Serie:

In een serie artikelen onderzoek ik kleding vanuit het perspectief van duurzaamheid, met als doel bij te dragen aan een eerlijker imago van kleding. In het eerste deel: plastic.

De winkels zijn weer open! Dat betekent dat we onze consumptiehonger weer ongeremd kunnen stillen. In december was alles dicht, maar niet getreurd! Ze hebben hun spullen voor je bewaard. De plastic kleren zijn er nog.

In december hebben de kledingcollecties een hoog gehalte bling-bling. In de winkelstraten glittert en glanst de zogenaamde feestkleding je tegemoet. Dat verraadt dat er een bijzondere grondstof in zit: plastic in de vorm van textielvezels. En dat glitterende spul is nog maar het topje van de plastic berg.

Het lijkt wel een goed bewaard geheim dat er plastic in kleding zit. Hoewel veel Nederlanders een mening hebben over plastic folie om een komkommer, hoor en lees ik maar weinig over plastic kleren. Als er plastic in kleding zit, moeten we daar als consument dan niet iets mee?

Verhullende labels

Met plastic kleren doel ik dus niet alleen op regenjassen en glitters. Als ik het heb over ‘plastic kleren’ dan heb ik het over kleren van ‘synthetische’ stoffen, waar polyester te bekendste van is. Deze stoffen worden gemaakt van aardolie en in feite zijn de stoffen of textielsoorten plastics. Ook andere plasticsoorten worden van aardolie gemaakt.

Maar in plaats van dat op het label te zetten, worden de stoffen aangeduid met verhullende namen als polyester, acryl, lycra, nylon, spandex, polyester fleece, elasthaan of polyamide. Ook als je dit lijstje uit je hoofd kent, kan het maar zo gebeuren dat producenten weer een nieuwe textielvorm met een nieuwe verhullende naam verzinnen. Zo stuitte ik laatst op de naam ‘suedine’ en lees ik nu dat het ook wel ‘alcantara’ wordt genoemd. Je moet het maar weten.

Als je dan eenmaal weet dat er zoveel soorten plastic textiel zijn, zie je hoe groot hun aandeel is. In de maand december is het extra opvallend: winkels hangen vol met ‘feestkleding’ gemaakt van glanzende stofjes en voorzien van pailletten en glitters die ook van plastic zijn. Ook de stoffen ‘teddy’, warm en winters ogend, en het chique ‘velvet’, ofwel fluweel of velours, die nu in de mode zijn, zijn vaak van plastic gemaakt. Het kan ook anders, maar daar moet je als consument goed voor zoeken.

Feit is dat op dit moment de helft van alle textiel polyester bevat, en naar verwachting bestaat in 2030 driekwart van de totale wereldwijde vezelproductie uit synthetische vezels, waarvan 85% polyester, berekende Plastic Soup Foundation. De winkels hangen dus vol met plastic. Net als de mensen, kasten en stortplaatsen.

Natuurlijke grondstoffen

Nu je weet dat het merendeel van de textiel tegenwoordig van aardolie wordt gemaakt, vraag je je misschien af hoe het dan met de rest zit. Veel textiel wordt gemaakt van plantaardige en dierlijke materialen. Plantaardige textiel is onder andere katoen, linnen, hennep en bamboe. Leuk feitje is dat linnen wordt gemaakt van vlas, de plant waar ook de lijnzaad die je door je havermout doet vandaan komt. Ook kunnen we hennepzaad en bamboescheuten eten. Dierlijke stoffen zijn bijvoorbeeld wol van schapen en zijde van zijderupsen.

Dan snap je ook dat het maken van deze textiel bewerkelijk is: de planten en dieren moeten gekweekt en gehouden worden. Als dat allemaal gelukt is, moet het product worden geoogst en worden bewerkt tot textiel. Daar is land en arbeid voor nodig, en ook energie voor machines en transport.

Dan is er nog kunstzijde, ook bekend als rayon en viscose. Daarvoor worden kunstmatige vezels gemaakt van de natuurlijke grondstof cellulose wat wordt gewonnen uit hout. De cellulose wordt zwaar chemisch bewerkt om er langwerpige vezels van te maken waar textiel van geweven kan worden. Dat maakt de productie van viscose erg milieubelastend.

Inmiddels zijn er minder milieubelastende alternatieven voor kunstzijde beschikbaar. Zo is er de stof modal waarvan het productieproces iets minder vervuilend is dan bij viscose. Nog beter is lyocell (tencel), wat ook van cellulose wordt gemaakt maar met een organisch oplosmiddel wordt behandeld. Lyocell wordt alleen gemaakt van duurzaam beheerde snelgroeiende eucalyptusbomen.

