Op zoek naar een nieuwe definitie van mannelijkheid

van Rosa van den Dool De emancipatie van de vrouw kent een lange geschiedenis en zet zich stukje bij beetje voort. Hoe zit het eigenlijk met de emancipatie van mannen? Moet de man wel emanciperen, en zo ja, hoe? Feminisme heeft een duidelijk doel: meer gendergelijkheid creëren. Door de emancipatie van de vrouw en van lhbtqia-personen, komt dit streven langzaam dichterbij. Maar om echte gelijkwaardigheid te kunnen bereiken, moeten mannen meer doen dan alleen het aanmoedigen van feminisme vanaf de zijlijn. Gendergelijkheid nastreven kan namelijk alleen als de man ook emancipeert. Mannelijkheidsnormen Waarom moeten mannen emanciperen? “De man zit vast in traditionele normen van mannelijkheid,” legt historicus prof. Geertje Mak uit. “Zo heb je de Tarzanman, die is stoer, sterk en competitief. Maar je hebt tegenwoordig ook de Zuidasman; die is beheerst, rationeel, redelijk en verantwoordelijk.” Twee verschillende soorten van mannelijkheid, maar tóch benadrukken ze allebei een mannelijk ideaalbeeld. Binnen de norm van mannelijkheid horen eigenschappen als kwetsbaarheid, zachtaardigheid, empathie of medeleven niet thuis. In het mannelijkheidshokje is nog geen ruimte voor eigenschappen die als vrouwelijk beschouwd worden. Het toewijzen van bepaalde eigenschappen aan mannelijkheid of vrouwelijkheid heeft volgens Geertje Mak niet altijd zo bestaan. “Vroeger werden mensen in het gareel gehouden door macht en geweld, nu doen we dat zelf, door een norm vast te stellen.” Hoe we mannelijkheid tegenwoordig definiëren komt voort uit het idee van de ‘hegemoniale man’ dat begin 19e eeuw ontstond: het type man dat dominant, krachtig, zelfverzekerd en competitief is. Dit mannelijk ideaalbeeld sloot automatisch andere typen mannelijkheid uit. Genderonverschilligheid Maar mannelijkheid is niet eendimensionaal en lineair, ook al wordt het vaak wel zo gepresenteerd. Het is meer een soort mozaïek en heeft met onder andere stand, etniciteit, cultuur, seksualiteit en leeftijd te maken. Er zijn dus verschillende assen van identiteit, waardoor je eigenlijk niet over één soort mannelijkheid kan spreken. Toch moeten alle verschillende mannen zich in één hokje zien te passen: dat van de 'mannelijke man'. Omdat er vaste hokjes zijn, ontstaat een bepaald soort druk: je moet óf man óf vrouw zijn. Als je daarvan afwijkt, moet je jezelf kunnen verantwoorden. Hoe meer druk er is, hoe meer mensen zich in die hokjes moeten wurmen. Wanneer je niet helemaal past in een bepaald hokje, moet je dat op dit moment helemaal zelf oplossen, terwijl wij die hokjes als samenleving zélf gemaakt hebben. Volgens Geertje Mak is het van belang dat we ruimte creëren, zodat niet iedereen zich meer in hetzelfde hokje hoeft te passen. We kunnen deze ruimte maken als we leren minder waarde te hechten aan welke eigenschappen horen bij mannelijk- of vrouwelijkheid. Als iedereen iets genderonverschilliger zou worden, dus. Het nieuwe mannelijk Genderonverschilligheid nastreven is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. De beweging naar meer genderonverschilligheid moet maatschappelijk zijn, maar gesprekken over mannelijkheid verlopen vaak moeizaam en gaan soms gepaard met een nare nasmaak. “Er heerst nog ongemak rond het thema mannelijkheid,” beaamt cultuurhistoricus dr. Willemijn Ruberg. Volgens haar zitten er twee kanten aan het verhaal. Aan de ene kant is het aanmoedigen van meer genderonverschilligheid goed, want mannelijkheid ís een sociale constructie en is niet eendimensionaal. Aan de andere kant zijn er maatschappelijke problemen waarbij we niet genderonverschillig kunnen zijn en waarbij we het wel degelijk over de man moeten hebben, want deze problemen kunnen niet worden losgekoppeld van mannelijkheid. Zo praten mannen moeilijksnel over hun problemen en gaan ze minder vaak naar de psycholoog dan vrouwen. De starre definitie van wat mannelijkheid is, draagt ook bij aan ongelijkheid in de verdeling van zorgtaken, geweld tegen vrouwen, seksisme en grensoverschrijdend gedrag. Dit maakt het gesprek rond mannelijkheid ingewikkeld: het is natuurlijk zo dat de meeste mannen geen plegers van geweld zijn, maar de meeste plegers van geweld zijn wél mannen. Hoe kun je aan de ene kant genderonverschilligheid aanmoedigen, maar aan de andere kant wel problemen aankaarten die gekoppeld zijn aan de huidige mannelijkheidsnormen? Als we alleen streven naar gelijkwaardigheid, worden die problemen niet automatisch opgelost. Alleen streven naar gelijkwaardigheid is dus niet voldoende. Wat we wél kunnen doen, is toewerken naar een nieuwe definitie van mannelijkheid. Zo maken we genderhokjes ruimer en kunnen mensen zich vrijer binnen en tussen hokjes bewegen, maar nemen we de problemen die het gevolg zijn van de traditionele mannelijkheidsnormen ook mee. Emancipatie kan de man bevrijden uit het web van de tradities en normen rond mannelijkheid. Mannenemancipatie draait daarom om de vraag: “Wat kan ik zélf doen?” Zorgen dat mannen elkaar juist ondersteunen, begrip tonen en elkaar niet corrigeren wanneer ze gedrag vertonen dat niet traditioneel mannelijk is, maar elkaar juist aanmoedigen zichzelf te zijn. Of, zoals het platform eMANcipator het verwoordde: “Het feminisme heeft mannen nodig voor een betere wereld, en mannen hebben feminisme nodig voor een beter leven." Dit artikel verscheen eerder bij Studium Generale Utrecht.

Foto: Ken Whytock (cc)

Mijn vriendin is een anti-vaxxer. Wat nu?

COLUMN - Het vertrouwen in de wetenschap staat onder druk. ‘Anti-vaxxers’ en klimaatontkenners vieren hoogtij. Wat gaat er mis? Hoe dichten we de kloof tussen onderzoekers en het algemene publiek?

Zou ik mijn kinderen vaccineren? De vraag serieus oproepen klinkt voor mij al absurd. De risico’s van vaccineren zijn miniem en wegen niet op tegen de baten. Mensen die hun kinderen niet vaccineren staan ver van mij af. Althans, dat dacht ik. Totdat het onderwerp ter sprake kwam bij een goede vriendin die met een serieuze blik verkondigde dat ze haar zoontje niet ging laten vaccineren: “Ik laat hem niet injecteren met in een lab gekweekte ziektekiemen die de ontwikkeling van zijn immuunsysteem onderdrukken.”

Mijn maag draaide om en de moed zakte in mijn schoenen: Zegt ze dit nu écht? Is mijn vriendin een ‘anti-vaxxer’? Het deed me extra pijn. Ik studeer zelf geneeskunde en zie van dichtbij met hoeveel toewijding artsen zich inzetten om mensen te helpen.

Twijfelt ze aan hun oprechtheid? Ik was boos. Ik verzamelde al mijn feitenkennis en stortte het op haar neer: vaccinaties zijn veilig, klaar. “Als je je kind niet vaccineert, ben je echt dom,” voegde een vriend toe. Een verwijt dat ik niet durfde te uiten, maar wel mijn gevoel verwoordde. In stilte keken we naar de tafel.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: copyright ok. Gecheckt 15-03-2022

Ergerlijke goedheid

OPINIE - Als u zich mocht afvragen wat er is geworden van Marc van Oostendorp, die lange tijd op maandag over boeken schreef op Sargasso: die schrijft nu op Neerlandistiek.nl, elke dag, en schrijft elke zaterdag over Multatuli. Hij neemt diens hele oeuvre, dat sinds kort volledig gedigitaliseerd staat op de DBNL, systematisch door.

Soms attendeert Marc op de wrevel die Multatuli oproept met zijn demonstratieve goedheid. Eduard Douwes Dekker, zoals Multatuli eigenlijk heette, is niet alleen de man die met de koloniale autoriteiten in Batavia op ramkoers ging omdat ze de Javaan uitbuitten en die daar zijn leven lang over is blijven roeptoeteren, maar is ook degene die de betrekkelijke kleinigheid rondbazuinde dat hij een keer alle kinderen op een speelplaats had getrakteerd op een ijsje.

De wrevel die u en ik voelen, werd ook in de negentiende eeuw ervaren maar Multatuli had daar een antwoord op. In de woorden van Van Oostendorp:

Zichzelf zo hoog mogelijke eisen stellen en die hoge eisen dan alvast aan iedereen vertellen alsof ze al werkelijkheid waren, zodat hij niet meer terug kon.

Anders geformuleerd: volgens Multatuli dekten anderen zich, door bescheiden te zijn, alvast in tegen het verwijt niets te doen. Ze hadden immers nooit iets beloofd.

Foto: Val Kerry (cc)

Mensenrechten een verkapte vorm van Westers imperialisme?

OPINIE - Afgelopen maandag en dinsdag was er een congres aan de Universiteit Utrecht over mensenrechten, waarin specifiek de vraag centraal stond of deze universele status kunnen claimen. Eén van de sprekers stelde dat dit absoluut niet het geval is: ze* legde uit dat mensenrechten als institutie vaak door Westerse machten worden gebruikt om niet-Westerse culturele groepen “onze” waarden en wil op te leggen, en daarmee te onderdrukken. Het zou dus duidelijk zijn dat mensenrechten geen aanspraak op universaliteit kunnen claimen, en te eisen van staten dat zij mensenrechten respecteren zou zodoende onmiskenbaar een vorm van Westers imperialisme zijn.

Hoewel zo’n standpunt waarschijnlijk uit de allerbeste intenties voortkomt, is het om verschillende redenen ten diepste problematisch.

Ten eerste volgt de conclusie niet uit de premissen: dat soms een beroep op mensenrechten gedaan wordt om onderdrukking te verbloemen of maskeren, leidt niet tot de conclusie dat het idee van mensenrechten als zodanig onhoudbaar is. Zoals een toeschouwer in het publiek opmerkte: je kunt de meest fantastische idealen misbruiken, institutionaliseren op zo’n manier dat ze moreel problematische consequenties hebben – je kunt zelfs vrede gebruiken als excuus om oorlog te voeren. Maar dat betekent natuurlijk niet dat vrede “verkeerd” is!

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

CDA Jongeren geven het slechte voorbeeld

De toekomst van de christen-democratie in Nederland ligt binnenkort bij De Slegte. De vaste kiezers van het CDA zijn oud en sterven langzaam uit. Verder is het vooral een regionale plattelandspartij aan het worden, die zwaar leunt op kiezers uit Zeeland, Brabant en Limburg. De jongeren van het CDA – verenigd in het CDJA – zullen daar weinig aan kunnen doen. Afgaand op het persbericht op hun website over hun analyse van de verkiezingsnederlaag, hebben ze zelf ook geen flauw idee hoe het beter moet.

Het CDJA constateert dat de discussies in de verkiezingsstrijd zich voornamelijk hebben gericht op materiële onderwerpen. Het CDA ging er te veel van uit dat mensen stemmen met hun portemonnee. Ja, en? De verkiezingsuitslag van de VVD wijst uit dat materiële onderwerpen nog steeds goed scoren. “De CDA campagne was kleurloos” concluderen de CDA Jongeren en dat was te wijten aan het verzandden in vaagheid en onduidelijkheid. Daar hebben ze een punt. Maar waarom dan zoveel lof toezwaaien aan vertrekkend premier Jan-Peter Balkenende? Het CDJA heeft niet bepaald een scherpe neus voor kleurrijke politici.

