ELDERS - België heeft met 541 dagen het record van de langste regeringsformatie (2010-2011). Nu zit het land sinds de verkiezingen van 26 mei 2019 opnieuw al meer 400 dagen zonder federale regering. Er moet een compromis gevonden worden tussen een overwegend rechts Vlaanderen en een overwegend links Wallonië.
Zaterdag moeten de informateurs Bart de Wever van de Vlaamse N-VA en Paul Magnette (foto) van de Waalse socialisten verslag uitbrengen aan koning Philippe. Maandag zei De Wever dat hij verwacht door te kunnen gaan met vijf partijen: de Waalse en Vlaamse socialisten, de Waalse en Vlaamse christendemocraten en de N-VA. Klein probleempje: er moet nog een partij bij voor een meerderheid. Daarvoor wordt gekeken naar de liberalen. De Wever wil alleen de Vlaamse variant, maar de partijen laten zich niet tegen elkaar uitspelen: MR (Waals) en Open VLD (Vlaams) willen beide toetreden tot de nieuwe regering, anders gaan ze in de oppositie. Dat is voor de rechtse N-VA een minder aantrekkelijk perspectief omdat ze met de liberalen in de oppositie flink onder vuur zullen komen te liggen. Een alternatief is aanvulling van de vijf met de Groenen (het Vlaamse Groen en Waalse Écolo gaan ook altijd samen). PS-leider Magnette ziet wat extra linkse krachten graag komen, De Wever heeft ze er liever niet bij. En de Groenen stellen zich vooralsnog afwachtend op.
De hoop dat de coronacrisis de druk op de formatie dusdanig zou opvoeren dat de partijen tot een overeenkomst kunnen komen moet dus nog bewaarheid worden. Het afgelopen jaar gaf een vertrouwd beeld van een lange reeks van mislukte formatiepogingen. Ondertussen is in de demissionaire regering de premier gewisseld. De vertrekkende Waalse liberale regeringsleider Charles Michel werd voorzitter de van Europese Raad. De demissionaire regering van liberalen en christendemocraten ging verder onder leiding van de eerste vrouwelijke premier van België, de Waalse liberaal Sophie Wilmès. In maart kreeg zij de gedoogsteun van het nieuwe parlement om nog even door te gaan met als nadrukkelijk voornaamste opdracht de bestrijding van de coronacrisis. En daar heeft ze de handen vol aan.
Staatshervorming
Een terugkerend onderwerp bij de formatie van Belgische regeringen is de staatshervorming. Zo is de N-VA voorstander van een confederaal model waarin Vlaanderen en Wallonië op nog meer gebieden dan nu al het geval is onafhankelijk kunnen opereren. Stappen in die richting zijn in de samenwerking tussen de rechtse N-VA en de Waalse socialisten misschien nog het minst problematisch omdat deze partijen daar in hun respectievelijke landsdelen beide voordeel uit kunnen halen.
Volgens het burgerjournalistieke forum DeWereldMorgen negeren beide partijen hiermee een onderstroom in de Belgische bevolking ‘die neigt naar meer cohesie en verbondenheid. Niet naar bijkomende splitsingen en regionaliseringen, bedoeld om sommige partijcenakels en particuliere belangen te behagen.’ Onderzoek zou uitwijzen dat er veel overeenstemming is in de publieke opinie van beide landsdelen. Het artikel wijst ook op het in december door alle partijen behalve het Vlaams Belang, N-VA en het Waalse Défi (een partij die opkomt voor Franstaligen) ondertekende ‘Pact voor België‘. ‘In het pact staat onder meer dat het federalisme moet omarmd worden, dat de volgende staatshervorming geen stap naar het separatisme of confederalisme mag zijn, dat het herfederaliseren geen taboe mag zijn en dat de samenwerking tussen de verschillende deelstaten versterkt moet worden. Ook moet de interpersoonlijke solidariteit behouden blijven en de kennis van andere landstalen moet bevorderd worden.’
Walen tegen Vlamingen of links tegen rechts?
Het verschil tussen Vlamingen en Walen zit ‘m niet alleen in de taal. Als je naar de uitslagen van de verkiezingen kijkt is er onmiskenbaar ook een tweedeling naar politieke oriëntatie. Wallonië stemt in meerderheid links, Vlaanderen in (over)grote meerderheid rechts. Opvallend is ook het verschil in de resultaten van extreem rechts in beide landsdelen. Het Vlaams Belang (VB) is met 18 zetels in het federale parlement de derde partij in heel België. Het Waalse Défi, meer een exclusieve taalpartij dan het extreemrechtse VB, kwam niet verder dan 2 zetels.
In het Britse tijdschrift Government and Opposition schrijft Léonie de Jonge (Universiteit Groningen) over The Curious Case of Belgium: Why is There no Right-Wing Populism in Wallonia? De Jonge laat zien dat in Vlaanderen extreem-rechts kon groeien dankzij ‘een uitgebreid ondersteuningsnetwerk geworteld in de Vlaamse onafhankelijkheidsbeweging.‘ Steun voor rechtse populisten is volgens haar onderzoek vooral afhankelijk van manieren waarop reguliere politieke partijen en de media reageren op extreemrechts. De Jonge maakt een onderscheid tussen factoren die te maken hebben met de stemming onder de bevolking enerzijds ( demand side) en het aanbod aan partijen (supply side) anderzijds. Ze komt tot de conclusie dat het verschil in standpunten tussen Vlamingen en Walen, bijvoorbeeld in opinies over vreemdelingen, of over de islam, zo klein is dat aan de ‘vraagkant’ geen verklaring kan worden gevonden voor de resultaten van rechtspopulistische partijen in de twee landsdelen.
Sociaaldemocraten handhaven zich in Wallonië
Anders dan in Vlaanderen is het rechtspopulistische groeperingen in Wallonië, ondanks de potentiële stemmen, nooit gelukt om een stevige organisatie op te zetten. Daarnaast hebben andere partijen en de media in Wallonië een dam opgeworpen tegen de opkomst en groei van het rechtse populisme. Terwijl in Vlaanderen het traditionele verzuilde politieke landschap van socialisten, christendemocraten en liberalen uiteenviel bleef die structuur in Wallonië bestaan. De oude partijen handhaafden zich en bleven als voorheen kiezers trekken. Nieuwkomers hadden het moeilijker dan in Vlaanderen. Met name de sociaaldemocraten doen het nog steeds goed onder de Franstalige Belgen die sociaal-economische issues hoger waarderen dan het etnocentrisme van veel Vlamingen. Walen hebben ook al veel langer ervaring met immigranten (voormalig premier Elio di Rupo is de zoon van Italiaanse gastarbeiders). Daarbij komt dat de Waalse socialisten veel dichter bij hun kiezers staan dan hun partijgenoten in Vlaanderen (sommigen zeggen té dicht en noemen het clientelisme).
In het traditionele Waalse politieke klimaat ging de boycot van extreemrechts ook verder dan in Vlaanderen. Niet alleen door de gevestigde partijen maar ook door de media, de RTBF, de Waalse omroep, en de grote kranten. De Vlaamse omroep VRT behandelde het Vlaams Blok aanvankelijk ook als een bijzondere, liefst te mijden partij, maar naarmate de partij later onder de naam Vlaams Belang ging groeien was dat moeilijk vol te houden. Een boycot lijkt succes te hebben in de strijd tegen extreemrechtse populisten, concludeert De Jonge.
Reacties (4)
De belangrijkste reden dat populisten en rechts in Vlaanderen populairder zijn dan in Wallonië is de interne transferunie. Vlaams belastinggeld wordt in Wallonië gebruikt om uit te delen aan kiezers, gelijk de transferunie in de EU. Zo hebben de Waalse socialisten hun eigen (gratis) ziekenfonds, dat is inderdaad behoorlijk clientelisme.
Zolang socialistische partijen geld kunnen uitdelen van anderen zitten ze gebakken, als ze zelf hun broek moeten ophouden en de rekening bij de eigen belastingbetaler door de bus valt is dat meestal snel afgelopen, dan gaan andere zaken prioriteit spelen zeker van de groep vanaf modaal. Zo “curious” is dat overigens niet, in Italië en Spanjes zie je een dergelijk verschil (en wens tot onafhankelijkheid) tussen netto betalende en netto ontvangende regio’s en zie ook de tegenstellingen binnen de EU.
@1
Je bedoelt dat we maar moeten accepteren dat welvaart samengaat met kortzichtigheid en egoïsme? Zo cynisch wil ik liever niet worden.
@1: Dat verhaal over die transfers zit wel wat ingewikkelder in elkaar als hier wordt voorgesteld. Zie hier een commentaar met de nodige cijfers op ‘dit succesnummer voor Vlaams-nationalistische partijen en politici’.
Ook in Europa ligt het niet zo simpel. Er wordt door het bedrijfsleven uit ‘het noorden’ in ‘het zuiden’ flink wat verdiend.
Nog steeds geen witte rook in Brussel. De koning heeft De Wever en Magnette nog een extra week gegeven om met de liberalen of de groenen tot een akkoord te komen.