Ook bij andere stoffen dan kunstzijde worden chemicaliën gebruikt om de materialen te bewerken, maar dat laat ik hier even buiten beschouwing omdat dat sterk verschilt per materiaal en methode. In zowel de productie van plantaardige, dierlijke en plastic textiel worden chemicaliën gebruikt. Hier valt wel nog veel milieuwinst én gezondheidswinst voor de arbeiders te behalen. Producenten kunnen hier betere keuzes in maken dan de meeste nu doen. Zo zijn er al merken die alleen natuurlijke of betere verf gebruiken voor hun kleding.

Van aardolie naar microplastics

Plastic textiel wordt dus gemaakt van aardolie en dit is relatief goedkoop voor producenten. Maar goedkoper is niet hetzelfde als beter of duurzamer. De kosten zijn het resultaat van wat er nodig is voor de productie, niet van de gevolgen ervan. In dit geval zal de ‘winst’ zitten in dat er relatief weinig arbeid of land nodig is voor de productie van plastic. Anders dan bij de andere genoemde grondstoffen, zit de benodigde aardolie immers al onder de grond.

Deze olie moet wel eerst nog gewonnen worden en dan nog verwerkt worden tot textiel en dat gaat niet vanzelf. Naast dat de textiel zelf van aardolie wordt gemaakt, worden er ook fossiele brandstoffen gebruikt bij de productie, ook voor het winnen van de aardolie. Ook daarna heeft iedere stap in het proces heeft op de omgeving en het klimaat.

Waar hebben we het dan over? Zoals we nu weten gaat het om gigantische hoeveelheden plastic kleren, en dus ook effecten van gigantische omvang. Volgens de Plastic Soup Foundation verbruikt de wereldwijde productie van synthetische textielvezels jaarlijks evenveel olie als Spanje. Bovendien zijn fossiele brandstoffen inclusief de aardolie eindig en wordt het steeds moeilijker om ze te winnen, wat betekent dat de negatieve effecten groter worden per hoeveelheid gewonnen aardolie. En toch neemt de productie van polyester toe. De producenten verkiezen hun korte-termijn winst boven alle negatieve effecten van hun handelen.

Aan plastic kleding kleeft nog een ander specifiek probleem: microplastics. Dit zijn minuscule plastic deeltjes die loslaten van de kleding en overal terecht kunnen komen, ook in mensen. De effecten die dat gaat hebben zijn nog grotendeels onbekend. De vervuiling met microplastics neemt toe en daarom zullen de negatieve effecten ervan alleen maar groter worden. Bedrijven die plastic kleding produceren, nemen hier geen verantwoordelijkheid voor.

Fossiele mode

Als je nu geschrokken bent en plastic kleding in je kast hebt of het nu zelfs aan hebt: rustig maar, je hoeft het niet meteen te verafschuwen of weg te doen. Een groot deel van de effecten of ‘impact’ heeft immers al plaatsgevonden bij de productie.

Zoals we zien, komt iedere textielsoort op een andere manier tot stand en heeft zo ook andere effecten op mens, dier en milieu. Het is daarom te kort door de bocht om te zeggen dat textiel van natuurlijke grondstoffen beter is dan textiel van synthetische grondstoffen ofwel plastic. Toch is plastic textiel wel een bijzondere categorie, omdat het gemaakt wordt van een fossiele grondstof en omdat het leidt tot microplastic-vervuiling. De gevolgen van zowel klimaatontwrichting als microplastic-vervuiling zijn niet te overzien.

Bovendien is het duidelijk dat plastic kleren niet gemakkelijk passen binnen een toekomstige circulaire economie waarbij alle grondstoffen volledig en hoogwaardig kunnen worden hergebruikt. Plastic kleren worden gemaakt van een eindige hoeveelheid aardolie en ze vervallen tot microplastics die niet of enorm langzaam vergaan – daar is niks circulair aan. Alleen als het de industrie lukt om enkel nog plastic kleren te maken van oude plastic kleren én te voorkomen dat microplastics worden verspreid, uiteraard zonder andere problemen als milieuvervuiling met chemicaliën te veroorzaken, zou het circulair kunnen zijn. Maar dat is nu nog toekomstmuziek.

Natuurlijk vervult de kledingindustrie een belangrijke taak, namelijk mensen van over de hele wereld van kleding voorzien. Maar we moeten erkennen dat deze industrie inmiddels vooral bezig is met zo veel mogelijk geld verdienen, over de rug van velen zo niet alles en iedereen. Dat is goed te zien aan hoeveel nieuwe ongedragen kleding er jaarlijks wordt weggegooid en gedumpt. Er worden te veel kleren gemaakt. En dat terwijl de negatieve effecten van de kledingindustrie verkleind moeten worden omdat ze huidig en toekomstig leven in gevaar brengen.

