Thuis is niet meer wat het geweest is

Politici als Thierry Baudet beweren dat Nederland een ‘ziekelijke afkeer’ koestert tegen eigen gewoonten en gebruiken. In zijn nieuwe boek Thuis – Het drama van de sentimentele samenleving betoogt hoogleraar sociologie Jan Willem Duyvendak juist het tegendeel: Nederland is geobsedeerd geraakt door de eigen natie. De toenmalige minister Asscher van Binnenlandse Zaken schreef in zijn ‘Agenda Integratie’ dat ‘migranten niet alleen kennis moeten nemen van de kernwaarden van de Nederlandse samenleving maar deze ook moeten verinnerlijken’. Migranten moeten deze waarden omarmen omdat het Nederlandse waarden zijn. Het Nederlandse huis moet in Asschers visie gebouwd zijn op een ‘fundament van gedeelde kernwaarden’. Asschers nota past in een lange reeks van beleidsbrieven waarin de Nederlandse natie huiselijk wordt voorgesteld, waar burgers, als waren zij familieleden, veel met elkaar moeten delen en weinig verschillen hoeven te verdragen. Geert Wilders vertolkt dit standpunt het radicaalst, maar de basisgedachte dat een natie bijeen moet worden gehouden door gedeelde culturele waarden, blijkt in de Nederlandse politiek tamelijk onomstreden. Burgerschap wordt niet meer, zoals voorheen, primair gedefinieerd in politieke, juridische of sociale termen, maar cultureel: iedereen moet bepaalde waarden omarmen, omdat het Nederlandse waarden zijn en van Nederlandse burgers wordt actieve loyaliteit aan de natie verwacht.

Foto: photographymontreal (cc)

Met idealen alleen komen we er niet

ANALYSE - Seksisme. migratie, basisinkomen, democratie en referenda. In de serie “Tegen de stroom in” spreken wetenschappers, experts en opiniemakers over oude zorgen en nieuwe oplossingen. Wanneer zijn die succesvol? Welke rol speelt geld en neoliberaal denken daarin? En verliest elke stroming uiteindelijk aan kracht en relevantie? Vandaag: Sociale bewegingen zijn er in allerlei vormen, maar allemaal strijden ze voor verandering in de samenleving. In hoeverre zij hun doelen weten te realiseren is afhankelijk van de ruimte die ze krijgen.

In de inmiddels bekende en beruchte HJ Schoo-lezing van 2017 stelt CDA-leider Sybrand Buma dat er een verwatering van de Nederlandse cultuur dreigt door de komst van immigranten en vluchtelingen. Om dat tegen te gaan wil hij onder andere invoeren dat kinderen op basisscholen verplicht het Wilhelmus zingen. Is zijn angst terecht en staat de ‘Nederlandse cultuur’ echt onder druk? De afgelopen jaren is er inderdaad vanuit verschillende hoeken een maatschappijkritisch geluid te horen geweest. Denk bijvoorbeeld aan de protesten en discussies over zwarte piet en de felle reacties daarop.

Toch zijn we volgens maatschappijwetenschapper prof. Jan Willem Duijvendak (UvA) nog nooit zo eensgezind geweest in Nederland: ”De Nederlandse mainstream is breder en homogener dan ooit.” Tijdens zijn lezing Dwarsdenkers en Tegengeluiden op 6 september vertelde hij dat 70 tot 80% van de Nederlanders het in grote lijnen met elkaar eens is, bijv. op gebieden als abortus, het homohuwelijk en gelijke rechten voor mannen en vrouwen. Dit zijn zaken die niet eens zo heel lang geleden als controversieel werden bestempeld en inzet waren van de sociale bewegingen uit de jaren 60 en 70.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Quote du Jour | Naar de vaantjes

„Ja, als we niets doen gaat de boel naar de vaantjes. Maar zeg, nu raakt u wel aan mijn grootste angst: dat mensen een quote uit mijn boek halen en concluderen dat ik een onnozelaar ben. Cynisme is de grootste vijand hè, dat slaat alles dood.”

