar kandidaat-commissarissen met succes door de benoemingsprocedure zou kunnen slepen. Florian van Hout vergelijkt de Brusselse 'grill' met de gang van zaken bij de benoeming van ministers in Nederland. Europarlementariërs van de sociaaldemocratische S&D, het liberale Renew en de Groenen vonden het onverteerbaar dat de rechts-conservatieve Raffaele Fitto vicepresident zou worden. De Italiaan behoort tot Fratelli d’Italia, de partij van de premier Giorgia Meloni, met wie Von der Leyen de banden door Fitto’s benoeming lijkt te willen aanhalen. In reactie op het verzet tegen Fitto dreigde de Europese Volkspartij het aantreden van de sociaaldemocraat Teresa Ribera als vicepresident te blokkeren. Ze eisten onder meer dat zij aan het Spaanse parlement verantwoording zou afleggen over haar optreden als klimaatminister rond de recente overstromingen in Valencia. De patstelling werd uiteindelijk doorbroken door een deal tussen de christendemocraten, sociaaldemocraten en liberalen. Na publicatie van een gezamenlijke verklaring over hun constructieve samenwerking besloten de groepen elkaars kandidaten te steunen. Daarnaast werd het takenpakket van de Hongaarse Eurocommissaris Olivér Várhelyi, lid van de radicaal-rechtse Patriotten voor Europa, ingeperkt. De goedkeuring van zijn benoeming was als enige van de andere commissarissen aangehouden. Várhelyi gaat zich richten op Gezondheidszorg en Dierenwelzijn, maar moet de dossiers reproductieve rechten en pandemische paraatheid afstaan aan zijn Belgische collega Hadja Lahbib. Met deze ontknoping werd de nasleep van de hoorzittingen spannender dan de ‘kruisverhoren’ zelf. De gevolgen zijn dit jaar lang niet zo ingrijpend als bij eerdere Commissies, waarvan meerdere kandidaat-commissarissen op herexamen moesten of door het Parlement werden afgekeurd. Het is de eerste keer sinds 1999 dat de hoorzittingen niet leidden tot afwijzing of terugtrekking van beoogd Eurocommissarissen. Bijna 30 jaar hoorzittingen in het Europees Parlement Dat het EP kandidaat-Eurocommissarissen kan wegstemmen, wordt niet gelijk duidelijk uit de Verdragen. Op grond daarvan kan het EP de Commissie slechts als geheel goed- of afkeuren.2) Die bevoegdheid kreeg het EP met het Verdrag van Maastricht (1992) na een snel proces van ‘parlementarisering’ van de benoeming van de Europese Commissie. Sinds 1995 hoort het Europees Parlement op grond van zijn Reglement kandidaten voorafgaand aan hun benoeming. Inmiddels bepaalt de regeling 2) expliciet dat de betrokken commissie(s) besluit(en) over het lot van individuele aanstaande Eurocommissarissen. De procedure die aan dat besluit voorafgaat, is zwaar te noemen. Voordat kandidaten überhaupt voor hun hoorzitting kunnen worden uitgenodigd, moeten Europarlementariërs van de commissie Juridische Zaken concluderen dat geen sprake is van (financiële) belangenconflicten. Vervolgens krijgen de kandidaten van de commissie(s) op hun beleidsterrein schriftelijke vragen voorgelegd: twee meer algemene vragen en minimaal vijf inhoudelijke vragen over hun portefeuille.3) Daarna volgen de daadwerkelijke hoorzittingen, waarin de beoogde Eurocommissarissen drie uur lang door Europarlementariërs worden ‘gegrilld’. Ze worden beoordeeld op onder meer hun algemene bekwaamheid, Europese inzet, inhoudelijke kennis en communicatieve vaardigheden. De hoorzittingen worden door EP-leden veelvuldig benut voor het uitlokken van toezeggingen – die worden bijgehouden en gemonitord – en het afdwingen van herschikkingen van portefeuilles of veranderingen van het voorgenomen beleid. Dat is mogelijk, omdat na afloop een evaluatie plaatsvindt: achter gesloten deuren besluiten de commissies (doorgaans) bij twee derde meerderheid (1) of de kandidaat geschikt is om Eurocommissaris te worden en (2) de toebedeelde portefeuille op zich te nemen. Zijn de commissies niet tevreden, dan volgt er extra schriftelijk huiswerk – zoals dit jaar Várhelyi en in 2023 Wopke Hoekstra overkwam – of komt er een tweede hoorzitting. Als er dan nog geen meerderheid in zicht is, kan de voorzitter van de nieuwe Commissie weinig anders dan de kandidaat vervangen. De mogelijkheid om uiteindelijk de hele Commissie af te keuren heeft zo de facto geleid tot een instemmingsrecht per Eurocommissaris. In Brussel zorgen de hoorzittingen voor de nodige checks and balances, nu het EP slechts de voltallige Commissie en geen individuele Eurocommissarissen naar huis kan sturen.4) Doordat de benoeming van leden van de Commissie aan een (individuele en collectieve) stemming in het EP is onderworpen, wordt die benoeming bovendien democratisch gelegitimeerd. Over die legitimatie beschikken Eurocommissarissen van zichzelf niet, omdat hun voordracht voortvloeit uit een besluit van de lidstaten, de Commissievoorzitter en de Europese Raad en niet uit een coalitie van groepen in het Europees Parlement. In de Tweede Kamer geen EP-variant, maar wat wel? Hoe anders is dat in Nederland: wie als minister of staatssecretaris voorgedragen wordt, is de uitkomst van onderhandelingen tussen Tweede Kamerfracties tijdens de laatste fase van de kabinetsformatie. Bewindspersonen worden vervolgens bij koninklijk besluit benoemd, vanaf welk moment de vertrouwensregel voorschrijft dat er vertrouwen is tot het tegendeel blijkt. De Tweede Kamer hoeft dus niet in te stemmen met de benoeming van kandidaat-bewindspersonen en kan voorafgaand aan die benoeming geen oordeel vellen over hun geschiktheid of motivatie. Toch wil een Tweede Kamermeerderheid beoogde kabinetsleden wel tijdens hoorzittingen op die punten bevragen, zoals bleek uit de motie-Sneller.5) Die hoorzittingen zijn in juni van dit jaar voor het eerst gehouden. Het probleem daarbij, naast het feit dat de Kamer er staatsrechtelijk niet over gaat, is dat Kamerleden niets kunnen beginnen als zij ontevreden zijn over de tijdens hoorzittingen gegeven antwoorden. Omdat de vertrouwensregel pas vanaf het aantreden van bewindspersonen werkt, staat de Kamer – anders dan het Europees Parlement – met lege handen. Belangrijker nog: er zal, zolang er geen minderheidskabinet of werkelijk extraparlementair kabinet wordt geformeerd, altijd een Kamermeerderheid zijn die de uitkomst van de formatie zal steunen. Daarom acht ik het onwaarschijnlijk dat tijdens Haagse hoorzittingen veranderingen in beleid of de instelling van ministeries zullen worden afgedwongen, zoals eerder in De Hofvijver leek te worden betoogd. De band tussen kabinet en Kamer is een wezenlijk andere en hechtere dan die tussen Europese Commissie en Europees Parlement. Het stemde dan ook voorzichtig positief toen Joost Sneller (D66) op 6 februari 2024 opmerkte dat het volgens hem ‘niet bij de constitutionele verhoudingen in Nederland’ past om bij de hoorzittingen voor ‘een Europees Parlementvariant, met eerst eindeloze schriftelijke rondes, en nog allerlei achtergronddocumentatie opvragen’ te kiezen.6) In plaats daarvan zou de Kamer, aldus Sneller, kandidaat-bewindspersonen moeten bevragen op hun geschiktheid en motivatie. Dat gebeurde tijdens de 14 hoorzittingen van de kandidaat-bewindspersonen in het kabinet-Schoof echter maar zeer beperkt. Voor een artikel in het TvCR analyseerde ik met Jelmer Maarsen de 581 gestelde vragen, waarvan het overgrote deel betrekking had op beleidsinhoudelijke aspecten – net als bij de hoorzittingen in het EP gebruikelijk is. Het ging veel minder vaak dan de motie-Sneller leek te beogen over de geschiktheid en motivatie van beoogd bewindspersonen. Het probleem daarbij is dat de kandidaat-ministers en -staatssecretarissen tijdens de hoorzittingen nog niet zijn beëdigd, laat staan ingewerkt. Daardoor kunnen ze op beleids­inhoudelijke vragen, maar moeilijk concrete antwoorden geven. Het antwoord dat ‘het Hoofdlijnenakkoord nog moet worden uitgewerkt’ werd vaak snel gegeven, maar leverde weinig op. De Tweede Kamer debatteert op 16 december over het advies van de Commissie voor de Werkwijze om de hoorzittingen met kandidaat-bewindspersonen een vaste plek in het formatieproces te geven, met meer ruimte voor vervolgvragen. De Kamer heeft helaas geen acht geslagen op het goede voorbeeld van het Europees Parlement om als parlement pas met hoorzittingen te beginnen nadat je een instemmingsrecht hebt verkregen. Misschien kan een ander goed voorbeeld doen volgen: dit jaar hadden kandidaat-Eurocommissarissen zo’n zeven weken om zich grondig inhoudelijk op de hoorzittingen voor te bereiden, vanaf het moment dat hun kandidatuur op 17 september publiekelijk bekend werd gemaakt.7) Als de Kamer die tijdlijn afgelopen zomer had aangehouden, waren de hoorzittingen gehouden op het moment waar ze horen: ruim een maand na de bordesscène. Dan is er alle ruimte voor een scherp kennismakingsdebat vol inhoudelijke toezeggingen, met de vertrouwensregel als effectief sanctiemiddel achter de hand. Mr. Florian van Hout is promovendus aan de Universiteit Maastricht en doet onderzoek naar de staatsrechtelijke positie en bevoegdheden van demissionaire kabinetten. 1) Artikel 17, lid 7 VEU. Uit dit artikellid volgt dat door het Parlement apart over de Commissievoorzitter wordt gestemd. 2) Sinds 16 juli 2024 is de procedure vastgelegd in artikel 129 en bijlage VII van het Reglement van het Europees Parlement. 3) Als een kandidaat door meerdere commissies wordt gehoord, zoals vaak voorkomt, legt elke ‘organiserende’ commissie drie vragen voor en elke uitgenodigde commissie één. Zie artikel 4, lid 5 Bijlage VII. 4) Zie artikel 234 VWEU. Het EP kan de Commissievoorzitter slechts vragen het vertrouwen in een individuele commissaris op te zeggen. Zie artikel 5 van het Kaderakkoord over de betrekkingen tussen het Europees Parlement en de Europese Commissie. 5) Kamerstukken II 2023/2024, 35788, nr. 226. 6) Commissie voor de Werkwijze, 6 februari 2024, te raadplegen via debatdirect.tweedekamer.nl, vanaf 18:10. 7) De regeling voor de hoorzittingen in het EP garandeert dat ook wat impliciet in artikel 129, lid 4 van het Reglement.