Eerlijk over de mode-industrie

De mode-industrie is enorm belastend voor mens, natuur en milieu. Het fenomeen van plastic kleren speelt daarin een grote rol vanwege het grote aandeel. En hoewel we daar niet alles op af kunnen schuiven, is het wel exemplarisch voor hoe de industrie functioneert. De mode-industrie is fossiel en houdt weinig rekening met mens, dier en milieu. Deze industrie zet zich nog niet genoeg in om circulair te opereren, terwijl dat wel is wat we nodig hebben.

Er zijn gelukkig wel pioniers die alles op alles zetten om duurzame(re) en eerlijke(re) kleding te produceren en verkopen en die zo hun steentje bijdragen aan betere kledingindustrie en een mooiere wereld. Zij laten zien dat het kan! Ze verdienen het om hier genoemd te worden. Helaas zijn ze nog niet in de meerderheid. Om daar iets aan te doen, is het nodig voor consumenten om te leren hoe de kledingindustrie in elkaar zit. Zodat we betere keuzes kunnen maken en producenten kunnen dwingen te verduurzamen, veel sneller en radicaler dan ze nu doen.

Dit is het eerste deel in een serie artikelen over kleding vanuit het perspectief van duurzaamheid. In een volgend artikel ga ik verder in op het probleem van microplastics, wat per kledingstuk over tijd minder wordt (oude kleren zijn dus beter dan nieuwe!) en wat we kunnen beperken voornamelijk door anders en minder te wassen.

Reacties (11)

#1 Rigo Reus

Plastic kleding is wel praktisch bij het sporten. Als je bijvoorbeeld anderhalf uur buiten hardloopt, dan wil je geen koude, natte katoenen dweil om je, terwijl je tegen de wind in gaat. Die technische kleding houdt je min of meer droog en warm. Maar in het daagse leven: katoen graag, al was het alleen al omdat plastic kleding akelige brandwonden achterlaat als het vlam vat en smelt.

  • Volgende discussie
#2 Bismarck

” Ook als je dit lijstje uit je hoofd kent, kan het maar zo gebeuren dat producenten weer een nieuwe textielvorm met een nieuwe verhullende naam verzinnen.”
Misschien beter het kortere lijstje van (veelgebruikte) dierlijke en plantaardige (niet fossiele) grondstoffen onthouden. Komt toch een beetje neer op wol, zijde, katoen, linnen en jute (voor de zelfkastijders onder ons).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Frank789

[ met verhullende namen als polyester ]

Waarom is dat verhullend? Heb je liever de volledige chemische aanduiding? Polyethyleentereftalaat?
Alles onder de noemer plastic gooien is gewoon raar.

[ én te voorkomen dat microplastics worden verspreid ]

Ik zie graag een oplossing hoe dat te bereiken is, want die plastic stoffen slijten gewoon. Haal je hand over de kleding en er komen microplastics vanaf. Was de kleding in de wasmachine en het spoelwater zit vol met microplastics.

Dit is geen pleidooi voor plastics, maar ga eens foto’s van de jaren ’30 bekijken en zie hoe de kleding slobbert zonder nylon.
Bedenk daarbij slobberend ondergoed dat zonder een ingenaaid elastiek niet blijft zitten. En wollen zwembroeken die maar niet willen drogen. Hoe ziet een bh er zonder kunststof uit?

https://tinyurl.com/7y8v93pk
https://www.milolingerie.nl/de-geschiedenis-van-de-beha/

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3.1 Nina de Haan - Reactie op #3

Ik noem het verhullend omdat ik denk dat veel mensen zich er niet van bewust zijn dat er zo veel kleding van ‘plastic’ is gemaakt. Dus ja ik zou graag duidelijkere labels op kleding willen wat betreft de materialen waarvan ze zijn gemaakt.

Het microplastic-probleem is nog niet opgelost inderdaad.

Ik ben ook benieuwd naar of het helemaal zonder plastic kan. Misschien is helemaal zonder niet de beste oplossing, maar zou het wel goed zijn om minder plastic of aardolie te gebruiken. Dat kan natuurlijk ook.

#3.2 Frank789 - Reactie op #3.1

[ omdat ik denk dat veel mensen zich er niet van bewust zijn … ]

Misschien moet je dat eerst eens onderzoeken.
Ik weet niet hoeveel mensen bij de aankoop op het label kijken en nog minder welke mensen niet snappen dat nylon, polyester of poliamide geen natuurlijke grondstoffen zijn.

Het is eerder tegen de consumentenvoorlichtingsregels om alles simpelweg onder de Engelse term plastic te gooien. De Wiki in het Nederlands heet niet eens plastic maar kunststof.

