In Tilburg vind je enkele mooie kunst- en cultuurlocaties. Voor Kunst op Zondag bezocht ik hier drie tentoonstellingen. De grote fabriekshal van de Pont Museum is het podium voor Pair Field 1991 van de Amerikaanse Roni Horn. De Japanse kunstenaar Meiro Koizumi heeft zijn eerste solotentoonstelling in Nederland in De Pont met Theaters of Life. De derde tentoonstelling is de Poolse artiest Magdalena Abakanowicz in het Textielmuseum. [caption id="attachment_358877" align="aligncenter" width="450"] Roni Horn, Pair Field in De Pont © foto's Wilma Lankhorst.[/caption] Pair Field van Roni Horn De Amerikaanse kunstenaar Roni Horn (New York, 1955) is een graag geziene gast in De Pont in Tilburg. Tijdens de openingstentoonstelling in 1992 was al werk van haar te zien. Deze zomer is ze terug in Tilburg met Pair Field. In de grote zaal staan 36 objecten (18 paren) van koper en roestvrijstaal. Je ziet verschillende vormen maar de inhoud van elke sculptuur is gelijk, volgens de tekst in het boek. In 1992 bij de opening van De Pont had Horn twee zalen voor de 36 sculpturen. “Al vroeg besefte ik dat één enkel object niet de relatie met de toeschouwer die ik zocht. De unieke aanwezigheid ervan, zorgde juist voor de afstand. Een paar doorbreekt die afstand,” aldus Horn. Alle zesendertig objecten staan nu samen in één ruimte, wat zorgt voor een geheel nieuwe ervaring. Ik wens je het toe dat je net als ik even alleen in de ruimte mag zijn. [caption id="attachment_358876" align="aligncenter" width="500"] Zaalimpressie You are the Weather © Roni Horn © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Roni Horn als fotograaf Als Horn 20 is, maakt ze voor het eerst kennis met IJsland. Ze raakt diep onder de indruk van het ruwe landschap. Sinds dit eerste bezoek vormen het unieke ruige landschap en het extreem wisselvallig weer een inspiratiebron voor Horn. Ze werkt met verschillende media zoals glas, staal en koper. Naast sculpturen en installaties maakt ze tekeningen, foto’s en fotoboeken. Deze zomer kun je drie fotoseries van haar zien waaronder Still water (River Thames, 1999). Voor Horn is de ongrijpbaarheid van water een metafoor voor het leven en de veranderlijke aard van identiek. Het wateroppervlak fungeert niet alleen als een reflectie op emoties en angsten, maar ook als venster op ons innerlijk. In de volgende ruimte hangen beelden uit de serie Pooling You (1996-1997) die Horn op IJsland heeft gemaakt. Ook de fotoserie in de derde zaal You are the Weather (1994-1996) zijn op IJsland gemaakt. Je ziet een portretserie van de IJslandse Margret in verschillende geothermische baden. Pair Field van Roni Horn is tot en met 31 augustus 2025 te zien in De Pont Museum in Tilburg. Kijk hier voor de details. MK=geldig. [caption id="attachment_358875" align="aligncenter" width="450"] Meiro Koizumi in De Pont sfeerbeeld van zijn oeuvre © foto's Wilma Lankhorst.[/caption] Eerste solo van Meiro Koizumi Theaters of Life is de eerste solotentoonstelling van de Japanse kunstenaar Meiro Koizumi (Japan, Gunma 1976). Het team van De Pont heeft maar liefst tien zalen voor hem vrij gemaakt. Het is goed om te beginnen met de video ‘In His Own Words' waarin Koizumi over zijn werk en inspiratie praat. Ik heb de video twee maal bekeken want het taalgebruik van Koizumi vind ik wel erg gelaagd. Het werk dat je te zien krijgt varieert van tekeningen tot installaties en video’s. Koizumi onderzoekt in zijn werk thema’s als nationalisme, machtsverhoudingen en de rol van collectief geheugen. Hij stelt vragen over de plaats van het menselijk lichaam in een wereld die steeds virtueler en technologisch gedreven wordt. Ons sociale leven speelt zich in toenemende mate af in de digitale wereld. Volgens Koizumi vervaagt ons besef van het fysieke lichaam. Deze transformatie laat hij zien in de sculpturen in Altars (2024-2025). [caption id="attachment_358874" align="aligncenter" width="450"] Meiro Koizumi in De Pont impressie Het grote taboe © foto's Wilma Lankhorst.