Closing Time | A Song For

Countryfolkzanger Townes van Zandt stond garant voor melancholische liedjes, geworteld in bluegrass en levens die bestonden uit hard werken voor weinig geld. Het levert menig muzikaal pareltje op.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Stephan (cc)

De geheimen van Shell

COLUMN - Onder de titel ‘Een giftig pact‘ publiceerde de NRC in samenwerking met enkele andere Europese media het resultaat van een onderzoek naar een oliewinningsproject in Kazachstan van Shell en zes andere oliemaatschappijen. Het project is om meerdere redenen giftig: het vervuilt de natuur, er is sprake van corruptie, de plaatselijke bevolking heeft te lijden onder luchtverontreiniging en de vissers wordt een belangrijke inkomstenbron ontnomen. Milieuactivisten worden bedreigd. Volgens een van hen, Max Bokaj, die vijf jaar vast heeft gezeten, leidt de olie-industrie enkel tot versterking van de positie van invloedrijke families.

Wat in Kazachstan gebeurt is niet uniek. Shell en andere grote bedrijven laten vaker zien dat men geen boodschap heeft aan een schoon milieu, het terugdringen van CO2 uitstoot of de belangen van betrokken mensen, werknemers of omwonenden. De schade van onverantwoorde bedrijfsvoering is echter vaak moeilijk volledig in beeld te brengen omdat de bedrijven tegenover journalisten geen volledige openheid van zaken geven. Zo ook in dit geval.

De onderzoeksjournalisten die de milieuvervuiling en de corruptie aan het licht brachten melden dat ze met betrokken medewerkers van oliebedrijven ‘alleen op achtergrondbasis’ mochten spreken, ‘omdat ze geen toestemming hadden van hun werkgever om met journalisten te praten’. Ze hebben de bedrijven ook rechtstreeks benaderd met vragenlijsten. Shell gaat niet in op de vragen en verwijst naar NCOC, het bedrijf dat het project in Kazachstan uitvoert. NCOC zegt niet in te kunnen gaan op vragen over de milieuboetes en een arbitrage zaak die in het artikel aan de orde komen. Over de luchtkwaliteit in Damba, een van de plaatsen die geplaagd worden door vuile lucht, kan NCOC niets zeggen omdat Damba ‘buiten de impactzone van het olieproject’ valt. Andere Nederlandse bedrijven die bij het project betrokken zijn zoals verzekeringsmaatschappij Atradius DSB, baggerbedrijf Van Oord, en ingenieursbureau Witteveen en Bos ontwijken de meeste vragen over hun deelname.

Foto: DIE LINKE. Sachsen (cc)

Sahra Wagenknecht gaat in twee deelstaten meeregeren

De Duitse deelstaat Brandenburg krijgt een regering van SPD en BSW. Bündnis Sahra Wagenknecht, een afsplitsing van Die Linke, haalde in Brandenburg dit najaar vanuit het niets 13,5 procent van de stemmen. De SPD werd met 30,9 procent nipt grootste partij dankzij de populaire minister-president Dietmar Woidke, die zich in de campagne nadrukkelijk verre had gehouden van zijn partijgenoot Bondskanselier Olaf Scholz. De AfD kreeg in Brandenburg 29,2 procent, maar was op voorhand door de SPD van samenwerking uitgesloten. Vorige week werd in Thüringen een akkoord bereikt voor een minderheidscoalitie van CDU, SPD en BSW. Ze komen daar één stem te kort en zijn daarvoor afhankelijk van Die Linke of de AfD.

In Brandenburg haalden zowel de Groenen als Die Linke de kiesdrempel niet. Op voorhand ontsloeg de huidige en toekomstige minister-president Woidke vorige week zijn minister van Volksgezondheid Ursula Nonnemacher van de Groenen vanwege een conflict over de hervorming van het ziekenhuiswezen, een onderwerp waar BSW al langer dwars lag. Haar partijgenoot, landbouwminister Axel Vogel trad uit solidariteit terug. Daarmee is de oude rood-zwart-groene coalitie in het zicht van de haven alsnog gestrand. In de nieuwe coalitie krijgt BSW drie ministersposten. SPD en BSW willen zich inzetten voor vermindering van de bureaucratie en digitalisering. Ook wil de nieuwe deelstaatregering mobiele telefoons op scholen verbieden, ouders met een laag inkomen ontlasten, het politiekorps uitbreiden en de irreguliere migratie indammen. Een heikel punt was de eis van BSW om te stoppen met wapenleveranties aan Oekraïne. Maar daar gaat de deelstaat natuurlijk niet over. Er is een compromis gevonden in een algemene uitspraak dat partijen zich binnen de federale regering en de EU willen inzetten voor een diplomatieke oplossing voor de oorlog in Oekraïne.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Closing Time | C’mon Billy

Als je haar zo ziet kronkelen in een leopard-top met valse wimpers als Betty Boop zou je niet denken dat Polly Jean Harvey verlegen is. Moet je haar eens bij talkshowhost Jay Leno op de bank zien.

C’Mon Billy stamt van de plaat ‘To Bring You My Love’ uit 1995, voor wie het wilde weten.

