Raad van State-adviseur Richard van Zwol prijst kabinet-Schoof

van Annemarie Kok Afgelopen donderdag heeft Richard van Zwol, werkzaam als staatsraad bij de Afdeling advisering van de Raad van State, verschillende complimenten geuit aan het adres van het kabinet-Schoof. Ook nam Van Zwol de regering in bescherming tegen kritiek. Dit gebeurde in het WNL-radioprogramma ‘Sven op 1’. Omdat dit nieuwsfeit voor zover ik weet niet verder naar buiten is gekomen, wijd ik er een eigen bericht en commentaar aan. Het gesprek in kwestie vond plaats in Van Zwols werkkamer bij de Raad van State. Officiële aanleiding was het op woensdag 4 december gehouden Tweede Kamerdebat over het vorig jaar verschenen eindrapport van de Staatscommissie demografische ontwikkelingen 2050, waarvan Van Zwol voorzitter was. Bij een reactie op de parlementaire bespreking van dit rapport bleef het echter niet. Van Zwol liet zich in dit verband ook zeer lovend uit over BBB-minister Mona Keijzer van volkshuisvesting en ruimtelijke ordening. Daarnaast ging hij in op andersoortige vragen over de regeringscoalitie van PVV, VVD, NSC en BBB. En dat deed hij nadrukkelijk niet louter als informateur en formateur van dit kabinet. Hij zei er ‘ook hier bij de Raad van State’ bij wijze van ‘bemoediging’ van uit te gaan dat het kabinet komend voorjaar nog zal bestaan. Vervolgens opperde Van Zwol dat er achter de schermen van het kabinet veel meer goeds gebeurt ‘dan je zou denken’. Sterker: hij stelde dat het rond de meeste zaken en begrotingen waarmee het kabinet bezig is ‘heel ordelijk’ toegaat. Verder zei hij dat voormalig minister-president Rutte tijdens het recente VVD-congres beter zijn mond had kunnen houden over de volgens hem matige bestuurlijke kwaliteiten van PVV-minister Marjolein Faber (asiel en migratie). Ook lachte Van Zwol dat hij gedurende zijn loopbaan wel vaker kabinetten ‘in het begin een beetje [zag] struikelen’. Het gesprek eindigde zo: ‘Ik ga met vertrouwen naar dit kabinet kijken. En nogmaals, ze hebben ook een beetje bemoediging nodig’. Dat ik hierover schrijf is omdat de afdeling advisering van de Raad van State onder meer de noodzaak, grondwettelijkheid en uitvoerbaarheid van wetsvoorstellen beoordeelt, en daarmee van groot belang is voor de kwaliteit en het behoud van onze democratische rechtsstaat. Het spreekt vanzelf dat dit werk gepaste afstand tot de politiek-bestuurlijke macht vereist. De casus Van Zwol laat echter zien dat de Raad van State op dit punt momenteel een probleem heeft. Het lijkt mij namelijk in beginsel ongewenst dat staatsraden op het functioneren van een kabinet en/of het functioneren van bewindslieden een persoonlijke (positieve dan wel negatieve) visie ventileren. De genoemde ondersteunende bewoordingen van Van Zwol zijn bovendien mede zo opzienbarend, omdat inmiddels duidelijk is gebleken dat de betreffende vier coalitiepartijen zich keer op keer niet aan hun veelbesproken ‘rechtsstaatverklaring’ houden. Terwijl daarnaast diverse planbureaus en talrijke andere deskundigen erop hebben gewezen dat het nu gevoerde en voorgenomen kabinetsbeleid aanzienlijke rechtsstatelijke, klimatologische, sociale en economische risico’s in zich draagt. Verder is het staatsraden van de Raad van State kennelijk toegestaan om sterk inhoudelijk en ook als personeelsfunctionaris betrokken te zijn bij de vorming van kabinetten. Zelfs als deelname van een uiterst rechtste partij is beoogd. De hiervoor geboden ruimte bracht onder meer met zich mee dat informateur Van Zwol tijdens een persmoment de inzet van het staatsnoodrecht bij een vermeende asielcrisis verdedigde. Een idee dat door tal van juristen zwaar is bekritiseerd. Een en ander is onmiskenbaar schadelijk voor het gezag van de Raad van State. Zowel Richard van Zwol als vicepresident Thom de Graaf heeft dan ook iets uit te leggen. Dit artikel verscheen eerder bij het Montesquieu Instituut. Annemarie Kok is promovenda aan de Universiteit Leiden (Instituut Bestuurskunde) en fellow van het Montesquieu Instituut

Door: Foto: Schermafbeelding WNL-radio 'Sven op 1’. met Richard van Zwol
Foto: Raad van State vergaderzaal CC0 1.0, Rijksvastgoedbedrijf- foto Corne Bastiaansen, via Wikimedia Commons.

