Catalaanse ballingen in Brussel onder vuur

De Commissie voor Juridische Zaken in het Europarlement stelt voor de onschendbaarheid van drie Catalaanse leden op te heffen. Carlos Puigdemont, Toni Comin en Clara Ponsati, voormalige leden van de regionale regering in Barcelona, worden door de Spaanse Justitie vervolgd vanwege de organisatie van het referendum voor onafhankelijkheid van Catalonië in 2017. De politici leven in ballingschap in Brussel. In 2019 zijn zij door hun aanhangers gekozen als lid van het Europese Parlement. Spanje probeerde nog te voorkomen dat ze hun zetels konden innemen, maar daar was geen goede grond voor te vinden. Het Spaanse Europarlementslid Esteban González Pons, lid van Juridische Commissie, meent nu alsnog dat er in het Europarlement geen plaats is voor 'voor degenen die de rechtsstaat in een EU-lidstaat aanvallen, waardoor de stabiliteit van de Unie als geheel wordt geschaad.' Als de meerderheid van het voltallige parlement hiermee akkoord gaat zal Spanje bij België waarschijnlijk het uitleveringsverzoek van de drie politici herhalen. Of België dat dan gaat inwilligen is de vraag, omdat er in dat land veel steun is voor regionale onafhankelijkheidsbewegingen. Puigdemont speelde daarop in bij zijn aankondiging de strijd voort te zetten na het besluit van de parlementscommissie: 'Dit gaat niet over het steunen van de onafhankelijkheid van Catalonië, maar over het steunen van politieke minderheden en hun recht om zich te uiten en net als grote meerderheden vertegenwoordigd te worden.' Separatisten winnen Advocaat González Pons is lid van de conservatieve Spaanse Partido Popular (PP). Sinds de laatste landelijke verkiezingen zit de PP in de oppositie tegen de regering van de socialistische PSOE en Unidos Podemos. Maar inzake Catalonië zijn de verschillen tussen de PP en de PSOE niet erg groot. Beide partijen verzetten zich tegen de afscheiding van een regio en komen op voor de centrale staat. Terwijl de PP aanstuurt op een keiharde confrontatie met de separatisten probeert de PSOE de Spaanse eenheidstaat te redden door overleg. Daarbij speelt mee dat de minderheidsregering de steun nodig heeft van de Catalaanse Linkse Republikeinen (ERC) die ook deel uitmaken van het afscheidingsfront. Vorige week zondag waren er verkiezingen in Catalonië. De steun voor de separatisten blijkt nog even groot als voorheen. De socialisten werden maar net de grootste met 33 zetels in het regionale parlement. De Linkse Republikeinen veroverden met net iets minder stemmen ook 33 zetels, de rechtse Junts van voormalig premier Puigdemont kreeg 32 zetels en de linkse CUP, ook voorstander van afscheiding, kreeg 9 zetels. Kortom: de centrale regering blijft het moeilijk houden met de separatisten. Rapper in de cel Daarbij komen de problemen in eigen kring tussen de PSOE en Unidos Podemos, het samenwerkingsverband van Podemos, Verenigd Links en Equo, de Spaanse Groenen. Na een moeizame coalitievorming zijn de spanningen tussen de PSOE en zijn junior-partner in de regeringscoalitie nooit verdwenen. Vorige week bereikten de onderlinge tegenstellingen een hoogtepunt na dagenlange rellen van jongeren die protesteerden tegen de arrestatie van rapper Pablo Hasél. Bij de rellen vielen vele gewonden. Er werden ook winkels geplunderd. Rapper Pablo Hasél moest zich vrijdag 12 februari melden bij de gevangenis, maar hij probeerde aan zijn straf te ontkomen en hield zich verborgen in de universiteit van Lleída. Hasél was eerder veroordeeld tot een gevangenisstraf van negen maanden vanwege het beledigen van het koningshuis en het verheerlijken van terrorisme. Vorige week dinsdag werd hij alsnog gearresteerd. Terwijl de PSOE de rellen veroordeelde verdedigden politici van Unidos Podemos de vrijheid van meningsuiting van de rapper en veroordeelden zij het keiharde politieoptreden tegen de demonstranten. Monarchie onder druk Van de kant van het beledigde Spaanse koningshuis leverde Koning Felipe juist deze week een opvallende bijdrage aan het debat over de monarchie. Hij prees zijn door schandalen geplaagde vader Juan Carlos voor zijn optreden tegen de franquistische putschpoging van Antonio Tejero, woensdag precies veertig jaar geleden. Enkele jaren na het einde van de dictatuur, hield deze luitenant-kolonel het parlement en de regering achttien uur met zijn dienstpistool in gijzeling. Juan Carlos, die na de dood van Franco weer als monarch was aangetreden, veroordeelde de coup op de televisie en sprak zijn steun uit voor de rechtsstaat. De credits die hij er mee verdiende is hij de afgelopen jaren echter kwijtgeraakt door onthullingen over corruptie, waarvoor hij nu na zijn abdicatie wordt vervolgd. Reden voor de 83-jarige ex-koning om vorig jaar ook in ballingschap te gaan. Sinds deze week moeten de nog altijd talrijke aanhangers van Franco het doen zonder standbeelden van hun held op Spaanse grondgebied. 'Een historische dag' tweette de regionale regering van de in Marokko gelegen enclave Melilla nadat het laatste standbeeld onttakeld was van de generaal, die daar ooit als commandant van de Spaanse strijdgroepen vocht tegen de opstandige bewoners van het Rif-gebergte. Het standbeeld was uit 1978, dus drie jaar na de dood van de dictator. Niet iedereen was daar kennelijk even blij mee in die tijd. Voor sommigen geldt dat nog steeds.

