Kunst op Zondag | De kus: Hoe was het ook al weer?

The First Embrace (de eerste omhelzing) is de World Press Photo van het Jaar geworden. Met dank aan fotograaf Mads Nissen. Een verpleegster omhelst een 85-jarige bewoonster van een verzorgingstehuis in Brazilië. Wel met een “knuffelgordijn’ tussen hen in. De eerste omhelzing na vijf maanden fysieke afstand. De pandemie heerst ondertussen zo lang dat de knuffel, de omhelzing en de kus dreigen te vervagen tot Rutteaanse herinneringen. Gelukkig hebben we de kunst nog om te zien hoe het ook alweer was. 1305 Giotto di Bondone – De ontmoeting bij de Gouden Poort. Giotto di Bondone deed er zo’n drie tot vier jaar over om de Scrovegni-kapel in Padua vol te kalken (=oneerbiedige definitie van fresco’s) met de ‘Heilsgeschiedenis’. Hij vatte het verhaal samen in 39 scènes en op een van de fresco’s is een tafereel uitgebeeld dat te boek staat als de eerste kus in de beeldende kunst: de opa en oma van Jezus kussen elkaar bij de Gouden Poort. 1306 Giotto di Bondone – Het verraad van Judas (de kus). Ook in lang vervlogen jaren bleek dat in tijden van crisis een kus levensgevaarlijk kon zijn. Sindsdien is de overbrenging van ademtocht, speeksel, etensresten, bacillen en virussen de wereld niet meer uit te krijgen. 1859 Francesco Hayez – Il Bacio. 1890 Jean-Léon Gérôme - Pygmalion en Galatea. 1917 Egon Schiele - Die Umarmung (Liebespaar II). 1930 Ernst Ludwig Kirchner – The Kiss. 1931 Pablo Picasso - Figures by the Sea (The Kiss) 2009 Corrine Bot – Kissboxing. https://www.youtube.com/watch?v=CBazq122uMo 2014 William Cobbing – The Kiss 2 Meer zien? Op Vimeo meer filmpjes van het werk van William Cobbing. https://www.youtube.com/watch?v=e0J2bmjqmFE Zo was het, zo kon het zijn. En toen kwam Het Virus… 2020 Penny Byrne - Love in a Time of Corona. Oorspronkelijk heette dit werk uit 2016 ‘Love is a battlefield’. Op 14 maart 2020 verklaarde Penny Byrne dat ze het werk hernoemde tot ‘Love in a Time of Corona’, want met de bronzen gasmaskers en het weelderige satijnzwarte patina symboliseert dit werk de huidige tijd. 2020 Noortje de Brouwer – The kiss, spring 2020. https://www.youtube.com/watch?v=XLETb47FFXk U allen krijgt mijn coronaveilige virtuele kus….

Closing Time | In C – The Corona Version from Sweden

Het Helsingborg Symphony Orkest nam het initiatief om muzikanten uit heel Zweden virtueel samen te brengen (in maart 2020), als symbool voor samenwerking, creativiteit en optimisme tijdens de Covid-19-pandemie.

Ze spelen ‘In C’, gecomponeerd in1964 door Terry Riley dat hier in verschillende stijlen voorbij komt.

‘In C’ werd voor het eerst uitgevoerd door die andere grote minimalist Steve Reich en een aantal musici die goed thuis waren in geïmproviseerde, experimentele en elektronische muziek.  Onder andere Jon Gibson (saxofoon), Pauline Oliveros (accordeon), Stuart Dempster (trombone), Morton Subotnick en Warner Jepson (synthesizers).

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: cc Maria Theresia im Kreise ihrer Familie Martin van Meytens, Public domain, via Wikimedia Commons.