Misbruik van de Raad van State

COLUMN - van Prof.Dr. Joop van den Berg

Het regeerprogramma van het kabinet-Schoof bevat een uitgebreid hoofdstuk over migratie, of eigenlijk: immigratie. Over emigratie wordt niet gesproken, hoewel dat voor een evenwichtig oordeel over immigratie van belang zou zijn.

Onmiskenbaar groeit de Nederlandse bevolking al jaren dankzij immigratie. Zonder dat zou het inwonertal zijn gekrompen. Die immigratie wordt maar voor een beperkt deel veroorzaakt door de zgn. ‘asielmigratie’. Veel meer mensen komen als arbeidsmigrant naar Nederland, voornamelijk afkomstig uit andere lidstaten van de Europese Unie. Daarnaast is er jaarlijks sprake van een belangrijke instroom aan studiemigranten, jonge mensen die in Nederland een academische of hogere beroepsopleiding willen volgen. Iedere vorm van migratie schept zijn eigen mogelijkheden en problemen.

Een rapport van de Staatscommissie demografische ontwikkelingen 2050 deed dit voorjaar een serieuze poging om zowel duidelijkheid als evenwicht in de discussie over migratie te brengen. [1] Bij het kabinet is dat niet erg gelukt: daar domineert nog steeds vooral het verschijnsel van de asielmigratie, alsof dat veruit het belangrijkste en meest urgente migratieprobleem is dat wij kennen.

Merkwaardige ironie: staatsraad Richard van Zwol was voorzitter van de staatscommissie die zulk knap werk verrichtte met zijn rapport. Maar, hij was ook informateur van het nu tot stand gekomen kabinet-Schoof dat asielmigratie weer verhief tot hèt probleem van onze samenleving. Alsof Van Zwol zijn eigen rapport niet had gelezen. Dat getuigt van een geestelijke souplesse die je niet elke dag te zien krijgt.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

VVD draagt Teeven alsnog voor als staatsraad bij Raad van State

Nu de verkiezingen voorbij zijn, draagt de VVD Fred Teeven alsnog voor als staatsraad bij de Raad van State. Matthijs Kaaks geeft in het Advocatenblad ongezouten zijn mening hierover:

De crimefighter die deals met zwaar criminelen een praktisch middel vond om zaken op te lossen omdat waarheidsvinding nu eenmaal wat omslachtig is.

Zijn meest rechtsstatelijke handeling was zijn vertrek als staatssecretaris van Veiligheid en Justitie.

Ja, met dat argument kunnen we ook ‘beroepscrimineel’ Mink Kok vragen.

Foto: Sergey Kozak (cc)

Tijdelijke bevrijding voor derdelanders

Zes mei wordt voor zo’n 1900 mensen de dag van ‘tijdelijke bevrijding’. Vanaf vandaag kunnen mensen die een tijdelijke verblijfsvergunning in Oekraïne hebben en na de Russische inval aldaar hierheen zijn gevlucht een verblijfssticker krijgen.

Met deze sticker kunnen ze laten zien dat ze voorlopig in Nederland mogen blijven en mogen werken

Dat schreef de IND enkele dagen geleden. Deze mensen, eerder gelabeld als ‘derdelanders’ zijn daarmee tot 4 maart 2025 weer even veilig. De brief van het IND is naar ongeveer 1900 mensen gestuurd. De komende week krijgen ook hun advocaten het schrijven.

Deze stap volgt op een brief aan de Tweede Kamer van staatssecretaris Van der Burg. Eerder hield hij vol dat het volstrekt rechtmatig was ‘derdelanders’ per 4 maart de deur te wijzen. De Raad van State had immers op 17 januari ook al geconcludeerd  dat “uit de Richtlijn Tijdelijke Bescherming (hierna: RTB) volgt dat de tijdelijke bescherming van derdelanders eindigt op 4 maart 2024”.

Maar een aantal rechtbanken hadden zo hun twijfels daarover, waarop de Raad van State besloot

het moment waarop de bescherming van derdelanders met tijdelijk verblijfsrecht Oekraïne eindigt, te toetsen bij het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJEU)

Foto: Alberto Biscalchin (cc)

Schokkend: Advies Raad van State wetsontwerp voltooid leven

Op 9 december 2020 heeft de Raad van State een advies uitgebracht over het initiatiefwetsvoorstel van voormalig Tweede Kamerlid Pia Dijkstra ‘Wet toetsing levenseindebegeleiding van ouderen op verzoek’. Dat advies is op 20 mei openbaar gemaakt, dus bijna anderhalf jaar later…

In deze blog wil ik ingaan op dat advies, niet op de vraag waarom het zo lang heeft geduurd voor het openbaar werd gemaakt, hoewel ik natuurlijk ook daar best nieuwsgierig naar ben.

