Corona en radicaal-rechts populisme: einde van een tijdperk?

Het lijkt het erop dat verschillende radicaal-rechtse partijen in Europa in diverse peilingen flink zijn gezakt door de coronacrisis. In een eerder op Stuk Rood Vlees verschenen artikel zocht Matthijs Rooduijn het nader uit. Betekent de coronacrisis het begin van het einde van het radicaal-rechtse populisme in Europa? Deze zomer hebben flink wat mensen zich over deze vraag gebogen. Maar helaas zijn de meeste analyses die ik de afgelopen maanden de revue heb zien passeren vooral gebaseerd op slechts enkele cases. Dat is problematisch, want een analyse van alleen Forum voor de Democratie (FVD) of de Alternative für Deutschland (AfD) leert ons niet zoveel over de algemene toestand van radicaal rechts in Europa. Om een beter overzicht te krijgen heb ik van alle landen in Europa de peilingen van de afgelopen zes maanden onder de loep genomen aan de hand van de Poll of Polls van de krant Politico.

Door: Foto: Prachatai (cc)
Foto: UNCTAD (cc)

Komt er nog een nieuwe Belgische regering?

ELDERS - België heeft met 541 dagen het record van de langste regeringsformatie (2010-2011). Nu zit het land sinds de verkiezingen van 26 mei 2019 opnieuw al meer 400 dagen zonder federale regering. Er moet een compromis gevonden worden tussen een overwegend rechts Vlaanderen en een overwegend links Wallonië.

Zaterdag moeten de informateurs Bart de Wever van de Vlaamse N-VA en Paul Magnette (foto) van de Waalse socialisten verslag uitbrengen aan koning Philippe. Maandag zei De Wever dat hij verwacht door te kunnen gaan met vijf partijen: de Waalse en Vlaamse socialisten, de Waalse en Vlaamse christendemocraten en de N-VA. Klein probleempje: er moet nog een partij bij voor een meerderheid. Daarvoor wordt gekeken naar de liberalen. De Wever wil alleen de Vlaamse variant, maar de partijen laten zich niet tegen elkaar uitspelen: MR (Waals) en Open VLD (Vlaams) willen beide toetreden tot de nieuwe regering, anders gaan ze in de oppositie. Dat is voor de rechtse N-VA een minder aantrekkelijk perspectief omdat ze met de liberalen in de oppositie flink onder vuur zullen komen te liggen. Een alternatief is aanvulling van de vijf met de Groenen (het Vlaamse Groen en Waalse Écolo gaan ook altijd samen). PS-leider Magnette ziet wat extra linkse krachten graag komen, De Wever heeft ze er liever niet bij. En de Groenen stellen zich vooralsnog afwachtend op.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Quote du Jour | Coen Teulings over ‘het populistisch drama’

Coen Teulings, hoogleraar Universiteit van Utrecht en voormalig directeur van het Centraal Planbureau, schrijft in het FD (€) dat angst voor statusverlies, baan en inkomen en onderling wantrouwen weggenomen kan worden door het failliete bestel van marktwerking in de sociale verzekeringen te vervangen door collectieve sociale voorzieningen. Met verplichte collectieve verzekeringen hoeft niemand zich af te vragen of hij niet te veel betaalt voor anderen.

Na de Tweede Wereldoorlog, in de sfeer van optimisme die er toen hing, was dat mogelijk. Ondanks de Grote Depressie van de jaren dertig was de Engelse econoom William Beveridge ervan overtuigd dat markten de beste kans op de groei van welvaart en welzijn boden. Maar hij had ook oog voor het falen van de markt voor sociale zekerheid. Zijn plan met verplichte sociale verzekeringen was de blauwdruk voor opbouw van de naoorlogse verzorgingsstaat, met al zijn gebreken, maar toch vooral met zijn enorme succes.

Die sfeer van optimisme is verdwenen, het onderling wantrouwen kwam daar voor terug. Je ziet het bij de discussie over pensioenfondsen, waarbij wij geen risico’s tussen generaties willen delen maar allemaal een eigen individuele potje schijnen te willen, om zeker te weten dat ons zuurverdiende premiegeld niet wordt gebruikt voor iemand anders.