Foto: Gure Esku (cc)

Spaanse regering ontslaat activistische bestuurder

ELDERS - Een opleving van de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging komt Spanje nu wel erg slecht uit.

De publicatie van een rapport van de Europese Commissie over de situatie van de rechtsstaat in de 27 EU-lidstaten heeft opnieuw de aandacht gericht op Hongarije, Polen en andere Oost-Europese landen. Het plan om onvoldoendes bij de rechtsstaattoets te bestraffen met het inhouden van subsidies leidde onmiddellijk tot verscherping van het conflict tussen oost en west. Zo werd echter ook de aandacht afgeleid van alle tekortkomingen elders, in Spanje bijvoorbeeld.

Wat te denken van de afzetting van Quim Torra, de voorzitter van het Catalaanse regionale bestuur vanwege het feit dat hij bij de verkiezingen in 2019 weigerde vlaggen en spandoeken van de onafhankelijkheidsbeweging van openbare gebouwen te verwijderen? Het is niet de eerste keer dat de centrale Spaanse regering de voorstanders van de onafhankelijkheid munitie geeft door op haar strepen te blijven staan. Torra verdedigde de overtreding van de orders van de verkiezingscommissie omdat de steun die hij met zijn actie wilde geven aan gevangen genomen medestanders van politieke aard was en niets met zijn bestuurlijke functie te maken had. “In Spanje is de dorst naar wraak groter dan respect voor de gezondheid en het leven van mensen, of voor het voortbestaan van bedrijven en banen”, schreef hij. “De Spaanse staat heeft Catalonië opnieuw in een uitzonderlijke situatie gedwongen, terwijl de Europese Unie onverklaarbaar passief blijft.”

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Quote du Jour | Rutte de sneeuwschuiver

(…) door het debat voor ons uit te schuiven hebben we ongelukken voorkomen

Dat zou, volgens de NOS, premier Rutte hebben gezegd, nadat EU-overleg over steun aan landen als Italië en Spanje vooralsnog op niets is uitgelopen. Een besluit over een EU-noodfonds is nu twee weken uitgesteld.

De NOS baseert zich op een reconstructie die de Spaanse krant El País maakte van het EU-overleg.

Foto: Carlos Alvarez (cc)

Spaans koningshuis opnieuw in opspraak

ELDERS - De Hoge Raad gaat de financiën van ex-koning Juan Carlos verder onderzoeken, terwijl de linkse minderheidsregering worstelt met de coronacrisis en pogingen van rechts om haar ten val te brengen.

