Klimaatdoelen haal je nooit met kerncentrales

Gastbijdrage Jan Willem van de Groep Over de non-lineariteit van zowel CO2-emissie doelen als CO2-budgetten Het einddoel kennen we allemaal, nul CO2-emissie per 2050. Voor veel politici lijkt dat een doel welke lineair behaald moet gaan worden met 2030 slechts als tussendoel. Sterker nog. Velen denken dat we nog volop tijd hebben om te oefenen, kleine stappen te zetten en aan het einde te versnellen. De discussie over het al dan niet toepassen van kerncentrales is er zo één. Lineaire verlaging van de CO2-emissie is echter niet de manier waarop we antwoord kunnen geven op deel 2 van de klimaatdoelstellingen van Parijs. Daar is namelijk ook afgesproken dat we opwarming van de aarde beperken op een waarde tussen 1,5 en 2,0 graden met een streven zo dicht mogelijk bij de 1,5 graden te eindigen in 2050 (tekst klimaatakkoord: “ruim onder de 2 graden”). Laten we daar eens op inzoomen. CO2-budgetten  wereldwijd Het CO2-budget is de hoeveelheid CO2 die nog uitgestoten kan worden tot 2050 om binnen de doelstelling van 1,5 tot 2,0 graden te blijven. Een flink aantal wetenschappers hebben daar met verschillende modellen aan gerekend. Het IPCC heeft uit al die publicaties een gemene deler gehaald (link) en met allerhande voorzichtigheden de zekerheid bepaald wat het meest aannemelijke getal is voor een 1,5 en 2,0 graden budget. This assessment suggests a remaining budget of about 420 GtCO2 for a two-thirds chance of limiting warming to 1.5°C, and of about 580 GtCO2 for an even chance (medium confidence). The remaining carbon budget is defined here as cumulative CO2 emissions from the start of 2018 until the time of net zero global emissions for global warming defined as a change in global near-surface air temperatures. Met dat budget kun je rekenen. Het getal van 420 GtCO2 dateert al weer van 2018 en daalt uiteraard jaarlijks omdat we er fors boven zitten. Het is nu al weer 2021 maar omdat het getal 420 herkenbaar is en de getallen nooit exact zijn hanteer ik in onderstaande berekening nog maar even die 420 GtCO2. Vertaling naar Nederland Voor de vertaling naar Nederland heeft PBL in 2016 een artikel gepubliceerd (link) waarmee het budget met een percentage is te vertalen naar de Nederlandse situatie. PBL neemt in die publicatie het 2 graden doel. Ik reken in dit artikel met het 1,5 graden doel. De afspraak is immers dat we dichter bij 1,5 willen eindigen dan bij 2,0. PBL rekent met een percentage van 0,21 van het globale carbon budget met daaroverheen nog een correctiefactor voor de huidige uitstoot positie ten opzichte van andere landen van ca. 1,5. Dat betekent een carbonbudget van 1.323 Mt de komende 29 jaar. Niets daalt lineair Het beschikbare budget kan in principe lineair uitgezet worden in de tijd (de groene lijn in onderstaande figuur). Voorwaarde is wel dat we dan ieder jaar de beoogde doelen halen om binnen dat budget te blijven. Lukt dat niet dan moet het niet gerealiseerde doel afgetrokken worden van het budget. Dat betekent dus het budget niet lineair daalt en we dus steeds verder weglopen van de doelen. Uiteindelijk zijn de doelen dan domweg niet meer te halen en moet het jaar 2050 domweg schuiven met hogere temperatuurstijgingen tot gevolg. Dat wil zeggen dat 2030 maar niet zomaar een tussendoel is. De daadwerkelijke uitstoot is nu ongeveer het dubbele van het budget dat we dit jaar zouden mogen uitstoten (het beginpunt van de oranje lijn in het plaatje hieronder). Welnu, om in 2050 op nul uit te komen en binnen het beschikbare CO2-budget te blijven kan er geen lineaire lijn getrokken worden van 2021 naar 2050. We zullen eerst een tijdje onder het beschikbare budget moeten duiken om alle uitstoot die we nog jaarlijks boven budget uitstoten te compenseren. Dat betekent heel concreet dat we in 2040 al praktisch op nul moeten zitten en dat we in 2030 al 75% reductie moeten hebben behaald. Uiteraard zijn deze getallen onderhevig aan allerhande discussies inclusief de vraag of je nou uit moet gaan van 1,5 of 2,0 graden. Het doet echter weinig af aan de essentie van de discussie. Neem je het dubbele budget (2,0 graden) dan wordt het punt van 75% emissiebesparing bereikt in 2037. [caption id="attachment_327300" align="aligncenter" width="491"] Fig 2 – Ruimte om nog even door te gaan op oude voet bij 2 graden doelstelling[/caption] Waar de discussie dus over zou moeten gaan De discussie over de energietransitie spitst zich in politieke debatten en daarbuiten erg toe op de transitie van de elektriciteitsvoorziening. Die vormt op dit moment ‘slechts’ 23% van de CO2-emissie en daalt met de huidige plannen (die allemaal in gang zijn gezet en goed op planning liggen) naar 11% met een daling van 70% in 2030 ten opzichte van 2019. De cijfers van PBL zijn wat optimistisch doordat elektrificatie van mobiliteit en warmte sneller zou kunnen gaan dan verwacht maar al met al ligt elektriciteit op koers. Alle andere sectoren zijn problematischer. De doelen van de gebouwde omgeving lijken zeker niet gehaald te gaan worden binnen de huidige aanpak, de landbouw draagt nauwelijks bij en de industrie stribbelt lekker mee maar toont weinig initiatief om echt grote stappen te zetten. Zeker niet de stappen die hierboven worden geschetst. Ik vermoed dat mobiliteit zal verassen binnen nu en 9 jaar maar CO2-emissie maatregelen zijn in die sector wel het makkelijkst te realiseren. Kortom de discussie over kerncentrales zijn goed voor de polemieken maar voegen niks toe aan de stappen die echt gezet moeten worden om binnen klimaatbudgetten te blijven. Die dingen staan er nou eenmaal niet eerder dan 2035 (als we geluk hebben) en zullen dan vooral dienen om de status quo te dienen doordat oude zonneparken en windmolens weer langzaam het veld gaan ruimen en we graag willen stoppen met CCS (CO2 in de grond pompen). De grote vragen Wat gaan we doen in de gebouwde omgeving om de doelen alsnog te halen? Hoe versnellen we het verlagen van de CO2-emissie in de industrie (Europees)? Kunnen er maatregelen bedacht worden om meer te doen binnen mobiliteit? Wat gaat de landbouw nou eigenlijk doen en kunnen de maatregelen tegen stikstof gecombineerd worden met een forse CO2-reductie? Weten hoe politieke partijen dit denken te gaan doen? Kijk bij de nieuwe duurzame stemwijzers of een van de vele andere stemwijzers die we verzameld hebben. Dit is een gastbijdrage van Jan Willem van de Groep, met toestemming overgenomen van zijn weblog. Jan Willem van de Groep schrijft over innovatie, bouwindustrie, future technology, duurzaamheid, transitie en aanverwante maatschappelijke thema’s. Hij was onder andere Founder van Factory Zero, Bedenker en initiator van Stroomversnelling, Grondlegger van Energiesprong, Manager bij woningcorporaties, Werkzaam bij een bouwer.