[/caption] Het grote taboe in Japan Net als Anselm Kiefer in Duitsland, heeft Meiro Koizumi een manier gevonden om een groot taboe zichtbaar te maken. Na de Tweede Wereldoorlog werd er in Duitsland lang nog niet over de oorlog gesproken. Zo ook in Japan, oorlogen van Japan met Korea en China waren nationale taboes. Zij die de oorlog hadden meegemaakt, spraken er niet over, families en vrienden stelden (uit respect) geen vragen. Met het overlijden van de laatste veteraan uit de Tweede Chinees-Japanse oorlog (1939-1945), wordt het nationale collectieve geheugen op dit punt volledig gewist. Koizumi gebruikte oude filmbeelden van oorlogsveteraan en cineast Yasujuro Ozu (1903-1963) voor de serie Fog. Je ziet tekeningen van houtskool waarop Koizumi delen heeft gewist met kneedgum. Het effect is dat je door een waas naar de afbeelding, de geschiedenis kijkt. De titel van de expositie is ook de titel van een video uit 2023. In deze video-installaties reconstrueert Koizumi samen met jongeren uit Gwangju (een Koreaanse diasporagemeenschap) hun verleden door een mix van feiten en herinneringen. Theaters of Life van Meiro Koizumi is tot en met 31 augustus 2025 te zien in De Pont Museum Tilburg. Kijk hier voor alle details. De nieuwste aankoop van De Pont de VR-werk Prometheus the Fire-Bringer. Je moet een half uur uitrekken om deze ervaring tot je te nemen. [caption id="attachment_358873" align="aligncenter" width="450"] Magdalena Abakanowizc zaalimpressies abakans in Textielmuseum © foto's Wilma Lankhorst.[/caption] Eerbetoon aan Magdalena Abakanowicz Deze zomer brengt Noord-Brabant op drie locaties een eerbetoon aan het werk van de Poolse kunstenaar Magdalena Abakanowicz (1930-2017). In ’s Hertogenbosch zijn er twee locaties. Het Noordbrabantsmuseum toont Human Nature en ‘Bois le Duc’ in het Brabants Provinciehuis. Voor dit laatst genoemde kunstwerk kun je hier een rondleiding aanvragen. In het Textielmuseum in Tilburg heb ik de tentoonstelling ‘Everything is made of fiber’ bezocht. [caption id="attachment_358870" align="aligncenter" width="450"] Magdalena Abakanowizc video stills in het Textielmuseum © foto's Wilma Lankhorst.[/caption] Pionier van de installatiekunst We vinden het in de 21ste eeuw heel normaal dat we in allerlei musea installatiekunst zien/ervaren. Een kunstwerk dat we een installatie noemen is een ruimtelijk beeld dat bestaat uit verschillende elementen. Het ontwerp van de beeldend kunstenaar wordt opgebouwd, opgehangen of uitgestald op een speciaal daar voor gekozen locatie. Denk aan ‘Sag mir wo die Blumen Sind’ van Anselm Kiefer in het Stedelijk Museum (Amsterdam). Een van de pioniers van deze kunstvorm is de Poolse kunstenaar Magdalena Abakanowicz. Je stapt in Tilburg in een indrukwekkend universum van monumentale textiele sculpturen. Het zijn vormen waarbij de kunstenaar de grenzen tussen kunst en natuur laat vervagen. Abakanowicz werd wereldwijd beroemd met haar sculpturen, ze sneed onderwerpen aan die ook nu nog actueel zijn. Magadelna Abakanowicz liet een oeuvre na dat nog altijd vele kunstenaars inspireert. Dat ontdek je ook in Tilburg. “Best when no one saw me. I got up when the light came through the shutters. Beyond the park, near the marshes, the grass reached my face. I know each blade.” Magdalena Abakanowicz in Portrait x 20 [caption id="attachment_358871" align="aligncenter" width="450"] Magdalena Abakanowizc Sfeerbeeld Backs (1976-1980) in Textielmuseum © foto's Wilma Lankhorst.