Nieuw: ministers zonder tijd

van Prof.Dr. Bert van den Braak Zijn aanstelling als informateur was voor Wouter Koolmees reden om zijn werkzaamheden als minister neer te leggen. Inmiddels is er een scala aan soorten ministers: echte, ministers zonder portefeuille, projectministers, tijdelijk waarnemende ministers, ministers zonder taken en ministers die geheel of deels op non-actief zijn. Je kunt je afvragen of dat wenselijk is. Omstandigheden maakten vervanging van ministers geregeld nodig, waarbij problemen met de gezondheid het vaakst voor kwam. Lange tijd werd dan een andere minister tijdelijk waarnemer. In 1906 liet minister Kraus van Waterstaat zich overigens enige maanden vervangen vanwege een opdracht als ingenieur in Chili, waartoe hij zich eerder contractueel verplicht had. Er zijn talrijke voorbeelden van tijdelijke vervangingen. Marga Klompé verving bijvoorbeeld enkele keren de door ziekte uitgeschakelde minister van Onderwijs Jo Cals. Zij loodste toen zelfs belangrijke wetsvoorstellen door het parlement. In 1987 vond voor het eerst een tijdelijke wisseling plaats, waarbij zelfs een staatssecretaris tot minister werd gepromoveerd. Minister Kees van Dijk werd vanwege een operatie vervangen door zijn collega Jan de Koning en diens portefeuille werd overgenomen door staatssecretaris Louw de Graaf. Van Dijk bleef echter wel minister. Erik Jurgens wijdde daar een kritische beschouwing aan. Het voorbeeld uit 1987 kreeg onder Rutte III navolging toen minister Kajsa Ollongren vanwege gezondheidsproblemen was uitgeschakeld. Staatssecretaris Raymond Knops werd tijdelijk minister. Ollongren bleef wel minister, zoals dat eerder ook het geval was met Ronald Plasterk, die in Rutte II eveneens tijdelijk werd vervangen. Recentelijk werd minister Bas van 't Wout door burn-out uitgeschakeld. Ook hij is echter nog altijd demissionair minister (het soms genoemde aantal van 13 bewindslieden dat uit Rutte III zou zijn vertrokken, is onjuist). Niet alleen maakte Koolmees i bekend dat hij zijn taken neerlegt, Carola Schouten liet weten dat er bij de planning van Kamervergaderingen rekening moet worden gehouden met haar werkzaamheden als secondant tijdens de formatie. Die melding was op zich netjes, maar gezien de demissionaire status feitelijk wat overbodig. Er zijn tientallen zittende (demissionaire) ministers geweest, die tevens een belangrijke rol speelden in de formatie en daar dus veel tijd aan kwijt waren. Dat leverde praktisch gezien nooit grote problemen op. Wat de positie van Koolmees nu is, is onduidelijk. Beantwoordt hij geen Kamervragen meer, verdedigt hij niet de begroting? Is Dennis Wiersma zijn vervanger? Dat is niet meegedeeld. Mag Koolmees nog wel aanschuiven in de ministerraad? Het wordt allemaal wat schimmig. Overigens stelde de Staatscommissie-Biesheuvel in 1985 voor de formateur tijdelijk tot minister zonder portefeuille te benoemen, zodat hij of zij verantwoording kon afleggen aan het parlement. Deze column verscheen eerder bij het Montesquieu Instituut.

Door: Foto: Roel Wijnants (cc)
Foto: Roel Wijnants (cc)

De ChristenUnie heeft wèl een sleutel tot de formatie in handen

, door

COLUMN - De formatie lijkt een patstelling, ook nadat Kaag dit weekend met haar ogen knipperde. Maar is het niet. Vijf middenpartijen kunnen alleen bewegen door hun verlies te nemen en weigeren dat allemaal. Maar de zesde partij heeft de oplossing in handen. Door een stap te zetten waarbij ze zelf wint, kan ze de formatie vlot trekken. Het probleem is dat ze niet bij machte lijkt haar macht ook echt te gebruiken.