Beter wordt het niet

RECENSIE - ‘Zo schrijf je geschiedenis’, zegt Geert Mak bij wijze van aanprijzing op de cover van dit boek. Maar ‘Beter wordt het niet’ is geen geschiedenisboek. Althans, not on my watch. Of zou Mak bedoelen dat Caroline de Gruyter met dit boek ‘geschiedenis schrijft’? Dat lijkt me uiterst onwaarschijnlijk. De ondertitel luidt ‘Een reis door de Europese Unie en het Habsburgse rijk’. Maar dat klopt ook al niet. Verreweg de meeste hoofdstukken spelen zich af in Wenen. Wat is ‘Beter wordt het niet’ dan wél? De beste omschrijving is waarschijnlijk: ‘Op zoek naar herinneringen aan het Habsburgse rijk’. Want dát is wat De Gruyter doet. De oude Otto van Habsburg, de zoon van de laatste Oostenrijkse keizer (Karel) en tevens Europarlementariër tot 1999, die heeft ze helaas nooit mogen ontmoeten maar verder komen er heel wat mastodonten voorbij. Grote namen die vertellen hoe schön het vroeger eigenlijk was.

De Gruyter, bekend vanwege haar bijdragen in de NRC, schrijft normaliter over de Europese Unie. Omdat ze tot voor kort in Wenen woonde (van 2013 tot 2017 om precies te zijn), meent ze een bijzondere kijk op Europa te hebben ontwikkeld: ‘Door mijn tijdelijke onderdompeling in de Habsburgse wereld ben ik mezelf allerlei vragen gaan stellen over Europa die ik waarschijnlijk niet – of anders – gesteld had als ik niet vier jaar in Wenen was neergestreken.’ Ze ziet interessante overeenkomsten tussen de EU en het Habsburgse rijk: ‘De Habsburgers, ontdekte ik, werden gedreven door dezelfde constante queeste naar compromissen die ik uit Brussel kende. Wat me al even bekend voorkwam: het bijvijlen, het aanpassen en hervormen dat nooit ophoudt omdat de ene hervorming nu eenmaal tot de andere leidt.’

Foto: 2020 Belarusian protests — Minsk, 4 October Homoatrox, CC BY-SA 3.0 via Wikimedia Commons

Honderd dagen protest in Wit-Rusland

ELDERS - Een gastbijdrage van Ardy Beld

Na de gefalsificeerde verkiezingsuitslag van 9 augustus 2020 ging de bevolking in Wit-Rusland massaal de straat op om te demonstreren tegen het autocratische regime van Aleksandr Loekasjenko. Door het extreme politiegeweld en de vele arrestaties zijn de demonstraties met honderdduizenden deelnemers langzaam veranderd in kleinere lokale protestacties. Joeri Stylski, muzikant uit Brest: ‘Ik werd in de herfst uitgenodigd te spelen in een woonwijk. Er waren veel gezinnen met kinderen. ‘s Middags voerde een theatergroep een stuk op. ’s Avonds speelde ik een paar nummers toen iemand riep: “De jutten zijn er, snel weg!” Een van de bewoners verstopte me in zijn appartement net zolang tot ze weer vertrokken was. Natuurlijk wisten die me sowieso te vinden. De politieafdeling voor georganiseerde criminaliteit dwong me een protocol te ondertekenen waarin ik verklaarde dat ik niet meer zou optreden. Sindsdien hebben we alleen nog maar live streams gedaan.’

Dat verzet tegen de staat niet altijd zo goed afloopt, bleek op 11 november 2020 in Minsk toen ’s avonds laat zes gemaskerde mannen en drie vrouwen arriveerden op het in de volksmond genoemde ‘Plosjtja peremen’ (plein van de veranderingen) afgeleid van het lied ‘Chotsjoe peremen!’ (ik wil veranderingen) van de in de Sovjet-Unie populaire underground zanger Viktor Tsoj (1962 – 1990). Het plein stond bekend om zijn illegale concerten, lezingen en oppositionele muurschilderingen en vlaggen. De groep van ’tihari’ (stillen) begon voor de zoveelste maal wit-rood-witte linten af te knippen, toen Roman Bondarenko, een 31-jarige bewoner van een naburige flat, naar buiten kwam om te vragen wat ze aan het doen waren. Hierop ontstond een woordenwisseling en werd de ex-soldaat door de gemaskerden genadeloos geschopt en geslagen. Hij werd in coma naar het ziekenhuis gebracht. De volgende dag overleed Bondarenko aan zijn verwondingen. De organisatie BYPOL, bestaande uit ex-politiemannen die de kant van de oppositie hebben gekozen, stelde aan de hand van telefoongesprekken vast dat de groep vechtersbazen werd geleid door Dmitri Baskov, president van de Wit-Russische IJshockeyfederatie. Dmitri Sjakoeta, meervoudig internationaal kampioen thaiboksen, zou de fatale slagen hebben toegediend.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Quote du Jour | Waarom is links zo klein?