Alsof de Spanjaarden nog niet genoeg aan hun hoofd hebben zijn er opnieuw verdenkingen gerezen over onregelmatigheden in het Spaanse koningshuis. Ex-koning Juan Carlos zou betrokken zijn geweest bij een deal van 6,7 miljard euro van een Spaans consortium met Saoedie-Arabië  voor de aanleg van een hoge snelheidstrein.  Juan Carlos zou volgens in maart uitgelekte rapporten in 2008, drie jaar voordat het contract werd gegund, een betaling van € 88 miljoen hebben ontvangen van Saoedi-Arabië’s inmiddels overleden koning Abdullah. Zijn zoon, de huidige koning Felipe, reageerde met het intrekken van het stipendium dat zijn vader ontving. Hij kondigde tevens aan dat hij zou afzien van een erfenis uit het fonds waarin het Saoedische geld wordt beheerd. Afgelopen maandag kondigde de openbaar aanklager aan dat nu wordt onderzocht of activiteiten van de ex-koning na zijn abdicatie in 2014 als crimineel beschouwd moeten worden.

Olifantenjacht

Juan Carlos besteeg de troon in 1975 na de dood van Franco. Hij was jarenlang erg populair vanwege zijn rol in de democratisering van het land en zijn matigende invloed op naar onafhankelijkheid strevende regio’s. In 2012 kwam hij in opspraak toen hij bij een olifantenjacht in Botswana zijn heup brak. Het land verkeerde in een diepe economische crisis waardoor de regering zich onder andere gedwongen zag gepensioneerden een eigen bijdrage van 10 procent te laten betalen voor hun medicijnen. De olifantenjachtpartij van de koning, die opgeroepen had tot soberheid, kostte, exclusief de heupoperatie, naar schatting 33.000 euro.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Coronasteun: het verschil tussen bedrijf en land

OPINIE - De afgelopen maanden is er volop discussie over de vraag of er voorwaarden gesteld moeten worden aan bedrijven die steun ontvangen vanwege de coronacrisis. Tegelijkertijd lopen er soortgelijke discussies over steun aan Zuid-Europa en overzeese gebiedsdelen. Wat daarbij opvalt is het verschil in voorwaarden voor steun aan bedrijven en voorwaarden voor steun aan Zuid-Europa en de Antillen.

Steun aan Zuid-Europa en Antillen

Zowel Zuid-Europa als de Antillen zijn zwaar geraakt door de coronacrisis. In met name Italië en Spanje is sprake van een groot aantal besmettingsgevallen en doden door het coronavirus. Beide landen hebben stevige beleidsmaatregelen getroffen om het virus in te dammen, wat voor forse economische schade zorgt. Op de Nederlandse Antillen ligt het aantal besmetting per miljoen inwoners een stuk lager dan in Italië en Spanje, met uitzondering van Sint Maarten.

Voor zowel Spanje, Italië als de Nederlandse Antillen geldt dat de economie in een stevige crisis terecht is gekomen. Voor al deze landen is toerisme een belangrijke sector van hun economie, waardoor momenteel veel inkomsten wegvallen en de werkloosheid stevig oploopt. In april betrok het kabinet bij monde van minister Hoekstra een harde lijn als het gaat om economische steun voor Spanje en Italië, van gezamenlijke eurobonds of het laten vallen van de bestaande voorwaarden aan noodsteun kon geen sprake zijn.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Legenden van het Alhambra (2)

LONGREAD - Het ‘Rode Paleis’ op een heuvelachtig plateau aan de zuidoostelijke grens van de stad Granada, in het Arabisch ‘qasr alhamra’ genoemd en algemeen bekend onder de naam ‘Alhambra’, is een van origine Moors fort c.q. paleis met de enorme oppervlakte van 140.000 vierkante meter. De Arabische naam zou in Latijnse letters eigenlijk als ‘al-Ḥamrāʼ moeten worden geschreven, maar inmiddels is de internationale spelling Alhambra gangbaar.

De laatste Moorse koning die hier resideerde was de in deel 1 besproken Mohammed XII Abu Abdallah, door de christenen genaamd ‘Boabdil’. De door Couperus beschreven scène, waarin Abu Abdallah op de plek die later bekend zou staan als ‘De laatste zucht van de Moor’, voor de laatste keer omkijkt naar het Alhambra en waarbij hij, tot ergernis van zijn moeder, in tranen uitbarst, komt ook in het boek van Washington Irving voor, maar over dit boek straks.

