Hebben jongeren nog een beetje zin in democratie? Regelmatig gaan over dit onderwerp de alarmbellen af. Jongeren zouden ontevreden zijn over de democratie. Ze doen niet mee, hebben geen interesse of kennis, en een derde vindt het zelfs geen probleem als er een dictator aan de macht komt. Toch gaan deze berichten zelden over Nederlandse jongeren, of wordt er geen vergelijking getrokken tussen jongeren en volwassenen. Gijs Schumacher, Bert Bakker, Jakob Kasper en Max Zuslove vergelijken jongeren met volwassenen op tevredenheid met democratie, hoe belangrijk democratie is, de interesse in politiek en politiek activisme. Hun conclusie is dat jongeren en volwassenen elkaar niet veel ontlopen: jongeren zijn tevredener met democratie en vertonen meer politiek activisme; volwassenen vinden democratie belangrijker en hebben een hogere politieke interesse.
Het IP-PAD project heeft een steekproef laten uitvoeren door Gallup International onder 1000 Nederlandse jongeren tussen de 16 en 21. De gemiddelde leeftijd van de bevraagde jongeren was 19,09 (SD = 1,41). Er waren 474 mannelijke, 514 vrouwelijke deelnemers en 12 non-binaire deelnemers. De steekproef van deze enquête is representatief voor de Nederlandse bevolking qua onderwijs niveau en regionale vertegenwoordiging. We vergelijken deze data met gegevens van een studie onder ongeveer 2000 volwassenen (18+) uitgevoerd door Flycatcher in het najaar van 2023. Hieronder beschrijven we de conclusies van deze vergelijking. Een factsheet met de resultaten en verdere gegevens over het vertrouwen in democratische instellingen en belangrijke politieke kwesties onder jongeren staat hier.
Jongeren vinden democratie minder belangrijk maar zijn wel meer tevreden dan volwassenen
Het overgrote deel van de jongeren vindt democratie enigszins belangrijk tot heel belangrijk (79,4%). Hiervan vindt meer dan de helft dit belangrijk tot heel belangrijk (54,7%). De groep die democratie onbelangrijk of heel onbelangrijk vindt is vrij klein met slechts 2,6%. Volwassenen vinden democratie nog belangrijker dan jongeren. Het grootste verschil tussen de twee groepen zit in de neutrale categorie.
Een meerderheid van de jongeren is tevreden met hoe de democratie werkt (58,5%). Slechts 1 op de 5 jongeren is enigszins ontevreden tot helemaal niet tevreden met hoe de democratie werkt (18,3%). Volwassenen zijn net iets meer ontevreden dan jongeren (22,1%).
Figuur 1. Belang en tevredenheid democratie onder jongeren en volwassenen (label: ouderen).
Jongeren zijn minder geïnteresseerd maar meer activistisch dan volwassenen
Figuur 2 laat zien dat ongeveer 60 procent van de jongeren is niet geïnteresseerd of helemaal niet geïnteresseerd in de politiek (59,4%), terwijl ongeveer 40% zegt geïnteresseerd tot heel geïnteresseerd te zijn in de politiek (40,6). Een kleine meerderheid van de volwassen zegt heel geïnteresseerd of geïnteresseerd te zijn in de politiek (51,9%, tegenover 48,1%). Dit verschil tussen jongeren en volwassenen is statistisch significant.
Figuur 2. Politieke interesse onder jongeren en volwassenen (label: ouderen).
Ondanks deze lagere interesse in de politiek zijn jongeren eerder bereid tot activisme dan volwassenen (Figuur 3). In de enquête zijn vier vormen van politiek activisme bevraagd: bereidheid om een petitie te tekenen, om iets over de politiek online te plaatsen, om mee te doen aan een protest en om voor een politieke partij te werken. Volwassenen zijn eerder bereid om een petitie te tekenen dan jongeren. Van de bevraagde volwassenen is 66,4% procent bereidt of heel bereid om een petitie te tekenen. Dit staat in contrast met 56,2% procent voor jongeren. Echter, jongeren zijn eerder bereid iets online te posten over de politiek dan volwassenen (33% tegenover 19,9%). Dit geldt ook voor de bereidheid om te demonstreren (25,5% tegenover 16,1%), en voor de bereidheid om te werken voor een politieke partij (23,9% tegenover 19,2). Al met al is er een grotere bereidheid tot politiek activisme bij jongeren dan bij volwassen.
Figuur 3. Politieke activisme onder jongeren en volwassenen.
Kleine verschillen, grote conclusies
De verschillen die we beschrijven zijn veelal klein. Als we het hebben over minder en meer gaat het vaak over een verschil van een paar procent. Ook laten de verschillen tegengestelde conclusies zijn: als er echt een antidemocratisch tendens was zouden we niet zien dat jongeren politiek actiever zijn dan volwassenen en zouden ze ook minder tevreden over de democratie moeten zijn. Een focus op een enkele variable (en zonder vergelijking met andere groepen) kan aanleiding geven tot alarmisme. Dit is wat ons betreft niet terecht.
[ dit artikel is overgenomen van Stuk Rood Vlees. De auteurs zijn verbonden aan de UvA]