Foto: Hindrik Sijens (cc)

Kunst op Zondag | Boerenpoëzie

Vergezicht

Uitkijkend over de daken,
raakt een mensch
soms van ruimte bevangen,
en neemt dan
verschijnselen waar.

Zie daar!
Nee dáár!!

Daar rijdt langs de wolken
een boer op z’n fiets.
Of zijn het er vier?

Uit Moderne gedichten(1981) – Jules A. Deelder.

Cliché: Alles is eindig. Trekkers die voorbij gaan, files, woede – vreugde – rouw, het leven van dichters.

De laatste maanden doen boeren verwoede pogingen het wat al te geromantiseerde beeld dat burgers van een boer hebben, bij te stellen. De idylle van de godvrezende natuurmens , het idee van de stugge, zwijgzame boer, allemaal flauwekul.

Dat zo’n beeld van de agrariër heeft kunnen ontstaan is de schuld van de poëzie. Vooral de ‘Ballade van de boer’, een gedicht van  J.W.F. Werumeus Buning, woekert hardnekkig voort vanwege de eindeloos geciteerde, gepersifleerde, geparodieerde regel: ‘En de boer, hij ploegde voort’.

Het gedicht beschrijft een onverstoorbare boer die, wat er in de wereld ook aan schokkends passeert, zijn werk volhard. Pas toen God het tijd vond hem naar het hiernamaals te halen, “toen spande hij zijn ploegpaard af”.

Hoe is het de boer, poëtisch gesproken,  verder vergaan?

De natuurbeschermende of ‘winzuchtige’ boer. In het gedicht van Jan Prins wil de boer de natuur naar zijn hand zetten. Er staat een weinig productieve boom in de weg, dus de bijl ter hand genomen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Oekraïense pluimvee-gigant tart Europese boeren

Miljardair Yuriy Kosyuk heeft een lening aangevraagd bij de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling.

Kosyuk’s bedrijf MHP is al de gebeten hond bij collega-kippenboeren omdat hij via een gat in het befaamde associatieverdrag tussen de EU en Oekraïene zijn kippenborsten tegen lage prijzen dumpt op de Europese markt. Nu heeft hij een lening van 100 miljoen euro aangevraagd bij de EBRD, een bank die door Europese landen is opgericht om voormalige communistische landen de overgang te laten maken naar een markteconomie.