Waarom ben ik geschokt door dat advies?

In de gevestigde media krijg je de indruk dat de Raad afraadt om het wetsvoorstel überhaupt te behandelen in de Kamers, wat ik heel merkwaardig zou vinden maar in het Advies zelf vind je dat de Raad alleen wel wil dat hun advies ten aanzien van noodzakelijke aanpassingen en wijzigingen zou moeten worden overgenomen.

En dat zijn er flink wat! Zo zou de wet niet moeten spreken over ‘Voltooid leven’ maar over ‘Lijden aan het leven’.

Tja, gek, dat ik onmiddellijk denk aan het calvinisme waar dit land ooit om bekend stond. Het leven is lijden immers volgens die leer. Hoezo zou je daar eigenlijk een eind aan mogen maken? Dat een mens zijn of haar leven als voltooid zou kunnen beschouwen daar heeft de Raad zoals ik het advies lees niet veel mee.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Judy van der Velden (cc)

Staat van het klimaat en de verkiezingen in 2021

NIEUWS - In de aanloop naar de verkiezingen van 2017 heeft Sargasso alle verkiezingsprogramma’s doorgelicht op de klimaatdoelstellingen en het klimaatbeleid dat de verschillende partijen voorstonden. Inmiddels zijn we vier jaar verder, is de klimaatwet van kracht geworden en maken de politieke partijen zich op voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. Een mooi moment om de verkiezingsprogramma’s opnieuw tegen het licht te houden op klimaatbeleid. We beginnen vandaag met de belangrijkste ontwikkelingen sinds 2017 en met de huidige staat van het klimaat, zoals beoordeeld door de Raad van State en het Planbureau voor de Leefomgeving. Daaruit destilleren we ook de sectoren en terreinen waarop we in de verkiezingsprogramma’s aanvullende maatregelen verwachten om de doelstellingen voor 2030 en 2050 te halen. Overal waar in dit stuk CO2 wordt genoemd gaat het om alle broeikasgassen en kun je dus ook CO2 equivalenten lezen.

Internationale ontwikkelingen

Internationaal is er de afgelopen vier jaar behoorlijk wat veranderd. Aan de ene kant staan de VS op het punt uit het klimaatakkoord van Parijs te stappen en heeft ook de Australië regering zijn aloude rol van vol inzetten op kolen en gas weer opgepakt. Aan de andere kant is het Trump niet gelukt om de neergang van de kolensector in de VS te stoppen. Niet alleen zijn de meeste kolenmijnbouwbedrijven de afgelopen jaren doorgestart, ook de sluiting van kolencentrales in de VS zet onverminderd door. Alleen al in 2019 werd bijna 16 GW aan kolencentrales gesloten, terwijl er geen nieuwe kolencentrales in de pijplijn zitten. Sinds 2016 is er geen nieuwe kolencentrale meer geopend in de VS.

Foto: Ritzo ten Cate (cc)

Zweepslag die niet meer raakt

COLUMN - Zo’n kleine 35 jaar geleden sprak prof. André Donner over de ministeriële verantwoordelijkheid als over ‘een zweepslag voor de ambtelijke dienst’ 1). Het gebruik daarvan door de Tweede Kamer kon een minister helpen in zijn ministerie orde te houden. Al was het maar, omdat ambtenaren hun minister niet graag voor gek zien staan. Verlies van vertrouwen in de minister komt pijnlijk als een zweepslag aan bij de ambtelijke ondersteuners, alsof zij delen in dit verlies aan vertrouwen.

Er zijn momenten, constateert ook de Afdeling advisering van de Raad van State (verder: de Raad) in haar ‘Ongevraagd advies’ over de ministeriële verantwoordelijkheid, dat de zweepslag ofwel niet meer wordt gevoeld of niet echt meer helpt. Er zijn gevallen waarin de ene na de andere staatssecretaris moet aftreden omdat zijn winkel niet op orde is, maar dan blijkt de opvolger evenzeer te falen.

Al heel lang is de bewindspersoon die de leiding krijgt over de Belastingdienst een ambtsdrager die blij mag zijn als hij of zij het einde van de kabinetsperiode haalt. Gezellig is het nooit en dat is al jaren zo. Dat was al het geval voordat de ellende met de kinderopvangtoeslag was uitgebroken. Mannen als Jan-Kees de Jager en Eric Wiebes waren dolblij dat zij er het leven bij hadden gehouden; dat was Frans Weekers en Menno Snel niet gegund. Er blijken zo veel problemen met organisatie, ICT en al te ingewikkelde regelingen dat je met zweepslagen aan de gang kan blijven.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: copyright ok. Gecheckt 15-03-2022

Raad van State kritisch: klimaatplan volstaat niet voor behalen doelen klimaatwet

ANALYSE - In juni presenteerde het Kabinet het Klimaatakkoord, waarin het klimaatbeleid tot 2030 vast wordt gelegd. Het Klimaatakkoord is bedoeld als het eerste Klimaatplan, zoals deze volgens de Klimaatwet ten minste elke 5 jaar moet worden opgesteld door het kabinet. In de klimaatwet zijn de harde doelstellingen voor 2030 vervallen. Volgens de Afdeling advisering van de Raad van State geeft het eerste Klimaatplan van de regering blijk van een stevig klimaatbeleid. Maar volgens de Raad van State zijn, net als het Planbureau voor de Leefomgeving eerder al concludeerde, aanvullende maatregelen nodig om in 2030 een broeikasgasreductie van 49% te behalen.

Het uiteindelijke doel is een broeikasgasreductie van 95% in 2050. Dit vergt volgens de Raad van State een herordening van productie en consumptie in alle sectoren van de maatschappij en de economie, en niet een veelheid aan losse maatregelen. Het Klimaatplan geeft nog weinig blijk van dit besef.

Toetsing Klimaatplan door Raad van State

De Klimaatwet schrijft voor dat de Raad van State over het Klimaatplan wordt “gehoord”. De Klimaatwet is bijzonder: niet alleen zijn daarin klimaatdoelstellingen voor de regering vastgelegd, maar ook een kader voor beleidsontwikkeling, effectmeting en verantwoording door de regering. Dit beleidskader is voor alle betrokken partijen nieuw. Alle betrokken partijen – ook de Afdeling – moeten ervaring opdoen met hun nieuwe taak. De Afdeling is onafhankelijk adviseur van regering en parlement over wetgeving en bestuur. De Afdeling advisering van de Raad van State heeft voor haar advies een toetsingskader opgesteld dat zij voor de beschouwing over het Klimaatplan heeft gehanteerd. Het toetsingskader bestaat uit vier hoofdonderwerpen. De vier hoofdonderwerpen zijn: klimaatdoelen, economische afwegingen, bestuur en uitvoering en juridische aspecten. Voor de onderwerpen doelrealisatie en economische afwegingen gaat de Afdeling uit van de onafhankelijke analyses en ramingen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB).

Foto: Groninger Gasveld, gaswinningslocatie Wildervank (bron)

Hoge Raad: ook staat indirect aansprakelijk voor mijnbouwschade Groningen

ANALYSE - De Nederlandse staat is (indirect) aansprakelijk voor schade die ontstaat door gaswinning in Groningen. Dat stelt de Hoge Raad in antwoorden op prejudiciële vragen die daarover door een lagere rechtbank waren gesteld. Ook blijkt uit het nader rapport van het tijdelijk wetsvoorstel Groningen dat de Raad van State de poging van het rijk. Shell en Exxonmobil om de civielrechtelijke route af te sluiten voor gedupeerden heeft getorpedeerd, omdat dat in strijd is met artikel 112 van de Grondwet.

Tijdelijk wetsvoorstel Groningen

In het wetsvoorstel Minimaliseren gaswinning Groningen gaf het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat aan dat gewerkt werd aan een oplossing voor gedupeerden van mijnbouwschade, waarbij de afhandeling onder publiekrecht gebracht zou worden. Dit voornemen werd ook vastgelegd in het Akkoord op Hoofdlijnen dat de staat en NAM (Shell en Exxonmobil) sloten over compensatie voor het dichtdraaien van de Groningse gaskraan in 2030. Het Tijdelijk wetsvoorstel Groningen, kamerstuk 35250, had dit moeten regelen. In 2018 kregen de juristen Hammerstein, Teuben en Franssen de opdracht om in het Technisch advies Wet Instituut Mijnbouwschade aan te geven of:

de wijze waarop de afhandeling van schade door de overheid en de (financiële) aansprakelijkheid van de exploitant in dit wetsvoorstel is vormgegeven een effectieve invulling is van de, mede in het akkoord op hoofdlijnen verwoorde, uitgangspunten dat:

– het Instituut exclusief bevoegd is om aanvragen om vergoeding van schade af te handelen;

– gedupeerden niet meer bij NAM maar bij het Instituut aanspraak kunnen maken op vergoeding, enOok voor de kleine velden zijn er zeer waarschijnlijk afspraken met NAM, Vermillion en andere

– NAM niet meer zelf aansprakelijk zal zijn jegens gedupeerden, maar wel de financiële gevolgen van afhandeling van schade door de overheid blijft dragen.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Volgende