Overzicht

Ad van der Stok

42 Artikelen
112 Reacties
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Foto: Ministerie van Buitenlandse Zaken (cc)

Tweede Kamer herpak nu eerst je macht

, door

COLUMN - Wat je er ook van vindt, hij zit er nog. Rutte ontliep de kruisiging waarvan sommige dachten dat hij aanstaande was. Maar hoe nu verder op een manier waarop recht wordt gedaan? Recht aan Omtzigt. Recht aan de tegenmacht die de Tweede Kamer moet kunnen zijn. Recht aan de waarde van onpartijdigheid.

De Tweede Kamer heeft deze situatie wel een beetje aan zichzelf te danken en met name aan D66. De plannen om de koning(in) niet meer bij de formatie te betrekken kwamen vandaan bij de partijgenoten van Kaag, Van der Ham en Schouw. Maar de Kamer heeft weinig vastgelegd over hoe ze vindt dat die formatie precies moet verlopen. Dit is het moment om daar iets aan te doen.

Een premier met weglaklak aan z’n vingers

De situatie die zich nu voor doet is lichtelijk absurd. Op dit moment wil waarschijnlijk geen politiek leider in zee met de grootste partij. Niet alleen vanwege de leugentjes van deze week. Maar vanwege al die andere leugentjes. En vooral het ontbrekende besef dat een transparante overheid de basis vormt voor vertrouwen in de overheid. De leugentjes van deze week waren de druppel.

Het vertrouwen in de overheid is niet groter geworden de afgelopen jaren. Niet in Groningen. Niet onder de ouders van de toeslagenaffaire. Niet bij de mensen die met het UWV en andere uitvoeringsorganisaties te maken hebben gehad. En vertrouwen in deze formatie heeft nu niemand meer.

Nieuwe Kamerleden die de grondwet naast zich neer leggen

, door

ANALYSE - Het lijkt toch weer gelukt. Ondanks alle tegenstellingen tussen links en rechts, jong en oud, voorstanders en tegenstanders van feiten. Samen zijn we er weer in geslaagd 150 nieuwe kamerleden te kiezen. Als Baudet niet alsnog het draaiboek van Trump erbij pakt, kan de kiesraad vrijdag, zonder te worden gestoord door binnendringende activisten, de uitslag vaststellen. De nieuwe Tweede Kamer kan dan geïnstalleerd worden.

In dit artikel, onderdeel van de serie politiek zonder partijen, meer over wat er volgt na die installatie. Want de meerderheid van de Tweede Kamerleden zal als één van de eerste activiteiten de grondwet naast zich neer leggen.

Bij de installatie leggen Kamerleden een eed of belofte af, zoals artikel 60 van de Grondwet voorschrijft: “Op de wijze bij de wet voorgeschreven leggen de leden van de kamers bij de aanvaarding van hun ambt in de vergadering een eed, dan wel verklaring en belofte, van zuivering af en zweren of beloven zij trouw aan de Grondwet en een getrouwe vervulling van hun ambt.”

Kamerlidmaatschap is bij grondwet een individuele zaak

Die eed, of belofte is een individuele aangelegenheid, zoals het kamerlidmaatschap zelf dat ook is. Het mandaat is een individueel mandaat. In de woorden van historicus Geerten Waling in zijn boek zetelroof: “De kiezer stemt niet op een partij […] Het mandaat wordt verstrekt door de kiezer, voor de termijn van vier jaar […], aan de individuele kandidaat.” Dat is ook zichtbaar op het stembiljet. Want je kunt niet op een partij stemmen, louter op individuele kandidaten. Hoewel ze meestal wel lid zijn van een partij.

De waarde van politieke partijen

, door

ANALYSE - Veel positieve geluiden over politieke partijen in de reacties op inleiding, deel 1 en 2 van deze serie politiek zonder partijen. En denkend over alternatieven voor partijpolitiek is het natuurlijk goed ook te kijken naar de argumenten die voor politieke partijen pleiten. Op welke manier zijn politieke partijen van waarde voor onze democratie? En als we het kind niet met het badwater willen weggooien, wat is dan het goede dat behouden moet blijven?

Drie uit de reacties voortkomende punten wil ik eruit lichten. (1) politieke partijen brengen een soort structuur aan die er niet is als je alleen maar individuele kamerleden hebt. (2) politieke partijen zorgen voor een goede selectie aan deskundige mensen in de Tweede Kamer. (3) politieke partijen verzamelen mensen rondom een mensbeeld en ideologie en belichamen zo een gedachtengoed dat los staat van individuele politici.

1. Partijen structureren

In de jaren 80 hadden we twee hele grote partijen, het CDA en de PvdA, het middelgrote VVD en dan nog wat kleine partijtjes. Een politiek debat betekende dan al snel een debat tussen de twee, of drie grote partijen. Dat is overzichtelijk voor de kiezer. Die heeft snel zicht op wat de partijen die het uiteindelijk voor het zeggen krijgen op de belangrijke thema’s willen. En op wat het voor hem of haar betekent. Ook voor de media is een klein aantal grote partijen een voordeel, bijvoorbeeld bij het organiseren van debatten. Een beperkt aantal partijen en sprekers, die dan ook tijd en ruimte hebben om hun ideeën naar voren te brengen. Een onmiskenbaar voordeel van een bestel met enkele (grote) politieke partijen, dat overigens niet meer bestaat.

Foto: © Sargasso

Kan de Tweede Kamer meer volksvertegenwoordiging zijn?

, door

ANALYSE - Onze democratie noemt men wel een representatieve, of indirecte democratie. Onze regering legt wetsvoorstellen niet direct aan de bevolking voor, maar aan de Tweede Kamer die ons representeert. Geen directe, maar indirecte democratie. Of eigenlijk toch niet, want er zit nog een laagje tussen. Een laagje dat nog meer afstand schept tussen de kiezer en dat wetsvoorstel: de politieke partij. Daarover dit tweede deel in de serie politiek zonder partijen.

Politieke partijen bepalen wie er op de kieslijsten komen en spelen dus een centrale rol bij de vraag wie het woord voert in de Tweede Kamer. Partijen zetten vacatures uit, stellen profielen op, selecteren de mensen en bepalen de lijstvolgorde.

Dat ook de politieke partij nog een rol speelt in de overdracht van de ‘wil van het volk’ betekent dat we eigenlijk over een indirecte indirecte democratie moeten spreken. Het betekent ook dat we de Tweede Kamer beter een partijvertegenwoordiging kunnen hebben. Kamerleden zitten daar namens hun partij. Het is geen volksvertegenwoordiging.

Pieter Omtzigt

Toch kun je best betogen dat zich onder die partijvertegenwoordigers, kamerleden bevinden die ook volksvertegenwoordiger zijn. Het klassieke hedendaagse voorbeeld is Pieter Omtzigt. Hij kwam in 2003 de Tweede Kamer binnen als partijvertegenwoordiger op nummer 51 op de lijst. Met een schamele 1010 stemmen. Hij kroop omhoog op de lijst, naar 37 in 2006, naar 29 in 2010. En toen vond de partij het genoeg.

Foto: © Sargasso

Een verkeerd soort loyaliteit

, door

ANALYSE - Een fundamenteel probleem van partijpolitiek is een verkeerd soort loyaliteit. Over hoe die tot stand komt en met welke consequenties gaat dit artikel. Het vormt, na de inleiding, deel 1 van de serie politiek zonder partijen. Over hoe politieke partijen met goede bedoelingen de democratie saboteren. En over een alternatief voor partijpolitiek.

Wil je in Nederland de politiek in, dan is een gangbare eerste stap het partijlidmaatschap. Je wordt lid van een politieke partij. Hoe gaat dat? Uit ervaring kan ik niet putten, maar zo stel ik het me voor.

Je vindt politiek belangrijk en wilt erbij betrokken zijn. Je kijkt rond op de websites van partijen. Je aandacht wordt getrokken door een tweet of Facebookbericht van een politicus. Je leest een interview terug en bekijkt een optreden in een talkshow. Misschien lees je het hele partijprogramma. Waarschijnlijker lees je een klein stukje. Uiteindelijk bezoek je een partijbijeenkomst en wordt je overtuigt. Door de standpunten, de politici, of de aanwezige partijleden. Dan doe je wat slechts 2% van Nederland doet, je wordt lid van een politieke partij.

Loyaliteit

Vanaf dat moment maak je deel uit van de club. Je ontvangt blaadjes en mailtjes over waar de partij mee bezig is. De partijleider is jouw partijleider geworden, het partijprogramma jouw partijprogramma. En hoewel je daar eigenlijk nauwelijks iets voor hebt hoeven doen, verandert je blik van iemand die van buiten door het raam van de partij naar binnen kijkt, naar de blik van iemand die met gelijkgestemden binnen zit. Af en toe kijk je naar buiten en zie je de mensen die niet bij de club horen.

Foto: © Sargasso

Het probleem dat politieke partij heet

, door

ANALYSE - De hoofdrolspelers in ons politieke stelsel zitten niet in de Tweede Kamer of het kabinet. Ze hebben daar wel afgevaardigden die als woordvoerder fungeren en hun standpunten naar voren brengen. Ze hebben een bestuur zonder mandaat van de Nederlandse kiezer. En ze bepalen op wie wij in maart mogen stemmen. Die hoofdrolspelers zijn de politieke partijen. Over hen gaat de reeks waar dit het startpunt van is. En over een alternatief. Want zou het niet fijn zijn om niet op een partij te hoeven stemmen?

OPMAAT

Een korte terugblik op 2020. Van politieke partijen zou je kunnen denken dat ze zich ophouden in de coulissen van het politieke toneel. Maar ook in het afgelopen jaar waren ze weer regelmatig op het hoofdpodium te vinden. Voor sommige van hen was het een turbulent jaar. Partijfolklore in vijf bedrijven.

50 Plus

Voorjaar 2020. Terwijl Nederland druk bezig is overrompeld te worden door een pandemie, zit 50 Plus niet stil. Vanaf eind 2019 wordt er samengewerkt met Femke Merel van Kooten-Arissen, het afgesplitste kamerlid van de Partij voor de Dieren. Een op het oog constructieve samenwerking, wat ongebruikelijk is in ons partijpolitieke landschap. Versplintering komt als tijdverdrijf vaker voor, zeker onder ouderenpartijen. Maar het duurt niet lang voordat 50 Plus zich herpakt en Henk Krol, zijn grote talent aanwendend, de partij vakkundig de sloot in begint te fietsen. De vele episodes van persoonlijke onmin en kinnesinne die volgen zijn de vergetelheid waardig. Het heeft met politiek weinig van doen.

Foto: stalkERR (cc)

Twitter. Wat is het? (3/3)

, door

ANALYSE - Een draadje over Twitter. Over vrijheid, meningsuiting en waarom presidenten geen Twitteraccount moeten hebben. Over monopolies en het sociale mechanisme dat Twitter macht geeft. Over de vraag of Twitter eigenlijk wel een bedrijf moet zijn. |deel 1| |deel 2|

Standard Oil

Theodoor Roosevelt, de 26ste president van de V.S., liet het Bureau of Corporations een rapport opstellen over Standard Oil dat in 1906 naar het congres werd gestuurd. Sinds 1890 was de Sherman Antitrust Act tegen monopolievorming van kracht. Maar hoewel ze was aangenomen, werd ze nog niet afgedwongen. Daar moest verandering in komen. Zeker na de publicatie van 19 artikelen van journalist Ida Tarbell onder de naam The History of the Standard Oil Company. Het vernietigende rapport liet nog duidelijker het machtsmisbruik zien dat Standard Oil gebruikte om concurrenten uit te schakelen.

Maar alvorens de zaak naar de rechter te sturen nodigde hij directeur John D. Rockefeller uit voor een geheime bijeenkomst in het Witte Huis. Hij opperde dat het private kartel Standard Oil niet perse opgebroken hoefde te worden. Het zou ook een publiek kartel kunnen worden, met de staat als aandeelhouder. Het ging hem namelijk niet zozeer om het economische probleem, het monopolie en het gebrek aan concurrentie. Dat zou in een publieke variant immers blijven bestaan. Het ging hem om het politieke probleem. Het ging hem om de macht van Standard Oil, dat zich boven de wet waande. Dat ondermijnde de macht van de democratie.

Foto: stalkERR (cc)

Twitter en het HEMA rookworstmonopolie (2/3)

, door

ANALYSE - Een draadje over Twitter. Over vrijheid, meningsuiting en waarom presidenten geen Twitteraccount moeten hebben. Over monopolies en het sociale mechanisme dat Twitter macht geeft. Over de vraag of Twitter eigenlijk wel een bedrijf is.

Begin januari besloot Twitter het account van Trump uit te zetten. Van verontwaardiging over de vermeende censuur van de president (zie deel 1) verplaatste de aandacht zich echter al snel naar de macht van Big Tech. Dat werd goed geïllustreerd in enkele tweets van Thijs Kleinpaste:

Dat klinkt niet onredelijk en sluit naadloos aan bij hoe er in de V.S., waar hij woonachtig is, in toenemende mate over big tech gedacht wordt. Onderzoeker en journalist Matt Stoller, bevindt zich in het hart van die discussie en schreef:

Tiny Tech

Beide opmerkingen zijn begrijpelijk als Facebook of Amazon worden bedoeld, maar niet als het gaat om Twitter. Twitter kunnen we niet rekenen tot Big Tech zoals dit plaatje van SOMO laat zien. Twitter is Tiny Tech. Het woord Big Tech helpt overigens ook niet bij een analyse van Big Tech. Het suggereert een gelijkvormigheid, van zowel de bedrijven als de problemen die ze veroorzaken, die er niet is.

Maar over Tiny Tech Twitter, is dat relatief kleine bedrijf een monopolie? En wat is eigenlijk een monopolie? Het woord kennen we voornamelijk uit de economische theorie. Een fabrikant heeft een monopolie als hij een bepaalde markt domineert, omdat hij (nagenoeg) de enige producent van een bepaald product is.

Foto: stalkERR (cc)

Twitter moet @JoeBiden de mond snoeren (1/3)

, door

ANALYSE - Een draadje over Twitter. Over vrijheid, meningsuiting en waarom presidenten geen Twitteraccount moeten hebben. Over monopolies en het sociale mechanisme dat Twitter macht geeft. Over de vraag of Twitter eigenlijk wel een bedrijf is.

Al drie weken rust. Waar sommige volgers al tijden naar snakten gebeurt op 9 januari. Twitter zet Trump uit en beëindigt zo informeel z’n presidentschap. Vragen volgen: is dit een goed idee? Wordt hier de vrijheid van meningsuiting overboord gegooid? Is dit een monopolistisch probleem? Enig ongeloof. Veel reacties van mensen die wel zien wat er gebeurt, maar niet begrijpen wat ze zien. In gradaties van onbegrip. Een driedelige poging om de situatie te verhelderen, waarbij ook duidelijk wordt waarom @Joe Biden op zwart moet.

Vrijheid van staatsbemoeienis

Don junior, wiens belezenheid we natuurlijk niet in twijfel trekken, weet wel waar hij het zoeken moet als z’n vader van Twitter wordt verbannen.

Maar was vader Trump de dag na z’n verbanning even door de westvleugel naar de Press Briefing Room gelopen, dan had de hele wereldpers hem daar opgewacht. In alle vrijheid hadden zijn woorden een breed gehoor bereikt. Via traditionele media, maar ook via Twitter en Facebook. Die verbanning heeft Trump geenszins zijn vrijheid om te spreken ontnomen.

Foto: Transformer18 (cc)

Verlicht lockdown niet, verander hem wel

, door

COLUMN - We horen regelmatig dat het kabinet niet meer weet welke maatregelen nog te nemen. Dan toch maar die avondklok? Er is een simpele en effectieve maatregel die direct genomen kan worden. En laat dat onderdeel zijn van een pakket verzwaringen en versoepelingen die de lasten evenrediger verdeelt.

Wellicht is de angst voor de Engelse variant terecht en moet het ergste nog komen. Tegelijkertijd dalen de besmettingscijfers significant. Het 7-daags gemiddelde positieve tests is sinds 22 december gehalveerd. En de ziekenhuisopnames die later volgen dalen ondertussen ook gestaag. Wellicht is het verstandig om het voor de zekerheid gewoon nog even vol te houden. Maar pas dan wel het pakket maatregelen aan.

Extra maatregelen

Zo nu en dan hou ik me op in hartje Rotterdam, waar ik woon. Daar lopen in winkels nog steeds regelmatig mensen zonder mondkapje. En niet alleen bezoekers, maar ook het personeel. Op straat zie je regelmatig groepen groter dan de toegestane grootte, overdag, maar zeker in de avonduren. Ja, wat voor extra maatregelen moet je nemen, als mensen zich niet aan de bestaande maatregelen houden? Handhaven misschien?

Het is ondertussen duidelijk dat Mark Rutte niet graag direct ingrijpt in de levens van mensen.  Dat siert een liberaal. Ondertussen doet hij niets anders dan ingrijpen in de levens van mensen. Althans, de mensen die zich vrijwillig houden aan de decreten uit Den Haag. En in plaats van hun levens nog ingewikkelder te maken, zou je ook kunnen proberen af te dwingen dat meer mensen zich aan de bestaande maatregelen houden. Van handhaving heb ik hier nog nooit iets gemerkt en dan worden mensen laks. Laat de politie controleren in winkels en op straat. Vriendelijk blijven, boetes uitdelen en als het nodig is een keer een Albert Heijn sluiten. Graag wat precedentwerking.

Foto: Yuri Samoilov (cc)

Help Hugo de Jonge vooruit te kijken

, door

COLUMN - Sinds we weten dat het vaccineren zo laat begint, gaat het over de vraag waarom. Terecht. Het antwoord is relevante journalistiek. Ook als voorwerk voor het parlementair onderzoek over de aanpak van de pandemie, dat vast gaat komen. En Hugo de Jonge had gelijk dat een zorgvuldige voorbereiding van belang is, maar liet tot gisteren na te erkennen dat die zorgvuldige voorbereiding door misrekeningen pas zo laat is afgerond.

Begrijpelijk dus dat journalisten als ramptoeristen dergelijke fouten proberen te reconstrueren. Maar journalistiek kan ook iets anders zijn. Er zijn vast journalisten die verder vooruit kunnen kijken dan Hugo de Jonge. Dat kan helpen verdere misrekeningen te voorkomen.

De strategie die aan De Jonge wordt toegeschreven is dat hij bestuurt via de media. Hij kondigt aan dat er in de week van 4 januari gevaccineerd kan gaan worden. De zorgorganisaties horen dat via de media. Dat irriteert, maar vervolgens proberen ze wel de verwachting die de minister wekt waar te maken. Kunnen we met een paar goede vragen die strategie omkeren en zo De Jonge de goede kant op bewegen?

Een miljoen vaccinaties per week

De bewering van De Jonge dat het in weze niet uitmaakt wanneer we precies beginnen klopt. Want het is niet de eerste prik die ons over de pandemie heen helpt. Het gaat om de snelheid van wat volgt. Hoe sneller we tot grote hoeveelheden vaccinaties per dag, of per week komen, hoe sneller het effect merkbaar zal zijn.

Foto: European Parliament (cc)

En weer geen plan Mark

, door

COLUMN - ‘Geen plan, hoezo geen plan? We hebben bijna alles gesloten! Winkels dicht, scholen en kinderopvang dicht, zwembaden, sportscholen dicht. Hema dicht. Hoezo geen plan?’

‘En vergeet niet de musea en podia die net weer een beetje zuurstof kregen.’

‘Oh ja, de cultuur zit natuurlijk ook weer dicht.’

‘Maar dat is geen plan Mark, dat zijn maatregelen.

En daarmee ontregel je de komende tijd weer onze levens, totdat we zijn aanbeland bij de volgende akte van jullie improvisatietheater. Het enige dat je gepland hebt, is de volgende persconferentie met Hugo, over vier weken. En ook dan ben je vast niet van plan met een plan te komen. Mark, huist ergens in jou een staatsman?’

‘ …? ‘

‘Denk je weleens na over hoe de staat zich in deze crisis zou moeten verhouden tot die 17 miljoen individuele levens? Laat ik anders, voor jouw goede begrip, m’n vraag illusteren aan de hand van ‘de markt’. Wat wil de markt, de ondernemer zeg maar, van de staat? Zo weinig mogelijk inmenging in zijn zaken natuurlijk. Maar ik bedoel voor zover de staat wel iets doet. Wat verwacht de ondernemer?’

‘Minder dividendbelasting?’

Volgende