Foto: United Soybean Board (cc)

Boeren als lichtbaken

ACHTERGROND - De laatste dagen riepen media het beeld op van militante boeren op oorlogspad. Uiteraard aangewakkerd door boude uitspraken van de voorman van Farmers Defence Force (FDF). Het resultaat van al die militante stoerdoenerij is dat er verdeeldheid begint te ontstaan, zowel binnen de agrarische sector als bij burgers die tot nu toe begrip voor de actievoerende boeren hadden.

Dat laatste is jammer, vooral omdat er zoveel boeren zijn die volop steun verdienen: de boeren die hard werken om landbouw en veeteelt te verduurzamen. Zij verdienen onder andere steun van de wetenschap.

Bij zijn inauguratie aan de Wageningse Universiteit zei Rogier Schulte dat de landbouw snel moet verduurzamen om in 2050 de wereld te kunnen voeden. En:

De traditionele manier van wetenschappelijk onderzoek (namelijk stapje voor stapje verbeteren) gaat daarvoor te traag. Mijn leerstoel Farming Systems Ecology specialiseert zich in welke oplossingen in 2050 nodig zijn en hoe we daar zo snel mogelijk komen.

Het kan en als bewijs voerde Schulte de Lighthouse Farmers op: een wereldwijd netwerk van boeren als lichtbaken.

Elf boerenorganisaties die een voorbeeldfunctie zijn voor collega’s die hun bedrijf willen veranderen. Eén van hen is het Nederlandse Erf, dat experimenteert met technieken en nieuwe teeltsystemen op reservegronden in stedelijke gebieden om grote hoeveelheden biologisch voedsel te produceren voor consumenten in Nederland en Europa.

Foto: CorporatieNL (cc)

Rapport Remkes gemiste kans voor woningbouw

In het rapport Niet alles kan worden geen maatregelen genomen om de woningbouw snel vlot te trekken. Marc Chavannes stelt in NRC dat het rapport een reeks bekende problemen schetst en allerlei vormen van aanpak suggereert die noch snel noch drastisch zijn. Het rapport ‘Niet alles kan‘ beschrijft wie waarvoor verantwoordelijk is en wie waarmee rekening moet houden. Het rapport-Remkes is volgens Chavannes meer een sociografisch-bestuurlijke schets van Nederland dan een advies over kortetermijnoplossingen voor de 18.000 projecten die stil zijn komen te liggen door de uitspraak van de Raad van State eind mei.

In een interview met NPO radio 1 programma 1 op 1 stelt Johan Vollenbroek, voorzitter van Mobilisation for the Environment (MOB), dat de milieuschade 31 miljard Euro per jaar bedraagt*. Waarvan 6,5 miljard door de landbouw. Dat is hoger dan de Nederlandse export aan vleeswaren en zuivelproducten van 19 miljard euro. Het inkrimpen van de veestapel levert maatschappelijk gezien dus winst op. Hetzelfde geldt voor de luchtvaart, die al jaren boven z’n stand leeft. Vollenbroek zegt mild geweest te zijn voor Schiphol door slechts het schrappen van 100.000 vluchten gevraagd te hebben. Wel moet de snelheid op snelwegen terug naar 100 kilometer per uur, waardoor veel forensen paradoxaal genoeg een kortere reistijd zullen hebben.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Walmart dient patent in op ‘robotbijen’

Het patent preekt over “pollination drones”, maar dat klinkt natuurlijk een stuk minder spectaculair.

Oddly enough, this is not the only farming patent that Walmart has filed recently. According to CB Insights, this is only one of six Walmart patents for farming drones that would do everything from monitor crop damage to spray pesticides. Incorporating autonomous robots into farming could cut costs and increase agriculture efficiency.

Je moet wat als we tegelijkertijd de bijen om zeep helpen, nietwaar?

Foto: Nelis Zevensloot (cc)

Bossen: onze krachtigste high-tech klimaatoplossing

ACHTERGROND - Als we over klimaat oplossingen praten, gaat het gesprek bijna altijd over de vermindering van fossiele brandstoffen. Maar volgens Han de Groot, CEO van de Rainforest Alliance, is dat maar een deel van de oplossing en zou het veel meer over bossen moeten gaan: de meest krachtige en efficiënte CO2 opnemende technologie die het wereld ooit heeft gezien.

Het meest recente wetenschappelijke klimaatrapport van de Verenigde Naties neemt geen blad voor de mond als het gaat om de toestand van onze planeet: om een klimaatramp te voorkomen moeten we nu ingrijpen om een wereldwijde verandering te bereiken op een schaal die “geen gedocumenteerd historisch precedent” heeft.