Tenslotte: Het CDA nam niet duidelijke stelling op het gebied van mensvisie, burgerschap en morele waarden. De enige poging die het CDA daartoe in de afgelopen jaren heeft ondernomen is de ‘normen en waarden’ discussie, maar die is volgens voorzitter Schenderling blijven steken in ‘holle frasen’. Volgens mij was de stellingname wel duidelijk, maar zitten mensen in Nederland helemaal niet te wachten op ‘normen en waarden’. Bovendien: burgerschap veronderstelt dat je als partij het goede voorbeeld geeft door democratisch en transparant te zijn. Tja, dan moet je als CDJA juist spinmeister – en nieuwe minister van Defensie – Hans Hillen uitkiezen om je rapport in ontvangst te nemen. Tip: Misschien kunnen de CDA-jongeren nog zelf het goede voorbeeld geven door hun eigen rapport gratis en downloadbaar beschikbaar stellen, in plaats van het alleen te verkopen via Bol.com.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Afscheidsspeech van Jan-Peter Balkenende

Landgenoten,

Camiel gaf er de brui aan, Wouter wilde niet langer en vandaag sta ik voor u om mijn vertrek uit de politiek aan te kondigen. Ze zeggen weleens “It takes a village to raise a child”, maar het lijkt mij in het geval van mijn dochter Amelie verstandiger om deze taak zelf ter hand te nemen samen met mijn vrouw. Na acht jaar als minister-president, vier kabinetten verder en en paar illusies armer kom ik maar tot één conclusie: mijn gezin leiden zal ik succesvoller doen dan mijn land leiden.

Politici moeten het goede voorbeeld geven. Wie het maatschappelijk klimaat wil verbeteren, moet bij zichzelf beginnen. Je dwingt respect af door het te tonen. Acht jaar lang heb ik dat met volle inzet gedaan. Ik zie inmiddels minder schok- schouderen over ’tegeltjeswijsheden’ als ik begin over waarden en normen. Er wordt met minder dedain gesproken over ‘een christelijke beschavingsoffensief’. Het gaat gewoon om waarden die de moeite waard zijn om te verdedigen.

Toen ik begon in Den Haag waren er nog wat meewarige blikken en maakten velen grappen over mijn gelijkenis met Harry Potter. Ik kan nog steeds niet toveren, maar er heeft zich hier in Nederland wel iets magisch voltrokken. We hebben veel bereikt met Nederland de afgelopen acht jaar. Maar we zijn nog niet klaar.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Quote van de Dag: Veiligheidsnormen taxi’s

“De agenten en toezichthouders zullen mogelijk donderdag al vooraan de rij op de standplaats op het Leidseplein staan om chauffeurs op de regels te wijzen en in te kunnen grijpen bij opstootjes. Ze zullen ‘zolang als nodig is’ bij de standplaats blijven staan.”

Overmorgen wordt de zoveelste veiligheidsnorm ingesteld om de standplaats aan het Leidseplein te beschermen. Het haalt uiteindelijk niets uit of het probleem verplaatst zich alleen. Doek de privatisering van de taximarkt op, geef de macht terug aan de gemeentes en betaal de chauffeurs in uren en niet in ritten. Marktwerking in publieke sectoren werkt niet, want mensen zijn geen machines. Accepteer dat nu eindelijk.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

KSTn | Privacy normen en waarden

Logo kamerstukken van de dagIn de stroom kamerstukken zat een onderzoeksrapport met de fraaie titel “Wat niet weet, wat niet deert, Evaluatieonderzoek werking Wbp“. De titel dekt de lading goed. In essentie geeft het rapport aan dat de wet onvoldoende normen kent en dat de bekendheid met de wet ook onvoldoende is, maar dat niemand zich daar echt zorgen om maakt. In essentie de problematiek rondom privacy in Nederland dus.
Ik geef u drie quotes uit de samenvatting:

De algemene conclusie van dit evaluatieonderzoek is dat de doelstellingen van de Wbp, het waarborgen van evenwicht tussen het privacybelang en andere grondrechten en het versterken van de positie van personen van wie gegevens worden verwerkt, nog niet ten volle worden gerealiseerd.

Door de open normen die de wet kent, is normontwikkeling wenselijk in nadere regelingen per organisatie of per sector of branche.

Ook de bewustwording van het belang van privacy is niet bij alle verantwoordelijken en betrokkenen even groot.

Kortom, nog veel werk te doen. Maar dit is lastig gegeven het vage karakter van de wet en de beperkte rol die privacy in onze grondwet heeft:
1. Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer.
2. De wet stelt regels ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer in verband met het vastleggen en verstrekken van persoonsgegevens.
3. De wet stelt regels inzake de aanspraken van personen op kennisneming van over hen vastgelegde gegevens en van het gebruik dat daarvan wordt gemaakt, alsmede op verbetering van zodanige gegevens.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Volgende