[/caption] Natuurlijke vezels De jeugd- en opleidingsjaren van Magdalena Abakanowicz speelden zich vooral af tijdens de oorlog (jeugd) en naoorlogse periode (studietijd in Warschau vanaf 1950). Na de Tweede Wereldoorlog werd Polen een satellietstaat van Rusland. Aan bijna alles was een tekort. De natuur en mystieke verhalen speelden vanaf haar geïsoleerde kinderjaren een grote rol in haar leven. Later raakte ze ook geboeid door de textuur van textiel èn de structuur van natuurlijke vezels en de aard natuurlijke verfstoffen. Deze fascinatie gebruikte ze als basis voor haar weefsels en later ook om het menselijk lichaam te verbeelden. In 1960 heeft ze haar eerste solotentoonstelling in Warschau. Een professionele weefster Maria Laszkiewicz ziet haar werk en is direct onder de indruk. Laszkiewicz vind dat veel meer mensen het werk van Abakanowicz moeten zien en ze schrijft Magdalena in als kandidaat voor de ‘Biennale Internationale de la Tapisserie in Lausanne’. Nadat Abakanowicz door de voorselecties kwam, stortte ze zich volledig op dit weefproject. [caption id="attachment_358872" align="aligncenter" width="450"] Magdalena Abakanowizc Boven, zaalimpressies Backs (1976-1980), onder twee abanks © foto's Wilma Lankhorst.[/caption] Abakans Haar ‘Composition of White Forms’ in Lausanne werd een succes. Sindsdien (1960) reisde ze de hele wereld over met haar textiel installaties. Ze richtte alle tentoonstellingen altijd zelf in. Ze liet het traditionele wandkleed ver achter zich en plaatste haar sculpturale vormen juist midden in de ruimte. Door de sculpturen vrij in de ruimte te plaatsen, creëerde ze een omgeving, een eigen wereld voor haar textiele werken. Abakonowicz kunstwerken waren zo vernieuwend dat er nog geen naam voor was. Daarom zijn ze vernoemd naar de maker: Abakans. Met dit ruimtelijke concept was ze een van de voorlopers van de installatiekunst. Abakanowicz zoekt balans tussen mens en natuur Naast verschillende abakans zie je in Tilburg ook een ruimte vol menselijke figuren. De mens gaat na 1971 (in dat jaar bezocht Abakanowicz de Club van Rome) een steeds grotere rol spelen in haar leven en in haar werk. Tijdens de Club van Rome hoorde ze over de gevolgen van klimaatverandering. Dit intrigeerde haar zo dat ze sindsdien zocht naar manieren om de balans tussen mens en natuur te herstellen. Dit thema wordt in de expositie Human Natura in het Noordbrabantsmuseum verder uitgediept. Everything is made of fiber van Magdalena Abakanowicz is tot en męt 24 augustus 2025 te verkennen in Textielmuseum in Tilburg. Kijk hier voor alle details. MK = geldig. Meer over de drie tentoonstelling vind je hier online. © tekst en foto’s Wilma Lankhorst. © gebruik van de foto’s met dank aan en met toestemming van de genoemde musea, genoemde kunstenaars en alle bruikleengevers.
Ellen ten Damme vertaalt ‘Make love not war’ hier even voor de Duitse luisteraar.
In het Nederlands zou de tekst ongeveer zo kunnen luiden:
Ik heb hem platbemindGelukkig en tamZodat hij amper meer opstaan kanHij krijgt z’n laarzen niet meer aanNiet voor Irak en niet voor Iran.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Dat tradwives en influencers uit de manosphere een terugkeer naar het zogenaamd traditionele familiemodel propageren, is niet alleen slecht nieuws voor vrouwen. Ook actief en betrokken vaderschap wordt bedreigd door deze conservatieve backlash, waarschuwt socioloog Katia Begall.
In het hedendaagse publieke discours en op sociale media wint een opmerkelijke trend terrein: de hernieuwde belangstelling voor ’traditionele’ familiewaarden en gendernormen. Exemplarisch hiervoor is de opkomst van tradwives – vrouwen die het naoorlogse kostwinner- en huisvrouwmodel verheerlijken als de meest natuurlijke en vervullende levensstijl (zie UVA nieuws, 2024). Compleet met de bijbehorende jarenvijftig-esthetiek presenteren zij dit model als ideaal voor het moderne gezinsleven.
Sociologen constateren dat jongere generaties conservatievere denkbeelden over gender en familie aanhangen dan hun voorgangers
Terwijl deze tradwives vaak een (streng) christelijke achtergrond hebben en een radicale toon aanslaan, past deze trend wel bij een bredere ontwikkeling: sociologen constateren dat jongere generaties in Nederland en daarbuiten gemiddeld conservatievere denkbeelden over gender en familie aanhangen dan hun voorgangers (Van Wijk et al., 2025; Pepin & Cotter, 2018).
Deze omslag verdient onze aandacht, omdat die de potentie hebben de in gang gezette ontwikkeling naar actief en betrokken vaderschap te ondermijnen.