Tot nu toe richten lobbyisten en politici zich vooral op een afname in het verbruik van fossiele brandstoffen via technologie en/of beleid (bijvoorbeeld een forse koolstofbelasting) als klimaatoplossing. Uiteraard zijn zulke voorstellen cruciaal voor de vermindering van door de mens veroorzaakte CO2-uitstoot, die voor 71% wordt veroorzaakt door slechts honderd bedrijven die draaien op fossiele brandstoffen. Daarom speelt uitstootvermindering ook terecht een grote rol in de nationale klimaatverplichtingen van de 181 landen die het Akkoord van Parijs hebben ondertekend.

Toch overschaduwt de internationale aandacht voor fossiele brandstoffen de krachtigste en meest kosteneffectieve technologie voor koolstofafvang die er tot nu toe voorhanden is: bossen.

Foto: tonynetone (cc)

“CO2 maakt de aarde groener”. Klinkt goed, maar is dat ook zo?

NIEUWS - Planten en bomen hebben CO2 nodig om te groeien en we stoten inmiddels 40 miljard ton per jaar uit, de atmosfeer in. Een aantal studies suggereren dat mensen door de uitstoot van CO2 bijdragen aan een wereldwijde toename in de fotosynthese. Reden voor sommige reageerders op Sargasso om te stellen dat de aarde voorlopig vooral groener wordt ten gevolge van de klimaatverandering. Tijd dus om er wat dieper in te duiken op basis van de gegevens van een van de onderzoekers naar het verschijnsel dat de aarde groener wordt ten gevolge van stijgende CO2 emissies.

Het goede nieuws

Om met het goede nieuws te beginnen. Het klopt dat de aarde groener wordt ten gevolge van hogere CO2-emissies. Elliot Campbell, een milieuwetenschapper van de Universiteit van Californië, en zijn collega’s publiceerden vorig jaar een studie waaruit bleek dat planten momenteel 31 procent meer CO2 omzetten in organische stof dan vóór de Industriële Revolutie. Verschillende pseudo-sceptische denktanks doken dan ook meteen bovenop het artikel. Het Competitive Enterprise Institute verklaarde kort nadat de studie verscheen:

So-called carbon pollution has done much more to expand and invigorate the planet’s greenery than all the climate policies of all the world’s governments combined.

Ook het Heartland Institute (u weet wel, de denktank die mensen die vertrouwen hebben in de klimaatwetenschap vergeleek met de Unabomber) besteedde aandacht aan het onderzoek.

VN-functionaris: nog 60 jaar landbouw mogelijk

Een derde van de bodem in de wereld is ernstig verarmd, hield Maria-Helena Semedo van de Voedsel & Landbouw Organisatie (FAO) een forum voor op ‘Wereld Bodem dag’.

Als die trend zich doorzet, zal er over zestig jaar geen landbouw meer mogelijk zijn.

Bodemvernietiging wordt veroorzaakt door landbouwtechnieken met excessief gebruik van chemicaliën, ontbossing (hetwelk erosie in de hand werkt) en de opwarming van de aarde.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Een rijk en leeg land

COLUMN - De gierzwaluw is nog steeds niet teruggekeerd. Normaliter klinkt vanaf begin mei hun schrille geluid (‘gegier’?) rond ons huis. Vooral tegen de avond, wanneer ze massaal terugkeren van insecten vangen rond het Veluwemeer. Maar momenteel is het nog steeds érg stil. Waar zijn ze? Het zal toch niet… Gelukkig leert een zoektocht op het internet dat ze waarschijnlijk zware vertraging hebben opgelopen door zandstormen in Afrika. We wachten af.

Het zal toch niet het gevolg zijn van het ineenstorten van de insectenpopulaties? Een paar maanden geleden waarschuwden Duitse (en Nijmeegse) biologen dat de aantallen insecten ernstig terugliepen. Dat alarmerende nieuwtje ging vervolgens de wereld rond. Enkele Wageningse collega’s zetten vraagtekens bij de gehanteerde meetmethode en wiskunde, maar afgelopen week kwam Natuurmonumenten, die haar eigen cijfers had doorgespit, met een vergelijkbare waarschuwing. In de afgelopen 27 jaar zou twee derde van de insecten zijn verdwenen.

Marc van den Tweel, directeur van Natuurmonumenten, kwam met een mogelijke verklaring:

‘De landbouw is een van de belangrijkste beheerders van ons buitengebied. Daar wordt jaarlijks zo’n tien miljoen kilo aan chemische gewasbeschermingsmiddelen gebruikt. We moeten toe naar biologische bestrijding. Het verbod op drie chemische middelen is een mooi begin, maar lang niet genoeg. Er is simpelweg meer ruimte nodig voor natuur in landbouwgebieden.’

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Volgende