Psychiater/auteur Dirk De Wachter vertelt in de NRC over de zelfzucht van de moderne mens – en realiseert zich dat hij met die boodschap geen boeken gaat verkopen omdat verzet tegen dat egoïsme onnozel is.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Sociale contacten

COLUMN - U vraagt zich misschien af waarom het vandaag zo stil was op de voorpagina. Dat had wellicht iets te maken met sociale contacten.

Op mijn werk bleek een collega al weken dood achter de pc te zitten. Nu zit ik wel met een prangende vraag. Mag ik dit zomaar op dit blog zetten?

Kijk, op een verjaardag praat je wel eens over je werk en je collega’s. Ondertussen is het waarschijnlijker dat het aantal virtuele sociale contacten het verjaardagbezoek ver overstijgt. Ook op het worldwide web wordt dus over het werk gepraat. En op het werk raakt men steeds meer verstrikt in datzelfde web. De sociale reikwijdte van mensen is vele malen groter geworden dankzij (onder andere) Facebook, Twitter en natuurlijk het mobieltje. Om dat een beetje bij te houden heb je niet genoeg aan de 16 uren die overblijven naast de reguliere 8-urige werkdag.

Werkgevers maken zich zorgen om dat sociale uitspansel. Niet alleen omdat het werktijd kost.

Ook omdat er ook werkgerelateerde informatie het web over gaat. Mijn werkgever zal me ongetwijfeld morgen op het matje roepen, na lezing van de eerste zin van dit stukje. Mijn job bestaat uit het werken met mensen en de baas zal niet blij zijn dat heel de wereld nu weet dat we, dood en levend, zoveel tijd achter de pc doorbrengen. Slecht voor het imago.

Foto: duncan c (cc)

Seculiere calvinisten

COLUMN - Toen de heilige Johannes Paulus II Nederland bezocht, en er enige ophef was over een eventueel pauselijk excuus aan de joodse gemeenschap (naast de algehele ophef onder de katholieken zelf) trof ik in HP/De Tijd een artikel over dat onderwerp aan met de kop: “Nederlandse joden zijn net zo calvinistisch als Nederlandse katholieken.” Ik vond hem briljant en citeer hem nog regelmatig als ik Nederlanders probeer te karakteriseren voor buitenlanders.

Onder ‘calvinisme’ versta ik hier niet het geheel aan religieuze overtuigingen dat doorgaans onder die vlag ressorteert, maar een daarvan afgeleide attitude die vrijwel alle Nederlanders (zelfs een groot aantal westerlingen) in de ziel gegrift is: het idee dat persoonlijk gedrag en overtuiging met elkaar overeen dienen te komen, dat persoonlijke overtuigingen éénduidig dienen te zijn en het daaruit voortkomende gedrag dus min of meer consequent en coherent is (en dus eigenlijk ook voorspelbaar) en dat persoonlijke overtuigingen ook precies dát zijn: overtuigingen, iets waar de persoon in kwestie ooit bewust en met redenen omkleed voor heeft gekozen op grond van eigen, persoonlijke overwegingen van hem of haar moverende aard.

Die gedachten gaan eigenlijk altijd gepaard met het idee dat de inhoud van die overtuigingen beleden kan worden en dus mededeelbaar is (in taal): je kunt ze uitleggen of – erger nog – ergens opzoeken (in een boek bijvoorbeeld).

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Henk-Jan Winkeldermaat (cc)

Islam is liefde

COLUMN - Sinds ik Thucydides’ werk over de Peloponesische oorlog heb gelezen, is voor mij niets zo oud als de krant van vandaag. Toch kan ik ‘s ochtends in de trein op weg naar mijn werk enorm genieten van de Metro, maar dan vooral van de columns. Metro’s vaste columns van Luuk Koelman en James Worthy sla ik nooit over, maar mijn absolute favoriet is toch wel de superkorte column van Jan Dijkgraaf bovenaan page two. Zoals Dijkgraafs teksten – in slechts 99 woorden – het gesundes Volksempfinden weten te parodiëren, en dat ie-de-re dag opnieuw! De PC Hooftprijs is voor minder toegekend.

Afgelopen dinsdag weer zo’n toppertje. Dijkgraafs column – getiteld Pijnlijk in 2015 – is gevuld met een eindejaarslijstje van dingen waar het gesundes Volk zich minder plezierig aan empfunden heeft in 2015.

Daar staan dingen bij van wereldschokkend groot belang zoals een liedje van Trijntje Oosterhuis en de prestaties van Oranje, maar ook futiliteiten als de moord op Mitch Enriquez en de vileine wijze waarop burgemeester Onno Hoes in zijn liefdesleven te grazen werd genomen. De uitsmijter van de column is de uitspraak “Islam is liefde”.

Dat is niet minder dan meesterlijk. Dijkgraaf leest de krant namelijk wél en zijn column is dan ook zeer subtiel afgestemd op het nieuws van vandaag. Want op pagina 3 onderaan staat dit bericht. Toen strijders van de islamitische terreurbeweging al-Shabaab in Kenia een bus binnenvielen en de moslims sommeerden apart te gaan staan van de christenen, weigerden de moslims dat, ook toen de strijders dreigden dan maar iedereen te doden. Dat redde de christenen het leven.

Foto: Simon Pielow (cc)

Eerste kerstpakkettendag

COLUMN - Komende vrijdag (de laatste vrijdag voor kerst) is het eerste kerstpakkettendag. U denkt nu misschien: daar heb ik nog nooit van gehoord. Dat klopt, ik heb het zojuist hoogstpersoonlijk uitgevonden en – al zeg ik het zelf – het is een briljant idee, dat ook nog eens een reëel probleem oplost. Ik lanceer het vandaag in de hoop dat het een beetje opgepikt wordt.

Kerstpakkettendag is een dag voor forenzen. Op kerstpakkettendag neemt iedereen die een kerstpakket heeft gekregen dat mee in de trein of de bus. Het kerstpakket wordt daar opengemaakt en dan begint het grote ruilen. ‘Wie wil mijn slagroomspuit hebben voor een zak chips?’ ‘Ik heb een fles bocht in de aanbieding!’ Roept u maar! Zo kom je van je ongewenste onderdelen in je kerstpakket af en scoor je er misschien nog wat bij ook. Ik zeg: een win-win situatie.

Het is de bedoeling dat je – voor je uitstapt – de doos van je kerstpakket weer dichtmaakt en dus vertrekt met ongeveer dezelfde hoeveelheid spullen als waarmee je je reis begon. Dat geldt ook voor overstappers. Bijkomend voordeel is dat het niet zorgt voor extra schoonmaakwerk. Het spreekt voor zich dat iedereen uit veiligheidsoverwegingen blijft zitten. Wie wat wil ruilen met iemand die een paar stoelen verderop zit, geeft het maar via zijn buren door. Daar gaat gegarandeerd wat bij mis, maar dat is de bedoeling ook: jolijt en verbroedering in trein en bus. Stiltecoupés doen uiteraard mee, niet van dat benauwde.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Duncan Hull (cc)

Die joods-christelijke samenleving bestaat al lang niet meer

OPINIE - Of Wilders en anderen het nu leuk vinden of niet: moslims zijn hier en zullen hier blijven. Ze zullen een minderheid vormen, maar wel een onlosmakelijk onderdeel van de Nederlandse samenleving worden en hun invloed op de Nederlandse cultuur gaan hebben. Dat geldt niet alleen voor moslims, maar voor alle religieuze en etnische groepen die de afgelopen decennia in Nederland zijn komen wonen en hier inmiddels al enkele generaties wonen, schrijft Ewoud Butter op Republiek Allochtonië.

“Ik ben geboren in Nederland en ik woon hier mijn hele leven. Ik heb veel van Nederland ontvangen en ik probeer, zeker sinds ik werk, veel terug te geven. Uiteindelijk zal ik in Nederland sterven. Ik voel me een Nederlander, maar ik word ‘allochtoon’ of ‘Turk’ genoemd. Niet alleen ik, ook mijn kinderen krijgen die labels.
En de laatste 15 jaar worden we ook steeds vaker aangesproken als ‘moslim’. Ook mijn kinderen, die nog nooit een moskee van binnen hebben gezien, wordt gevraagd afstand nemen van aanslagen in Verweggistan. Nederlanders willen niet accepteren dat wij Nederlanders zijn.
Turkse Nederlanders trouwens ook niet. Zij blijven me aanspreken in het Turks, ook publiekelijk of op facebook, ze vallen me lastig met de Turkse politiek en spreken mij en m’n kinderen vermanend toe wanneer we tijdens de ramadan op straat eten. (Aycig, 39 jaar).”

Foto: Elvin (cc)

Fabeltjes

ACHTERGROND - Lees dat stuk van Joris Verheijen – mijn collega-docent bij Livius – over antisemitisme tegen moslims. Ja, u leest het goed: antisemitisme tegen moslims, dat kan.

Wie over moslimhaat blogt, treft in zijn reacties altijd wel iemand aan die er niets van begrijpt dat mensen ook maar iets positief over de islam kunnen beweren. Iets wat Joris trouwens helemaal niet doet, maar een kniesoor die daarop let. Zo belandde ene Johan ook onder Joris’ blogpost:

Wat een onzin ook voor een geschiedenisleraar om en passant maar 1500 (sic!) jaar islamitische militair expansionisme en het over de loop van eeuwen heen via systemische discriminatie en korte oprispingen van genocides langzaam maar zeker wegvagen van andere groepen te negeren.

En:

Dat Mohammedanisme was in het verleden en is ook nu nog in het heden een totalitaire ideologie ie wordt aangehangen door 1,2 miljard mensen en vormt daarmee een enorme bedreiging voor het voortbestaan van een Europa gebaseerd op verlichtingswaarden en de vergelijking van de Islam met Nazisme gaat heel wat beter op.

Het is een verhaal dat de laatste tijd maar al te vaak herhaald wordt: de islam als militair expansionistisch fenomeen dat zijn hele geschiedenis lang – tot Wenen in 1683 – een bedreiging voor Europa vormde, en nu weer. De islam als politieke ideologie die erop uit is andere groepen ‘weg te vagen’. Misschien wordt het eens tijd om dat te gaan tegenspreken. Daarom een aantal fabeltjes op een rij.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Paradigmatatata

COLUMN - ParadigmaPeter Breedveld nodigde Marcel Hulspas uit een stukje op zijn blog te schrijven. Dat werd Is de islam nog te redden?, waarin Hulspas forse kritiek leverde op het meest recente boek van Ayaan Hirsi Ali. Hirsi Ali pleit in haar boek voor een hervorming van de islam en Hulspas betoogt in zijn stuk dat dat met geen mogelijkheid haalbaar is. Een hervorming à la Reformatie in het westen is al lang aan de gang en bestond niet alleen in het westen, maar ook nu binnen de islam vooral uit een fundamentalistische ‘terug naar de wortels’-beweging waar net als destijds weinig heil van te verwachten is.

Hulspas acht het ook buitengewoon onwaarschijnlijk, en volkomen onlogisch om te verwachten, dat moslims zomaar gaan doen alsof bepaalde verzen niet meer in de koran staan: er staat wat er staat en daar ga je niks meer aan veranderen. Van alle oorzaken van extremistisch terrorisme die je zou kunnen aanwijzen, is de islam degene waar je het minste invloed op kunt uitoefenen. Niet eens proberen dus, aldus Hulspas, dat zou maar getuigen van naïef optimisme.

In het Midden-Oosten zal die hervorming er nooit komen en daarvoor noemt hij enkele oorzaken die niets met de islam zelf te maken hebben: corrupte regimes, de Saoedische Wahabieten en hun oliedollars, de frustratie bij de gewone bevolking. Zonder het erbij te zeggen, noemt hij daarmee enkele oorzaken die wellicht wél beter aan te pakken zijn.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Vorige Volgende