De boodschap van tradwives en verwante stromingen in de manosphere (verzamelnaam voor online mannengemeenschappen die vinden dat vrouwen niet gelijk zijn aan mannen. En ze zijn tegen onderwerpen als lhbtiqa+ emancipatie en sociale rechtvaardigheid) suggereert dat het traditionele gezinsmodel in westerse samenlevingen grotendeels is verdwenen. Dit beeld strookt echter niet met de werkelijkheid.
In Barcelona demonstreerden duizenden bewoners tegen de overlast van het toerisme in de stad. “Toeristen, ga naar huis” en “Toerisme steelt van ons” luidden de protestborden op de Paseo de Gràcia, een straat geflankeerd door luxe boetieks en dure hotels. Buiten een Louis Vuitton-winkel werden bezoekers besproeid met water. Ook in Genua en Lissabon gingen afgelopen weekend mensen de straat op. Het is niet de eerste keer dat het massatoerisme protest oproept. Ook vorig jaar gingen in veel steden bewoners de straat op om maatregelen tegen de overlast te eisen en aandacht te vragen voor de huisvestingsperikelen van de lokale bevolking. Het heeft geleid tot de oprichting van het Southern Europe Network Against Touristification. Het waterpistool werd het symbool van de woede van de bewoners over de overlast van alsmaar stijgende aantallen toeristen in hun woongebied.
“Onze vijand is niet de toerist, maar de speculanten en de uitbuiters die zich achter het toerisme verschuilen om te profiteren van de huisvesting en het leven van de lokale bevolking”, zegt Asier Basurto, een van de organisatoren van het protest in San Sebastián, een badplaats aan de noordkust van Spanje. Volgens Basurto jaagt de ontwikkeling van het toerisme jongeren uit San Sebastián. De stad wordt gedegradeerd tot “een decor”. Dit model van toerisme brengt geen economische welvaart, maar eerder problemen zoals de huizencrisis”, aldus Pere Joan Femenia, een woordvoerder van de groep Less Tourism, More Life, die de protesten organiseerde in Palma, Mallorca, waar demonstranten zaterdag een toeristenbus tegenhielden. Als gevolg van de torenhoge huizenprijzen kan het eiland niet voldoende politieambtenaren, gezondheidswerkers en leraren aantrekken. Op Ibiza leven lokale bewoners naast arbeidsmigranten in geïmproviseerde kampen, ver buiten de ogen van toeristen. De Colombiaan Victor, die met vrouw en kind in een busje in de buurt woont, zegt: “Ik werk hier in de oude stad en bedien de rijken,” zegt hij. “Mijn vraag is: als wij er niet zijn, wie zal deze mensen dan bedienen?”
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Juij! Biohazard heeft weer een nummertje uit, in de originele bezetting. Kijk, dat baanbrekende dat ze begin jaren negentig hadden, dat is er inmiddels wel af, maar wie kan het ze kwalijk nemen? Ze kunnen in ieder geval nog steeds prima muziek maken, en de onderlinge muzikale chemie is er nog steeds.
COLUMN - Je kunt allerlei gedachten hebben over chatbots. Je kunt bijvoorbeeld juichen over de fantastische commerciële mogelijkheden die je ziet, of je zorgen maken over types die overal commerciële mogelijkheden in zien. Je kunt denken dat kunstmatige intelligentie gaat helpen onze kinderen beter onderwijs te geven, of vrezen dat we allemaal nog dommer en luier worden onder de invloed van die dingen.
Al die reacties zijn vast terecht, maar voor de humaniora schudden deze apparaten ook aan de fundamenten van het vak. Nu er ineens niet-menselijke wezens zijn die dingen lijken te kunnen waarvan we 10 dagen geleden nog dachten dat alleen mensen ze konden. Een cartoon tekenen. Een pianosonate schrijven. Het centraal eindexamen maken.
Je kunt natuurlijk zeggen dat de vingers op die cartoons er belachelijk uitzien, dat de sonate saai is, dat er rare fouten zitten in de beantwoording van de eindexamen. Maar dan zijn we beland bij een nieuwe definitie wat het betekent om mens te zijn – één die ertoe leidt dat ik in ieder geval ook niet zo menselijk ben, want mijn pianosonates trekken vooralsnog ook geen volle zalen.