Je ziet het terug bij de discussie over verplichte werknemersverzekeringen, waar zzp-ers niet aan willen deelnemen uit angst mee te betalen voor de werkloosheid of arbeidsongeschiktheid van een ander. En je ziet dat bij de discussie over een Europese begrotingsfonds, waarbij wij ondanks de ervaring van de afgelopen tien jaar toen Nederland en de EU nodeloos door een diepe recessie gingen, toch geen conjunctuur-verzekering willen uit angst mee te betalen voor het zieke, zwakke, en misselijke Italië.

Dat is het populistische drama: onderling wantrouwen blokkeert een oplossing van de onzekerheid die aan dat wantrouwen ten grondslag ligt.

 

Foto: Becker1999 (cc)

Samenzweringspopulisme in tijden van corona

OPINIE - door politiek socioloog Matthijs Rooduijn. Eerder verschenen bij Stuk Rood Vlees.

“We hebben te maken met een kartel. Een KARTEL.” Aldus Thierry Baudet vorige week op Twitter. Even daarvoor had hij een foto verspreid van een gebouw dat op instorten stond maar nog nét overeind werd gehouden door een paar balken. Het bijschrift bij het gebouw: “Kabinet Rutte”. De balken moesten de Nederlandse media – of, in Baudets woorden, de “kartelstutters” – voorstellen. De boodschap was duidelijk: er bestaat een samenzwering van politieke partijen en media die alleen maar aan zichzelf denken en de belangen van de Nederlandse bevolking verkwanselen.

Hoe deze kernboodschap van Baudets Forum voor Democratie te duiden?

Sommige onderzoekers zouden zeggen dat hier sprake is van populisme: het goede volk wordt afgezet tegen een slechte elite. Andere onderzoekers zouden Baudets boodschap als complotdenken typeren: het geloof in het bestaan van een groep samenzweerders die in het geheim kwade plannen bekokstoofd. Ik denk dat dit allebei klopt. Baudets wereldvisie is een mooi voorbeeld van wat ‘samenzweringspopulisme’ genoemd zou kunnen worden. Simpel gezegd: de elite (bestaande uit o.a. politici, journalisten en wetenschappers) zweert samen tegen de belangen van het volk.

Baudet is zeker niet de enige die een dergelijke boodschap uitdraagt. Zo blijkt uit onderzoek dat politici als Geert Wilders en Donald Trump ook wel raad weten met de succesformule van het samenzweringspopulisme.

Foto: Vlaams Parlement (cc)

Machteloos tegen desinformatie?

OPINIE - De Europese Commissie heeft opnieuw van zich doen horen in de strijd tegen desinformatie. Aanleiding is nu de verspreiding van valse berichten over het coronavirus. De verantwoordelijke commissarissen Jourová (Transparantie en Waarden) en Borrell (Buitenlandse Zaken) hebben vorige week nieuwe plannen aangekondigd. Erg concreet zijn ze niet. NOS-correspondent Thomas Spekschoor ziet vooral ‘opgepoetste oude plannen‘. Probleem is dat de EU en de nationale overheden in belangrijke mate afhankelijk zijn van grote particuliere internetbedrijven die niet eenvoudig te sturen zijn. De Commissie heeft met de grootste spelers op dit gebied al eerder een ‘praktijkcode tegen desinformatie‘ afgesproken. Maar de code werkt tot nu toe niet omdat volgens de Europese organisatie van mediawaakhonden, ERGA, niet te controleren is of de platforms genoeg doen. ‘Brussel zou dwingender moeten zijn, de platforms echt onder druk moeten zetten om bijvoorbeeld data te delen en inzicht te geven in algoritmes. Daarmee zouden wetenschappers en journalisten kunnen onderzoeken hoe nepnieuws zich verspreidt.’

IJdele hoop. Google, Facebook en Twitter zullen zich niet zo maar in de kaart laten kijken. Tot nu toe hebben ze geen enkel teken vertoond af te willen stappen van hun status als privaat bedrijf dat alleen op vrijwillige basis samenwerkt met de overheid dan wel burgers waarschuwt voor misleidende informatie. Zoals met het -overigens discutabele– commentaar van Twitter op Trump’s tweets. Zo lang deze techplatforms niet omgevormd worden tot aan regels onderhevige publieke dienstverleners zullen overheid en burgers machteloos moeten toezien dat het informatieverkeer afhankelijk blijft van particuliere belangen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: freeimage4life (cc)

Je baas gaat met je mee het stemhokje in

ONDERZOEK - door Agnes Akkerman, Katerina Manevska, Antonia Stanojevic

Conflicten met leidinggevenden hebben verstrekkende gevolgen in de privésfeer. Ze kunnen zelfs een weerslag krijgen in politiek zwart-witdenken, waar populistische partijen op inspelen.

Dat je baas je politieke voorkeur kan beïnvloeden, lijkt misschien vergezocht. Maar wie laat na werktijd zijn baas altijd achter op het werk? Als alles koek en ei is tussen jou en je leidinggevende is het wellicht eenvoudig om thuis afstand te nemen van het werk. Wanneer je gedoe hebt met je baas, kan dit wel eens een stuk lastiger zijn.

Bekend is dat mensen werkstress en arbeidsconflicten niet bij de poort van kantoor laten staan, maar meenemen naar huis.

Uit eerder onderzoek blijkt dat dit de relatie met de partner negatief kan beïnvloeden, samenhangt met huiselijk geweld en kan leiden tot een toename van alcoholgebruik. Minder bekend is dat een conflict met je leidinggevende samenhangt met politieke voorkeuren.

De schakel tussen werk en politiek: mondigheid

Voor het begrijpen van deze samenhang, kijken we naar een cruciale schakel tussen werk en politiek: namelijk de mondigheid van werknemers. Bij mondigheid gaat het om het opkomen voor de eigen belangen of die van de groep waartoe iemand behoort. Dat kan in een groep, of individueel, als lid van een vertegenwoordigend orgaan, zoals de vakbond of de OR, of op persoonlijke titel. Concreet gaat het om het aankaarten van problemen of kwesties bij de leidinggevende of de werkgever, zoals te hoge werkdruk, onveilige situaties, intimidatie, of het niet naleven van bepalingen in de cao.

Foto: Trending Topics 2019 (cc)

Aanhangers van populistische partijen: geïnformeerd, ongeïnformeerd, of verkeerd geïnformeerd?

Zijn kiezers van populistische partijen bovengemiddeld vatbaar voor misleidende informatie die door politici en (sociale) media wordt verspreid? Een analyse van Stijn van Kessel, Javier Sajuria en Steven van Hauwaert. Eerder verschenen op Stuk Rood Vlees.

Politicologen hebben vaak genoeg aangetoond dat kiezers van radicaal linkse en rechtse populistische partijen bewuste keuzes maken: ze stemmen grotendeels op deze partijen omdat ze het eens zijn met de standpunten die deze verkondigen. Toch worden kiezers van populistische partijen vaak afgeschilderd als slecht geïnformeerd en vatbaar voor bezwerende doch misleidende woorden van een charismatisch leider.

Dit heeft niet in de laatste plaats te maken met een wijdverbreide negatieve interpretatie van het concept ‘populisme’. Populisme wordt regelmatig in verband gebracht met politiek opportunisme (‘zeggen wat de mensen willen horen’), naïviteit (‘simpele oplossingen voor complexe problemen’) en demagogie (‘inspelen op de onderbuik’), of verward met aangrenzende maar fundamenteel verschillende concepten zoals xenofobie of nationalisme.

In hoeverre klopt de stereotypering van populistische kiezers als politiek onnozel of misleid, als er al iets van waar is? In de hedendaagse context van ‘fake news’ is deze vraag wellicht relevanter dan ooit. Zijn kiezers van populistische partijen bovengemiddeld vatbaar voor misleidende informatie die door politici en (sociale) media wordt verspreid? In ons recent gepubliceerde onderzoek geven we een eerste antwoord op deze vragen.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: duncan c (cc)