..als culturele thema’s hoog op de agenda bij kiezers staan, scoren linkse partijen slechter. In het sociaal-conservatieve blok stemmen kiezers die aan die thema’s belang hechten, op rechtse partijen als PVV, VVD en CDA. In het sociaal-progressieve blok stemmen kiezers die culturele issues prioriteren, op progressieve middenpartijen als D66.

Waarom is links zo klein? Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1998 haalden de linkse partijen (PvdA, SP en GroenLinks) samen 61 van de 150 zetels. In 2017 waren dat nog 37 zetels en bij de afgelopen verkiezingen bleven daar nog 33 zetels van over; dat is als je de Partij voor de Dieren en BIJ1 meerekent.

Foto: Babak Fakhamzadeh (cc)

Bloed in de rivier

RECENSIE - Na weken opgesloten te hebben gezeten in een donker hok moest Hercules dan eindelijk voor de rechters verschijnen. Dat gebeurde in het hoofdhuis van Plantage De Dageraad, een van de weinige plantages die tijdens de slavenopstand niet in handen was gevallen van de rebellen. Hier zetelden nu de rechters die de opstandelingen hun verdiende straf moesten geven. En Hercules was een bijzonder geval. Met hem  hadden ze zonder twijfel een van de leiders van de opstand te pakken! Het recht zou zegevieren – maar dan moesten natuurlijk wel eerst een handjevol bewijzen op tafel komen.

En dat was lastig. Opstandelingen werden wreed gestraft. Wie een Europaan had vermoord, kon rekenen op de doodstraf. En dus schoven de gevangenen voortdurend de schuld af, ze wezen naar elkaar, naar deelnemers die al dood waren, en naar de leiders waarvoor ze vreselijk bang waren geweest, zeiden ze. Mensen als Hercules. En het moest gezegd: de gevangene die nu voor de rechters verscheen maakte, ondanks de beestachtige behandeling, indruk. Hercules had geen tolk nodig. Hij sprak Nederlands.

De plantages langs de rivier de Berbice stelden niet veel voor. Die in Suriname, ten westen van de Berbice, waren veel winstgevender. Berbice draaide marginaal – wat betekende dat de plantages door hun aandeelhouders verwaarloosd werden, dat de planters betrekkelijk arm waren en dat er daardoor ook een chronisch gebrek aan slaven was. En dus werden de slaven die daar werkten, extra hard uitgebuit. Niet alle plantagehouders waren sadisten – maar vooral dankzij hen barstte in 1763 langs de hele rivier een opstand uit. Tientallen plantages gingen in vlammen op. Er vielen honderden doden. De Nederlanders vluchtten naar plantages aan de monding van de rivier, en stuurden wanhopige alarmbrieven rond. Het duurde maanden voordat de opstand onderdrukt kon worden. Maanden waarin de opstandeling zélf elkaar ook vaak voor de voeten liepen, of gewoon overhoop schoten. Want de opstand was misschien gelukt, de opstandelingen vormden een bont allegaartje en niemand wist wat er moest gebeuren.

Foto: Maria Willems (eigen foto - met toestemming) / Lille Fantastic - 2012 Børre Saethre (Untitled - The Tarkin Doctrine)

Kunst op zondag | Besmette wereld

In de zomer van 1920 verwerkte de Belgische dichter Paul van Ostaijen zijn ervaringen uit de Eerste Wereld Oorlog tot de dichtbundel Bezette Stad. Een bundel die ik nog elke keer als ik ‘m opensla als modern beschouw. De bundel is nu nog steeds aanwezig: op T-Shirts is het Boem Paukeslag nog elke zomer weer te lezen. De aantrekkingskracht van deze bundel zat ‘m vooral in het typografische aspect. Er zijn geen saaie bladspiegels in Bezette Stad te vinden, je bladert daar van de ene verrassing naar de andere. Dan bestaat een enkel gedicht uit vijf verschillende lettersoorten, dan weer danst en buitelt een gedicht over de bladzijde. Dan weer staat er een ode aan de toen erg populaire actrice Asta Nielsen, dan weer een lofrede aan de Singer naaimasjien. Als je iemand in je omgeving hebt die zegt niet van gedichten te houden deze bundel geeft, dan zou zij wellicht een uitzondering kunnen maken voor Bezette Stad. En tot besluit een financieel feitje: het originele manuscript van Bezette Stad (‘de Heilige Graal van de Vlaamse Literatuur’) is dit jaar aangekocht door Vlaanderen voor 725.000 euro. Letterlijk een waardevolle dichtbundel.