#3.3 Joost - Reactie op #3.2

Misschien moet je dat eerst eens onderzoeken.

Misschien is een iets minder pendant toontje beter? Persoonlijk denk ik dat ze een punt heeft. Ikzelf weet dat nylon, polyester en poliamide geen natuurlijke stoffen zijn, maar om eerlijk te zijn had ik geen idee dat daar aardolie bij aan te pas komt. Misschien naïef, maar niet zo gek dus om daar aandacht voor te vragen, en ze te scharen onder plastics, waarvan de meeste mensen wél weten dat er aardolie in verwerkt zit.

  • Volgende reactie op #3.2
#3.4 Frank789 - Reactie op #3.3

[ Misschien is een iets minder pendant toontje beter? ]

Misschien moet je je iets minder snel plaatsvervangend op je pik getrapt voelen?
Persoonlijk denk ik ook dat ze een punt heeft met haar artikel, maar alles verhullen met één term “plastic” is net als bij voedsel volstaan met “plus vele hulpstoffen”. En zoals jij niet wist dat die stoffen met aardolie gemaakt worden, zo weet een ander niet dat plastics met aardolie gemaakt worden en weer een ander kijkt sowieso nooit op het kledinglabel.

P.S. Anderen hebben mij er op moeten wijzen dat “moeten” in mijn geboorteomgeving veel minder dwingend overkomt dan in andere gebieden, zeker als er “misschien” voor staat.

#3.5 Nina de Haan - Reactie op #3.2

Ik neem toch aan dat ik in dit artikel wel de term plastic mag gebruiken voor synthetische stoffen ofwel kunststoffen. Dat doe ik om aan te geven dat er grote overeenkomsten zijn. Ik pleit er niet per se voor alle andere woorden te vervangen door het woord plastic op de labels, maar het lijkt me een goede zaak als mensen die link leggen in hun hoofd: ‘oja dit is zoiets als plastic’. Daarom gebruik ik het woord in dit artikel zo veel.

Ik heb niet onderzocht of mensen het daadwerkelijk niet weten. Wellicht is daar al iets over te vinden op internet en kom ik dat nog tegen binnenkort. Natuurlijk staat het je vrij het zelf te onderzoeken. :)

  • Vorige reactie op #3.2
#3.6 Frank789 - Reactie op #3.5

[ dat ik in dit artikel wel de term plastic mag gebruiken ]

Uiteraard. Maar als je het over “plastic kleding” hebt, dan is het net alsof kunststof de hoofdmoot van de kleding uitmaakt en dan denk ik aan regenkleding en niet aan een katoenen hemd van 95% katoen en 5% viscose.

[ aangeduid met verhullende namen als polyester, acryl, lycra, nylon, spandex, polyester fleece, elasthaan of polyamide ]
Dat zijn namen veelal verzonnen door de chemische fabrikanten (niet de producenten van kleding) die afgeleid zijn van de chemisch correcte beaming zoals polyethyleentereftalaat (polyester). Dat soort afgeleide namen maakt de communicatie in het handelsverkeer makkelijker.

Suedine is geen verbastering van de chemische naam van de stof waarmee het gemaakt wordt. In mijn eigen beleving is het voor mij meteen duidelijk dat het “kunst-suede” is.

Een mogelijk betere oplossing is een kledinglabel met “75% afbreekbare/natuurlijke stoffen – 25% onafbreekbare/kunststoffen”. En net als bij energie een rood kledinglabel bij slecht en een groen kledinglabel bij helemaal goed. Waarbij ook de milieuvriendelijkheid van de productie meegenomen moet worden.
Dan nog zal je consumenten er toe moeten aanzetten de labels te lezen. Graag nog een tax op onafbreekbare/vervuilende stoffen.

#3.7 Bismarck - Reactie op #3.6

“Waarbij ook de milieuvriendelijkheid van de productie meegenomen moet worden.”
Dat. Katoenteelt gebeurt niet overal bepaald milieuvriendelijk (of zelfs maar mensvriendelijk), om niet te zeggen dat gebieden groter dan Nederland helemaal kapotgemaakt zijn.

#4 Ad van der Stok

Goed artikel!

Er zijn gelukkig wel pioniers die alles op alles zetten om duurzame(re) en eerlijke(re) kleding te produceren en verkopen en die zo hun steentje bijdragen aan betere kledingindustrie en een mooiere wereld. Zij laten zien dat het kan! Ze verdienen het om hier genoemd te worden. Helaas zijn ze nog niet in de meerderheid.

Goed om ze dan ook te noemen en te bespreken – in ieder geval in een volgend artikel!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie