Hoe bestrijden we institutioneel racisme?

van Eline Dondorp Etnisch profileren, racistische Whatsappjes en discriminatie op de werkvloer: de politie is weer negatief in het nieuws. Maar niet alleen daar, ook in de politiek, onderwijs en beleid zien we verontrustende patronen. Hoe is institutioneel racisme ontstaan? En hoe komen we er vanaf? "Over het beleid dat we in Nederland hebben, zal niemand die het maakt zeggen: ‘Mijn intentie is om onderscheid te maken tussen groepen, ten voordele van de ene groep en ten nadele van een andere groep.’ Toch gebeurt dit in Nederland wel structureel,” vertelt dr. Markha Valenta (UU). Samen met dr. Diantha Vliet (UU) en Cemil Yilmaz (IZI solutions) sprak ze over institutioneel racisme als direct gevolg van het slavernijverleden. Volgens Vliet is institutioneel racisme een patroon dat langzaam in onze samenleving is geslopen: “Onze geschiedenis, ook ons slavernijverleden, maakte langzaam maar zeker bepaalde keuzes makkelijker en normaal." Heel complex vraagstuk Eerder verscheen de documentaire De blauwe familie bij KRO-NCRV. In de documentaire vertellen politiemensen hoe zij of collega’s vanwege hun huidskleur geïntimideerd, getreiterd en gediscrimineerd worden. De leiding grijpt niet in en zij die melding maken, zien weinig verandering op de werkvloer. In een interview naar aanleiding van de documentaire zei Martin Sitalsing, politiechef in Midden-Nederland en portefeuillehouder diversiteit, dat racisme en discriminatie “een structureel probleem” zijn binnen de politie. In 2021 werden Rotterdamse agenten schriftelijk berispt om racistische berichtjes op WhatsApp. Ook toen sprak Sitalsing van een “heel complex vraagstuk” dat in de hele samenleving speelt en vraagt om continu investering in leiderschap, diversiteit en de norm stellen als die wordt overschreden. Superioriteit De documentaire en andere nieuwsberichten zijn helaas niet echt 'nieuws'. Al jaren wordt stevige discussie gevoerd over het etnisch profileren bij de politie. “We hebben bepaald beleid in Nederland, maar dat wordt op verschillende manieren toegepast. Daardoor wordt toch onderscheid gemaakt tussen verschillende groepen”, zegt Valenta. Yilmaz haakt daarop in: “Wetten en regelgeving kunnen neutraal geformuleerd zijn, maar de uitwerking kan voor ongelijkheid in de samenleving zorgen.” Valenta: “Sinds de tijd van het kolonialisme wordt structureel onderscheid gemaakt tussen verschillende aspecten: wit, bruin en zwart bijvoorbeeld, en tussen Europees en niet-Europees.” Ze noemt dit de meest fundamentele erfenis van ons koloniale verleden: het idee dat bepaalde groepen superieur zijn aan andere. In 2016 zei toenmalig minister Edith Schippers tijdens de HJ Schoo-lezing dat de Nederlandse cultuur volgens haar “een stuk beter is” dan alle andere culturen. Dat idee is springlevend en zit dus in allerlei instituties verankerd. Roze bril der tolerantie De vragen over etnisch profileren, onze cultuur en en wat nu wel of geen institutioneel racisme is, verzanden in Nederland al snel in eindeloze discussies en consensus zoeken, vindt Yilmaz. Hij noemt de Zwarte Piet-discussie (roetveeg of toch regenboog, wel of niet zwart?) een voorbeeld van het typisch Nederlandse gepolder. Vliet werkt aan een boek over het verloop van het Zwarte Pietendebat en de relatie tussen geheugen, natie en racisme in Nederland. Zij noemt de discussie een symptoom van het eigenlijke probleem: “Het is een makkelijk symbool om het gesprek gaande te houden, zodat we niet hoeven te kijken naar het achterliggende plaatje.” Yilmaz vult aan: “In Nederland hebben we een progressief zelfbeeld. Dat zelfbeeld, onze roze bril der tolerantie, zorgt ervoor dat we in een verkramping en weerstand schieten zodra het gesprek over racisme gaat. We doen het toch niet zo slecht? Daarom is het niet zo relevant om te kijken naar de  intentie van de politiek, wet- en regelgeving en het beleid. Het is belangrijker om deze te toetsen aan de grondwet en ook te kijken naar de uitwerking en impact ervan op gemarginaliseerde groepen in de samenleving .” Nieuw handelingskader IZI Solutions waar Yilmaz mede-partners is, richtte een aantal jaar geleden Controle Alt Delete op, een onafhankelijk platform die zich inzet tegen etnisch profileren en buitenproportioneel geweld bij de politie. Zij geven regelmatig trainingen aan wetshandhavers en maken zich hard voor nieuw beleid, onder andere op het gebied van etnisch profileren. Dat werpt zijn vruchten af: sinds kort staat in het handelingskader van de politie dat agenten niet meer etnisch mogen profileren zonder dat daar objectieve rechtvaardiging toe is, en geen gebruik mogen maken van risicoprofielen. Goed nieuws. Maar, nuanceert Yilmaz: “Nu komen we in de volgende fase: als je vraagt hoeveel politieagenten in het korps het handelingskader kent, zal dat nog geen 4 à 5% procent zijn. Wordt het nu goed onderwezen? Nee. Wordt er op gemonitord en gestuurd? Nee. Hebben we informatie hoe groot en wijdverspreid het probleem is? Ook niet.” Niet in een mensenleven Wat kunnen we dan doen, als het probleem klaarblijkelijk zo hardnekkig is? Valenta ziet het positief in: “De weerstand is vervelend, je zou willen dat die er niet was. Maar ik zie wel pogingen om er veranderingen in te brengen, denk aan al het werk dat Yilmaz verzet bij de politie. Dat was 15 tot 20 jaar geleden ondenkbaar. Er zijn discussies aan de gang en dat zorgt voor vooruitgang. Natuurlijk is het werk uitputtend en gaat het veel te langzaam, maar we moet het niet in een mensenleven willen.” Wat kunnen wijzelf bijdragen aan de strijd tegen institutioneel racisme? Yilmaz geeft het advies om te beginnen in je eigen omgeving. Start een microrevolutie: ga het gesprek aan met jezelf en met de mensen om je heen en spreek je uit als je iets ziet gebeuren. In de collegebanken van nu zitten de beleidsmakers van de toekomst. Dit artikel van Eline Dondorp verscheen eerder bij Studium Generale Utrecht en is een verslag van de derde aflevering van de driedelige serie 'Ons slavernijverleden', waarin de vraag centraal stond: Hoe geven we de erfenissen van ons slavernijverleden een permanente plek in ons collectieve bewustzijn?

Closing Time | Shakespeare Sonnetten

Het is niet ongebruikelijk dat als ik een Closing Time doe, dat ik dan af & toe het internet induik om de tekst van een song te zoeken, en daarna te lezen. Maar het gebeurt niet vaak dat ik gedurende het schrijven, een dichtbundel naast het toetsenbord heb liggen. De bundel die hier nu op tafel ligt heet: William Shakespeare Sonnetten, uitgeverij Van Oorschot, en de omslag is een witte tekst op een zwart omslag (Gerrit Noordzij). Het is een tweetalige uitgave, Engels– Nederlands, Peter Verstegen zorgde voor het juiste metrum en  rijm.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: id-iom (cc)

Kunst op Zondag | Politicomedie

Volodymyr Zelensky bewijst dat niet alleen dat iedereen president kan worden, maar het ook kan zíjn.

Zijn carrière als komiek en acteur wordt bij herhaling van stal gehaald om te illustreren wat een bijzondere carrièreswitch hij heeft gemaakt. Met als pikante toevalligheid dat hij al eerder president was in televisieserie (en film) ‘Dienaar van het volk’.

De gelijknamige politieke partij (‘Sluha narodu’ in het Oekraïens) presenteerde in 2018 Zelensky als presidentskandidaat. In 2019 won hij de verkiezingen en de rest is inmiddels een korte maar hevige geschiedenis.

Het is geen bijzonderheid dat filmacteurs de politiek ingaan. Maar een komiek die het tot president schopt? Ook dat is geen unicum.

Komiek Dick Gregory (1932 – 2017) deed in 1968 een gooi naar het presidentschap in Amerika. Als inschrijfkandidaat voor de Freedom and Peace Party. Een inschrijfkandidaat is iemand wiens naam niet op de stembiljetten staat, maar die door kiezers op het biljet kan worden bijgeschreven. Gregory kreeg zo nog 47.097 stemmen

Hier een button die bij zijn campagne werd gebruikt en hieronder een kort fragment uit de David Frost-show (1968).

Als komiek heeft hij het lang volgehouden. Hieronder een fragment uit het tv-programma ‘1st Amendment Stand Up’, waarin we Gregory op 77-jarige leeftijd nog actief zien.

Foto: (c) Livius.org

De eerste filosofen (6): Parmenides

ACHTERGROND - Even een waarschuwing: we zijn nu toegekomen aan misschien wel de moeilijkste denker uit de Oudheid. We gaan proberen te begrijpen wat metafysica is, en wat transcendente metafysica is. Veel mensen worden al gillend gek als ze die woorden horen. Misschien niet voor niets. Maar we gaan proberen het te begrijpen.

Het zijn kan niet veranderen

Aan het eind van die inmiddels bekende zesde eeuw voor onze jaartelling leefde in de stad Elea, niet ver van het huidige Napels, de filosoof Parmenides. Waarschijnlijk was Parmenides een leerling van Xenofanes, de filosoof die we eerder zagen die zoveel lol had om de Griekse goden. Parmenides kwam echter met een geheel eigen filosofie, die hij uitschreef in één lang gedicht. In dit gedicht beschrijft hij hoe ‘een godin’ hem onderwijst wat ‘de waarheid’ nu eigenlijk is.

Parmenides’ gedicht bleek een ware hersenbreker, waarvan de interpretatie anno nu nog eens extra lastig is omdat er slechts fragmenten van bewaard zijn gebleven. Het uitgangspunt is echter duidelijk: verandering is in werkelijkheid niet mogelijk. Iets dat is, kan volgens Parmenides niet zomaar veranderen in iets anders. En iets dat er niet is, is volgens Parmenides ook een onmogelijkheid. We kunnen niet eens aan ‘niets’ denken. Als we eraan denken, is het immers al iets. Om kennis te krijgen van de werkelijkheid, is het daarom volgens Parmenides een doodlopende weg om het niets als uitgangspunt te nemen.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Closing Time | Sofie Birch

Je kunt het nieuwe album Holotropica van Sofie Birch laten kabbelen op de achtergrond, maar het zou zonde zijn als je je oren tijdens het luisteren niet open zette voor alle details. Want we hoeven ons natuurlijk niet te laten afschrikken als een artiest zegt haar muziek te zien als een helende kracht – de titel verwijst naar de betekenis van holotropisch: “moving toward wholeness” – als de muziek daadwerkelijk een genot voor het oor is, en daarmee voor de ziel – of hoe zeg je dat op een manier die niet zweverig klinkt. De saxofoon die je hoort op het openingsnummer ‘Observatory’, en die later op het album weer terugkomt, is van Nana Pi.

Foto: Arbeiderpartiet (cc)

Denemarken laat scepsis tegen Europese defensie varen

En weer is Poetin er in geslaagd de Europese integratie op defensiegebied te versterken. Denemarken heeft per referendum de opt-out geschrapt voor het gezamenlijke defensiebeleid van de EU. Tweederde van de Denen vindt dat het land nu niet langer een voorbehoud kan maken voor Europese defensie-inspanningen. ‘Als er weer oorlog is op ons continent, dan kun je niet neutraal zijn. Vanavond heeft Denemarken een heel, heel belangrijk signaal gestuurd naar Poetin en onze bondgenoten’, zo verwoordde premier Mette Frederiksen (foto) woensdagavond de uitslag van de stemming. Het einde van de opt-out, die al 30 jaar van kracht is, betekent dat Denemarken kan deelnemen aan gezamenlijke militaire operaties van de EU en kan samenwerken om de militaire slagkracht binnen de EU te verbeteren.

Denemarken is sinds 1973 lid van de Europese Unie. In 1992 verwierp de Deense bevolking in een referendum het Verdrag van Maastricht, waarin de lidstaten, onder andere door het besluit over een gemeenschappelijke munt, een grote stap zetten richting de Europese integratie. Denemarken ging alsnog akkoord in een nieuw referendum in 1993 nadat het land vier  uitzonderingen had bedongen. De belangrijkste betrof de verplichte invoering van de euro. In 2000 heeft de Deense regering al eens geprobeerd deze opt-out te laten vallen. Maar een meerderheid van de Denen hield toen vast aan de eigen munt. In reactie op de uitslag van het deze week gehouden referendum zei premier Frederiksen dat een nieuwe poging om de Denen tot de euro te bekeren niet is voorzien. Ze weet dat in haar land nog steeds een belangrijke eurosceptische groep bestaat en vermijdt daarom het risico van verlies in een referendum dat ten koste zal gaan van de steun voor haar regering. Een poging om de opt-out op het gebied van Justitie te verzachten om de deelname aan Europol niet in gevaar te brengen strandde in een referendum eind 2015. De vierde opt-out inzake Europees burgerschap was na een wijziging in het Verdrag van Amsterdam niet meer nodig.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Closing Time | Mono/Poly

Weer zo’n artiest uit de stal van Low End Theory, die clubavonden in Los Angeles waar experimentele elektronische muziek en ondergrondse hiphop elkaar ontmoette en vermengde. Mono/Poly, een alias van Charles Dickerson, was al vroeg onderdeel van die L.A. beat scene. Golden Skies (2014) is een afwisselend album, meer neigend naar de elektronische kant van het spectrum.

Closing Time | Telkens Weer

Telkens Weer wordt gezongen door Willeke Alberti en is geschreven door Friso Wiegersma en Ruud Bos voor de titelrol die Willeke Alberti speelde in de film Rooie Sien uit 1975.

En nu kun je natuurlijk zeggen: get-ver-demme, wat een draak, wat een kitsch, wat een f*ck*ng smartlap, was er niets beters, had Nick Cave niet nog een B-kantje op de plank liggen ofzo, was er niet nog ergens een leuke techno-dreun, een moppie metal misschien, dit is wel Sargasso hiero, beetje met die muts van Willeke Alberti aan komen zetten, gast.

Closing Time | Boeke

Een band met een energiek ritme dat ik niet bij kan benen.

 Aptijt is een kaseko/kaskawi-groep uit Suriname, die de traditionele Surinaamse stijlen mixt met Caribische stijlen als zouk. En is één van de populairste Surinaamse acts. Ze hebben opgetreden bij festivals als De Antiliaanse feesten in Antwerpen en het Zomercarnaval in Rotterdam. Ze hebben in Suriname een koosnaam: A lostoe foe a natie (troetelkind van de natie). Tekstueel is Boeke  interessant omdat er, als ik dat zo zie, drie talen in voorkomen.

Quote du jour | dubbele standaard

QUOTE - Nee. Nee! Niet in de wetenschap, toch? Dat bolwerk, wat zeg ik, bastion van rede en neutraliteit, waar alleen iemands kwaliteit van belang is? Een dubbele standaard ten opzichte van (bijvoorbeeld, in dit geval) vrouwen, die kan daar toch niet bestaan?! Een dikke beurs krijg je toch omdat je goed bent, wat zeg ik, excellent zelfs, en heeft toch niets te maken met je geslacht?

Doordat de criteria voor de Starting Grant niet goed gedefinieerd zijn, concentreren panelleden zich bovendien op verschillende dingen, schrijven de onderzoekers. Onafhankelijkheid, bijvoorbeeld, gaat voor sommige panelleden vooral om een duidelijke afstand ten opzichte van eerdere begeleiders (fysiek of in het onderzoek). Volgens een geïnterviewd panellid zouden vrouwen vaker geneigd zijn om samen te werken met mensen die ze al kennen, terwijl mannen meer ambitie zouden hebben om zelf een onderzoek te beginnen.

Door de aanname dat vrouwen minder onafhankelijk zijn dan mannen worden ze strenger beoordeeld op dit vlak, schrijven de onderzoekers. Zo ontstaat een dubbele standaard. Volgens sommige panelleden lijkt het geen probleem voor een mannelijke kandidaat om veel publicaties te hebben met een begeleider als co-auteur, terwijl vrouwen om die reden wel negatiever beoordeeld worden. Hetzelfde geldt voor mobiliteit. “Sommige mannen blijven altijd bij dezelfde universiteit, maar iedereen vindt dat ze wel een goed CV hebben”, zei een panellid. “Tegelijkertijd wordt het wel genoemd als een vrouw niet naar het buitenland is geweest tijdens haar PhD of erna.”

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Vorige Volgende