Vijf partijen hebben zichzelf in een positie gemanoeuvreerd, waar ze niet zonder gezichtsverlies uitkomen. Dat geldt voor VVD en CDA als ze alsnog met GroenLinks en de PvdA gaan onderhandelen. Dat geldt voor de PvdA en GroenLinks als ze elkaar loslaten. En dat geldt voor D66 als ze alsnog met de ChristenUnie om tafel gaat.

Diezelfde posities zetten zich voort in het alternatief dat Kaag dit weekend nogmaals aanhaalde. Een zespartijenkabinet met ChristenUnie, maar dus ook met de PvdA en GroenLinks. Een optie waarvan Rutte eerder heeft aangegeven daar niets in te zien. Meer partijen dan nodig voor een meerderheid en niet stabiel (waarmee hij niet op het CDA doelt). Maar waarmee hij vooral zegt niet met links te willen. En dat is precies wat Kaag wel blijft willen.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: G8 UK (cc)

Een formatie-ideetje: onderhandel zonder partijleiders

, door

COLUMN - Nu het al een half jaar niet over de inhoud gaat, kunnen we in ieder geval concluderen dat niet de inhoud, maar de hoofdrolspelers de formatie klem zetten. En daar is wel iets aan te doen.

Beste Johan Remkes: vervang die hoofdrolspelers!

Natuurlijk snap ik best dat het de partijleiders zijn die normaal gesproken zo’n formatie doen. Maar een groot nadeel is toch de vermoeidheid na anderhalf jaar corona en een half jaar schaduwvechten. Ze zijn moe, ze zijn elkaar moe en wij zijn ze moe. En energie om nog over een schaduw heen te springen is er al helemaal niet meer.

En nu is het zo dat ons parlementaire stelsel sinds honderd jaar politieke partijen centraal stelt. En dat levert allerlei problemen op. Zoals het door partijen ondermijnen van het individuele mandaat van kamerleden door het afdwingen van fractiediscipline. Maar in dit geval bieden die politieke partijen misschien een oplossing.

Laat Remkes gaan onderhandelen met de voorzitters van de zes welwillende partijen. Zo’n voorzitter is toch ook een soort partijleider. De secondanten mogen dan gewoon blijven zitten vanwege de link met de fracties en de partijleiders en hun inhoudelijke kennis. Dan kan Kaag even bijkomen van haar verliezingsoverwinning van vorige week en kan Rutte zich eindelijk eens gaan verdiepen in wat demissionair eigenlijk betekent.

Foto: PhareannaH[berhabuk] (cc)

Hoe PvdA, GroenLinks en de ChristenUnie Rutte schaak kunnen zetten

, door

COLUMN - Drie kleine partijen hebben samen veel macht. Samen kunnen ze het richtingloze voorspel voor het echte onderhandelen een duwtje geven, zodat de formatie eindelijk kan starten. Dan moeten Segers, Ploumen en Klaver samen wel iets doen wat ze niet gewend zijn: hun macht gebruiken.

Over rechts of met de SP

Laten we eerst kijken naar wat er op de flanken mogelijk is aan meerderheidscoalities, want op die laatste is Rutte nog steeds uit. In theorie is er over rechts, hoe onwaarschijnlijk ook, nog wel iets mogelijk. Een coalitie van 6 partijen, bestaande uit VVD (34), CDA (15-1), PVV (17), FvD (8-3), Ja21 (3) en de SGP (3) heeft op dit moment 76 Tweede kamerzetels. Als Maxime Verhagen nog partijleider was geweest, had hij het zeker geprobeerd. Maar los van de door diverse partijen uitgesloten PVV en FvD zitten er met het CDA en FvD twee instabiele partijen tussen. En oud zeer kan samenwerking tussen FvD en Ja21 in de weg zitten. Al met al weinig kansrijk.

Iets minder onrealistisch lijkt een optie met de SP. Voor de VVD zou dat samengaan met CDA en D66. Maar dan zou iemand een onwillige SP, een instabiel CDA en twee (neo)liberale partijen bijeen moeten brengen. En ze komen in de Eerste Kamer ook nog veel zetels tekort. Een eerste inhoudelijke verkenning over prangende sociaal economische thema’s – denk aan de woningmarkt en de arbeidsmarkt – zal snel de laatste blijken.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Live kijken: GroenLinksGesprek over de formatie

, door

VIDEO - GroenLinks voert vandaag (vanaf 10:30 uur) een gesprek met de leden over eventuele verregaande samenwerking met de PvdA in een nieuw kabinet. Het gesprek is live mee te kijken. Niet alle GroenLinksers staan te springen om deze linkse samenwerking, lees hier bijvoorbeeld de opinie van Huub Bellemakers die stelt dat de groene ideologie fundamenteel anders is dan de sociaaldemocratie. Om 12 uur begint de ledenvergadering van de PvdA die hier live is mee te kijken.

Foto: Patrick Rasenberg (cc)

Tijd voor nieuwe verkiezingen?

, door

COLUMN - Die formatie duurt maar, en schiet geen sikkepit op. Alle eerder bedachte coalities worden alleen maar onmogelijker nu het CDA – dat sinds dik 40 zetels onder Balkenende is teruggevallen naar 14 zetels nu – implodeert onder alle schandalen en het gif er tegen de plinten klotst.

Belangrijker is dat het demissionaire kabinet er in toenemende mate een zooi van maakt. De voorzitter van de Algemene Rekenkamer hield vorige maand een donderspeech nadat bleek dat, ondanks zijn eerdere waarschuwingen, een aantal departementen de boel in het geheel niet op orde had. Hij constateerde dat het kabinet in 2020 voor 9,1 miljard aan verplichtingen en 4,3 miljard aan uitgaven niet kon verantwoorden. VWS had, zo meldde de Rekenkamer, zelfs moeite met het opstellen van een jaarrekening.

Voorts had de regering het budgetrecht van de Kamer geschonden door grote verplichtingen aan te gaan zonder de Kamer daarover – zoals het hoort – op voorhand te informeren. (Dat had minister Hoekstra al eerder geflikt, toen hij achter de rug van de Kamer om aandelen Air France kocht, waarvoor hij in 2020 al op z’n kop kreeg van diezelfde Rekenkamer: het is een wetsovertreding.)

Alleen al de laatste maanden zijn daar een aantal schandvlekken bijgekomen: VWS trok circa 1 miljard uit voor ‘Testen voor toegang’ zonder een aanbesteding te doen (wat verplicht is). Het negeerde de bestaande teststraten daarbij, zodat er nu circa 76 nieuwe teststraten zijn bijgebouwd waar amper iemand komt, terwijl de uitbaters niettemin een gegarandeerde omzet krijgen. Ook worden aangenomen moties genegeerd. En dan laat ik de CDA-prominent nog ongenoemd die nutteloze mondkapjes mocht leveren en die deal met minstens 20 miljoen winst afsloot.

Foto: copyright ok. Gecheckt 23-11-2022

Komt er iets terecht van tegenmacht en dualisme?

, door

ANALYSE - Tjeenk Willink schetste het al. Je moet niet verwachten dat een cultuur die in decennia is gegroeid in een paar maanden verdwenen is. En een regeerakkoord op hoofdlijnen verandert iets, maar, in zijn woorden: als de controleur (de Kamer) niet verandert, zal ook de gecontroleerde (het kabinet) dezelfde blijven. Tegenmacht en dualisme veronderstellen dat de Tweede Kamer zich als onafhankelijke macht opstelt. Nu zijn de controleur en de gecontroleerde daarvoor te zeer met elkaar vervlochten. Het vlechtwerk is in handen van de politieke partij.

Over die vervlechting gaat dit artikel en over dualisme dat een vorm van ontvlechting is. Het eindigt met verschillende voorstellen om dat dualisme te vergroten. Een aantal daarvan kwam reeds in het publieke debat langs, zoals een regeerakkoord op hoofdlijnen. Maar ze zijn niet allemaal van voldoende kaliber om langdurige verandering te bewerkstelligen.

Ollongren en het kroonjuweel van D66

Terugkijkend moet gezegd worden dat Kasja Ollongren op een wel heel uitzonderlijke manier de belangrijkste kroonjuweel van D66 opnieuw glans heeft gegeven. Zelfs zonder het zo bedoeld te hebben leidde ze een discussie in over democratische vernieuwing, die ook in ’66 werd gevoerd. Het gebrek aan dualisme klonk toen zo:

“Het parlement kan niet functioneren. De meerderheid van de parlementsleden behoort tot de coalitiepartijen. Dat maakt hun positie zwak en onvrij. Ze zijn meer betrokken bij het bestendigen van de coalitie dan bij de belangen van de kiezers. En de ministers weten dat. Ze kunnen er misbruik van maken. U weet dat ze dat soms doen.”

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Ministerie van Buitenlandse Zaken (cc)

Tweede Kamer herpak nu eerst je macht

, door

COLUMN - Wat je er ook van vindt, hij zit er nog. Rutte ontliep de kruisiging waarvan sommige dachten dat hij aanstaande was. Maar hoe nu verder op een manier waarop recht wordt gedaan? Recht aan Omtzigt. Recht aan de tegenmacht die de Tweede Kamer moet kunnen zijn. Recht aan de waarde van onpartijdigheid.

De Tweede Kamer heeft deze situatie wel een beetje aan zichzelf te danken en met name aan D66. De plannen om de koning(in) niet meer bij de formatie te betrekken kwamen vandaan bij de partijgenoten van Kaag, Van der Ham en Schouw. Maar de Kamer heeft weinig vastgelegd over hoe ze vindt dat die formatie precies moet verlopen. Dit is het moment om daar iets aan te doen.

Een premier met weglaklak aan z’n vingers

De situatie die zich nu voor doet is lichtelijk absurd. Op dit moment wil waarschijnlijk geen politiek leider in zee met de grootste partij. Niet alleen vanwege de leugentjes van deze week. Maar vanwege al die andere leugentjes. En vooral het ontbrekende besef dat een transparante overheid de basis vormt voor vertrouwen in de overheid. De leugentjes van deze week waren de druppel.

Het vertrouwen in de overheid is niet groter geworden de afgelopen jaren. Niet in Groningen. Niet onder de ouders van de toeslagenaffaire. Niet bij de mensen die met het UWV en andere uitvoeringsorganisaties te maken hebben gehad. En vertrouwen in deze formatie heeft nu niemand meer.

Foto: copyright ok. Gecheckt 03-03-2022

Zorgzame marktwerking

, door

Nu de kabinetsinformatie weer op gang komt, vraag ik me af: zou ik minister willen zijn? Eerlijk: liever niet. Het probleem is het sturen van de markt. In sociaal beleid, volkshuisvesting, sociale zaken en zorg komen markt en overheid elkaar op een intense manier tegen.

Ik ben voor zorgzame relaties in een eerlijke en rechtvaardige samenleving. Maar lukt dat met ons geloof in marktwerking? Alleen de cash-nexus tussen mensen maakt de wereld koud. Kunnen we met overheidsbeleid die kilte bestrijden? De markt is geen klein thema, maar ik struikel er voortdurend over.

Jan Peter Balkenende

“Er is terecht twijfel aan ongenormeerde marktwerking.” schrijft Balkenende in de NRC (19 mei 2009) ”‘De markt kan niet zonder moraal’, aldus een van mijn favoriete citaten van Adam Smith. Maar de slinger moet niet terugslaan naar een allesbepalende overheid. Dat is het verkeerde recept.”

Het is een wat ouder artikel, maar het boeit door wat de CDA-leidsman zegt en niet zegt. Waarom blijft marktwerking nodig, vraagt hij zich af. Ja, waarom? Hij komt met een gesloten bewijsvoering voor economische groei. Dat levert tolerantie, sociale mobiliteit en socialer beleid.

Dan komt het sociale element van het CDA-denken: “Tegelijkertijd weten we dat economische voorspoed niet vanzelf eerlijk verdeeld wordt en dat niet iedereen vanzelf eerlijke kansen krijgt.” Dat inzicht komt van sociaaldemocraten.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Volgende