Nietzsche en het populisme

RECENSIE - Is het populisme met zijn simpele, oppervlakkige stellingen, zijn botheid en leugenachtigheid wel een diepzinnige filosofische analyse waard, vroeg ik me af. Sybe Schaap gaat in zijn boek Het wendbare verleden;Nietzsche in postmoderne tijden diep in op het denken van hedendaags populisten. Hij grijpt daarvoor terug op Friedrich Nietzsche, de 19e eeuwse filosoof en cultuurcriticus die volgens Schaap zijn tijd ver vooruit was. Nietzsche’s filosofie biedt aanknopingspunten voor het begrijpen van het postmoderne denken dat van grote invloed is op het populisme. Schaap schrijft op een hoog abstractieniveau en geeft slechts spaarzaam actuele voorbeelden van het populistisch denken dat hij probeert te duiden. Dat is jammer voor de leesbaarheid, maar anderzijds ook wel begrijpelijk als je een politieke stroming wilt analyseren en daarbij niet de aandacht wil afleiden met incidentele uitspraken van min of meer toevallige vertegenwoordigers. Want -bij nader inzien heeft Schaap me wel overtuigd van de waarde van zijn onderneming- het populisme is gegeven zijn invloed en aanhang wel degelijk belangrijk genoeg om dieper op in te gaan. En dan, voor een goed begrip, juist los van de dagelijkse tweets en provocerende oneliners van hedendaagse representanten. Schaap maakt het echter niet makkelijk voor degenen die niet gewend zijn aan filosofische betogen.

Foto: Demarit (cc)

Finland onder vrouwelijke leiding

ELDERS - Finland breekt records.

De nieuwe Finse premier Sanna Marin (34) is de jongst zittende premier ter wereld. Zij leidt een vijfpartijen-coalitieregering met uitsluitend vrouwelijke partijleiders. Slechts een van hen is boven de 35. Het nieuwe kabinet telt twaalf vrouwen en zeven mannen en Finland heeft daarmee in Europa het hoogste aantal vrouwen in de regering (hier nog een lijstje feiten over vrouwen in de politiek).

Marin, vice-voorzitter van de sociaal-democratische partij, vervangt haar partijgenoot Antti Rinne, een oud-vakbondsman die nog geen jaar premier was van de coalitieregering. Hij moest onlangs aftreden omdat hij in de afhandeling van een arbeidsconflict het vertrouwen had verloren van de Centrumpartij, de meest rechtse partner in de centrum-linkse regering.

Marin trekt de Finse regering nog wat verder naar links, is de verwachting. Ze wordt door links en rechts gewaardeerd voor haar klare taal. Rechts denkt dat ze het met haar ‘dogmatische linkse ideologie’ moeilijk zal krijgen om compromissen te sluiten. Sinds de verkiezingen van april dit jaar is de Finse regering in handen van een coalitie van de sociaal-democraten (SDP), de Groenen, de Centrumpartij, de Linkse Alliantie en de Zweedse Volkspartij. De SDP was bij de verkiezingen de grootste partij en bleef de extreemrechtse Ware Finnen net voor. De Centrumpartij, de grote verliezer in april, kan het ook de nieuwe premier nog lastig maken als ze te ver naar links uitwijkt.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: European Parliament (cc)

Lega afgeserveerd

ELDERS - Maar betekent dit ook het einde van het Italiaanse populisme?

Zonder verkiezingen kreeg Italië gisteren een  nieuwe regering. De gok van Lega’s Matteo Salvini op nieuwe verkiezingen, waarbij hij een grote winst voor zijn partij verwachtte, heeft verkeerd uitgepakt. Lega was na de verkiezingen van maart vorig jaar de kleinste partner in een gespleten regering met de Vijfsterrenbeweging. De coalitie liep steeds verder vast in een opeenhoping van conflicten. Maar in de publieke opinie waren inmiddels de rollen omgedraaid: de Vijfsterrenbeweging van Luigi di Maio verloor en Salvini won. Tijd om te oogsten, dacht Salvini. Een misrekening, want di Maio pacteerde met de oude vijand, de sociaaldemocratische Partito Democratico (PD). En voilà, de partijloze premier Conte (foto) kon gisteren een nieuwe regering presenteren en Salvini staat buiten spel.

De nieuwe centrum-linkse regering zal zich meer pro-EU opstellen, met Europarlementslid voor de PD Roberto Gualtieri als minister van Economie, en ook een minder hard immigratiebeleid voeren onder de niet-partijgebonden minister Luciana Lamorgese, die zich al jaren bezig houdt met de opvang van migranten. Opvallend is de benoeming van Roberto Speranza tot minister voor Gezondheid. Hij is lid van de linkse splinter Liberi e Uguali (LeU, Vrij en Gelijk), die bij de verkiezingen vorig jaar slechts 3,4% van de stemmen behaalde. De geschiedenis van LeU laat zien hoe verdeeld het politieke landschap links van de PD nog steeds is.

Vorige Volgende