Je kunt ook zeggen: uiteindelijk willen mensen toch vooral werk van mensen. Ik kan dat, alleen als amateurschaker beamen. Ik vind het leuk om af en toe online een spelletje te spelen, maar alleen op websites waar je speelt tegen andere mensen van ongeveer jouw niveau. Tegen computers speel ik niet, daar is niks aan. Dat ik van die mensen alleen weet welke zetten ze spelen en hoe ze zichzelf genoemd hebben – voegt zo goed als niets toe – vind ik ook niet belangrijk. Maar ze moeten wel mensen zijn. Uit experimenten blijkt overigens ook dat mensen soms de voorkeur geven aan door kunstmatige intelligentie geproduceerde gedichten, maar alleen als ze niet weten dat die door kunstmatige intelligentie gemaakt is.
COLUMN - een gastbijdrage van Antoine Buyse en Jasper Krommendijk, eerder verschenen bij Nederland Rechtsstaat
Deze week dienden Tweede Kamerleden Van Zanten (BBB) en Boomsma (NSC) een motie in waarin wordt opgeroepen mensenrechtenverdragen te ‘moderniseren’. Die zouden de ruimte voor asielbeleid in ‘verregaande mate’ beperken. Concreet noemen ze het Vluchtelingenverdrag en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Deze motie komt kort na een open brief van negen Europese staten die opriepen tot ‘een eerlijk gesprek’ over aanpassing van het EVRM, om precies dezelfde reden: migratie. Na heftige discussies binnen het inmiddels gevallen kabinet besloot Nederland die brief niet te ondertekenen. De motie lijkt nu via een omweg alsnog aan te willen sluiten.
De motie noemt ‘grootschalige, structurele migratiestromen en asielprocedures’ die draagvlak onder druk zetten. Draagvlak voor wat precies blijft in het midden, maar de motie lijkt te bedoelen: draagvlak voor die verdragen. Zij roept dan ook op te verkennen, juridisch en diplomatiek, of die verdragen moeten worden gemoderniseerd of herzien. Een eerdere versie van de motie opperde zelfs tijdelijke opschorting en opzegging, maar kennelijk is men er na een nachtje slapen achter gekomen dat dat in ieder geval juridisch niet echt kan.
Het is onbegrijpelijk dat juist een partij als NSC die ‘de grondrechten van mensen beter [wil] beschermen’ en ijvert voor constitutionele toetsing deze mogelijkheid überhaupt overwoog. Rechters in Nederland kunnen wetten (nog) niet toetsen aan de Grondwet, maar gelukkig wel aan het EVRM waardoor onze rechten toch worden beschermd, tegen geluidsoverlast of een privacy-schendend fraudesysteem. Met opzegging zou Nederland de Raad van Europa, bestaande uit 46 landen, moeten verlaten en voegt het zich bij het in 2022 uitgezette Rusland. Juridisch maakt opzegging (of modernisering) van het EVRM en andere verdragen verder weinig verschil: Nederland is nog steeds gebonden aan EU-recht over migratie. Onze collega Klaassen wees er terecht op dat 95% van het asielbeleid in Brussel wordt gemaakt. Het geheugen van de indieners van de motie lijkt daarnaast erg kort: zo’n onderzoek naar het Vluchtelingenverdrag is in 2021 al gedaan, door de Commissie Donner.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
Patti Smith, een Franse folk-jazz zanger en blazers die het bekendste nummer van Nirvana coveren… Wat wilt een muziekliefhebber nog meer?
Robocop, Hellraiser III, Total Recall… Welke films herkent u zoal als inspiratiebronnen voor deze videoclip uit 1993?
Over cyberpunk gesproken, ik ben nu Neuromancer aan het lezen – het boek dat aan de voet stond van het genre – en dat is nog geen gemakkelijk leesvoer: je moet je kop er nog bij houden ook, anders raak je de draad kwijt. ‘Worldbuilding’, ja leuk, maar dan moet je wel snappen waar dit of dat betrekking op heeft.
QUOTE - De gemeente Krimpenerwaard betrekt begin volgend jaar een nieuw energieneutraal, circulair en biobased gemeentehuis. Misschien wel het duurzaamste gemeentehuis van Nederland. Hoe vertaal je die grote ambities naar de praktijk?
Even heel wat anders: een gaaf voorbeeld van duurzaam bouwen. Het kan.
En als het dan toch een nieuw gebouw moet komen, maak het dan meteen zo duurzaam mogelijk, vond de gemeentepolitiek. Zo werd gekozen voor een ontwerp dat hoog scoort op alle duurzaamheidseisen en voor een groot deel bestaat uit natuurlijke materialen en circulair is. Een deel van de materialen in het gebouw is hergebruikt en het gebouw is demontabel. Bilardie: ‘Het moet echt een voorbeeld worden van hoe je energieneutraal en circulair kunt bouwen in onze gemeente.’