Foto: Alexis LOURS, via Pexels.

Als een ekster tijdens de uitverkoop

Ik ben alweer aan het online shoppen, althans scrollen over duurzame[*] webshops, nog zonder iets te kopen. Daar moet namelijk wel goed over nagedacht worden, kopen of niet kopen. Zo heb ik dus alweer uren van mijn vrije tijd en leven besteed aan het, effectief, niet kopen van spullen.

Ik weet niet of je dit herkent, maar het is een heel proces. Het begint hoopvol, en gaandeweg wordt het steeds serieuzer, om op een gegeven moment te verworden tot een soort strijd. Het is een kwestie van jou tegen … ja wat eigenlijk? Het winkelen zelf? Je eigen gevoelens van hoop en wanhoop?

De virtuele vitrines van een eerlijke winkel

Het begint in mijn geval met het selecteren van een sympathieke en leuke webshop, één die ik wel zou willen steunen. Dan ga ik beoordelen of ze iets hebben dat ik ook echt zou willen (voor de prijs). Dat duurt even omdat ik online winkelen bijzonder moeilijk vind – dit is volgens mij geen mening maar een feit, trouwens. Het ís bijzonder moeilijk om aan de hand van gemanipuleerde foto’s een goed beeld te krijgen van hoe iets er in het echt uitziet[**], en dan ook nog van in hoeverre het bij je past. En of het wel een eigen openstaande niche kan vervullen tussen alle spullen die je al hebt. (Je hebt meestal niet twee nagenoeg dezelfde spullen nodig waarvan je er maar één tegelijk zou gebruiken. Tenzij je ze dusdanig veel gebruikt dat afwisselen alsnog gewenst is.)

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Closing Time | To Mount and Rove

Eigenlijk heb ik alles wat ik wilde zeggen over Borknagar hier al gezegd. Was briljant, is nog steeds briljant. To Mount and Rove is een oudje, van The Olden Domain waarmee ze doorbraken (voor zover mogelijk in de niche waarin deze muziek zich bevindt natuurlijk).

Closing Time | Blood Incantation

Ok, jullie zien dit logo, wat piramides op de cover, en denken waarschijnlijk gelijk dat er nu één of andere extreme death metal plaat je tegemoet gaat rochelen. Vooroordelen, tsss. Oké, het moet gezegd, Blood Incantaion maakt op Absolute Elsewhere misschien dan wel death metal, en ook wel extreem – maar dan extreem progressief en technisch, met allemaal vage jaren 70 progressive rock invloeden. De vraag is natuurlijk: werkt dat? De jury is er nog niet over uit, als je recensies gaat bekijken zul je zien dat mensen het of extreem geweldig vinden, of volkomen kut, met niet zo veel ertussen in. Maar dat is vaak toch beter dan extreem gemiddeld. Oordeel zelf, zou ik zo zeggen. Ik ga ‘em in ieder geval aanschaffen zodra ik weer langs de platenzaak rijd.

PVV-staatssecretaris plagieerde masterscriptie bij elkaar

Vicky Maeijer, staatssecretaris van Langdurige en Maatschappelijke Zorg, blijkt ongeveer een derde van haar masterscriptie bij elkaar te hebben geknipt en geplakt.

BNR haalde de scriptie door een plagiaatscanner en vroeg drie deskundigen om commentaar. Volgens twee van hen gaat het overduidelijk om plagiaat. Universitair hoofddocent politieke communicatie Michael Hameleers spreekt zelfs ondubbelzinnig van fraude.

Gijs van Oenen, voorzitter van de Rotterdamse examencommissie filosofie oordeelt milder, omdat er volgens hem geen claim is van originaliteit.

Closing Time | Abbatoir

Pure jaren tachtig power/speed metal. Dat hebben we hier een tijd niet gehad. En dat is zonde, want eigenlijk is dat natuurlijk precies wat deze wereld nodig heeft. En omdat het feest is (het is immers 27 november) krijgen jullie van Abbatoir niet slechts een enkel nummertje maar HET COMPLETE ALBUM The Only Safe Place uit 1986. Geen dank.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Volgende