In 2020 werden we geconfronteerd met het coronavirus. Dat besmette niet alleen de stad maar inmiddels de hele wereld. Het culturele Vlaams-Nederlands Huis deBuren, een forum voor cultuur en samenleving, nodige Vlaamse en Nederlandse dichters en kunstenaars uit om artistiek te reflecteren op de dichtbundel van Paul van Ostaijen. En dat is gelukt. En hoe. Het is een magnifieke bundel geworden. Kloek ook. Een plezier om te lezen. Of om gewoon te kijken naar het feest van typografische aspecten, want ja, Van Ostaijen inspireert nog steeds. Ook mij.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Closing Time | Elizabeth Zharoff

Gisteren hadden we een Closing Time met Elizabeth Zharoff als recensent. Hierboven laat ze zien dat ze zelf ook best aardig een moppie mee kan zingen. Verder staat dit zó ver van mijn gebruikelijke muziek af dat ik hier werkelijk geen zinnig woord over kan zeggen, buiten dat een songtitel als “allerlei soorten martelingen” eigenlijk ook best prima had gekund in de genres waar ik meer bekend mee ben.

Foto: Gregg Tavares (cc)

Omphaloskepsis of de trend (?) om alleen tweets van eigen redacteuren te plaatsen

Oké, het is een beetje flauw om alleen op het liveblog van NRC in te zoomen, maar tijdens het beruchte #Omtzigtdebat was dat blog mijn tweede scherm. Selectieve waarneming? Zeker, al kan je, positiever, ook spreken over een casusstudie.

Hoe dan ook, er viel mij iets op. In dat blog waren 27 tweets opgenomen. Een opgenomen tweet kan je beschouwen als een citaat van degene die tweet. Een stem van buiten, zo u wilt, die met een schuine blik de situatie waarover verslag wordt gedaan, waarneemt. Maar, dan nu de pointe van mijn opmerkingéén van die 27 tweets was daadwerkelijk van buiten, dat wil zeggen: van buiten de politieke redactie van NRC. Dat was een tweet van Ayfer Koç, echtgenote van Pieter Omtzigt. De 26 overige tweets kwamen van eigen redacteuren.

Alternatieven aandragen

Kampioenen waren Lamyae Aharouay en Mark Lievisse Adriaanse met beide zeven tweets. Ook Petra de Koning (3), Tom-Jan Meeus (2) en Steven Derix (1) kwamen met een of meerdere tweets in het liveblog van hun krant terecht. Mijn vraag: waarom kwamen, met Koç als uitzondering, alleen NRC redacteuren in dat blog? Een vraag die alleen met een gesprek met de betreffende livebloggers is te beantwoorden, en dat voer ik niet. Ik kan wel in algemene termen wat zeggen over de functie van tweets in blogs, hun een communicatieve doel zo u wilt: het zijn (alternatieve) stemmen die een (alternatief) licht laten schijnen over een gebeurtenis die zich voltrekt.

Quote du Jour | Diversiteitsdenken als statussymbool

De linkse partijen voeren een verliezersstrategie met die aandacht voor diversiteit. Maar dat hebben ze zelf niet door. Deels is dat diversiteitsdenken oprechte zorg, maar het is ook een middel om jezelf te onderscheiden. Met het aanhangen van bepaalde ideeën over diversiteit, laat je zien tot welke groep je behoort, dat je de taal spreekt van de bovenlaag. Het is status. Vroeger onderscheidde je je met een duur horloge, nu laat je met deze discussie zien dat je bij de culturele bovenlaag behoort.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Vorige Volgende