Het Alhambra is in feite een kleine stad die langzaam gegroeid is een waarvan het oudste gedeelte dateert uit 889 en is gebouwd op Romeinse fundamenten, de voorgangers op het Iberisch schiereiland van de Visigoten.

Volgens Irving stamden enkele torens van het complex nog geheel of gedeeltelijk uit de Romeinse tijd. Nadat het fort in de 13e eeuw ruïneus was geworden, werd het vervolgens gerestaureerd en uitgebreid. Het was uiteindelijk Yusuf I, Sultan van Granada, die in 1333 het complex zijn uiteindelijke Moorse aanzien en grootte gaf.

Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Legenden van het Alhambra

ACHTERGROND - Spanje is een land met een roerige geschiedenis. Zoals in de geschiedenis, met name na de Middeleeuwen, Frankrijk en Italië de nodige overeenkomsten in historische patronen vertonen, zo geldt dit ook voor Spanje en Griekenland. Zo waren beide landen in de twintigste eeuw verwikkeld in een bloedige burgeroorlog en zijn beide landen meerdere eeuwen bezet geweest door een islamitische macht: Griekenland door de Ottomanen en Spanje door de Moren.

Volksverhalen

In beide landen leverde dat verhalen op: sagen en legenden, doorverteld, zoals in de meeste landen, op lange winteravonden bij knapperend haardvuur en een goed glas. Er waren professionele vertellers, bijvoorbeeld in Griekenland de rapsoden, die door hun wijze van vertellen dichtbij het originele verhaal bleven, maar het doorsnee volk vertelde en fantaseerde er naar aanleiding van een historisch feit lustig op los.

Onderzoek heeft uitgewezen dat verhalen doorgaans al binnen een generatie gecorrumpeerd raken. Herinneringen vervagen en verhalen worden spannender gemaakt en uitgebreid. Zie het nog steeds aansprekende voorbeeld van het liedje van Annie M.G. Schmidt: ‘Hendrik Haan uit Koog aan de Zaan heeft de kraan open laten staan’.

Onderstaand een door mijn zoon tijdens veldwerk vorig jaar gemaakte foto van de ruïne van het twaalfde-eeuwse Moorse kasteel ‘Castillo de la Encomienda’, Aliaga, Aragón, een foto die een goed beeld geeft van het desolate landschap waarin dit soort verhalen ontstonden.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: cc commons.wikimedia.org File:Irene Montero, durante la entrevista con eldiario.es (cropped).jpg

Nieuwe Spaanse regering een gedurfd experiment

ELDERS - Spanje heeft na twee verkiezingen weer een nieuwe regering.

Wat Pedro Sanchez afgelopen zomer na moeizame onderhandelingen uiteindelijk niet voor elkaar kreeg was nu in recordtijd gepiept: een coalitie van zijn Spaanse sociaaldemocratische PSOE met de linkse alternatieven van Podemos. Omdat deze partijen in het parlement samen nog niet genoeg stemmen hebben voor een meerderheid was de goedkeuring voor de coalitie afhankelijk van een aantal kleinere, regionale partijen. Dinsdag behaalde de coalitie een meerderheid van slechts twee stemmen bij achttien onthoudingen, waaronder de stemmen van de linkse Catalaanse ERC. Erg stabiel kun je het niet noemen. Maar ook om een aantal andere redenen kan deze regering als een gedurfd experiment beschouwd worden.

Sinds het herstel van de democratie eind jaren zeventig kende Spanje nog nooit een coalitieregering. De Sociaaldemocraten en Conservatieven van de Partido Popular (PP) wisselenden elkaar af in regeringen die op een meerderheid in het parlement konden rekenen. Er is dus geen ervaring in het overeind houden van een coalitie. Daarbij komt nog dat de Sanchez het zal moeten rooien met een partij die is voortgekomen uit een opstandige beweging die juist een radicaal einde wilde maken aan alle ‘oude politiek’, inclusief de PSOE. Het mislukken van de onderhandelingen in september j.l lag dus meer voor de hand dan de overeenkomst die direct na de verkiezingen in november tussen de twee partijen werd gesloten. Sanchez en de voorman van Podemos, Pablo Iglesias, hebben kennelijk geleerd van hun aanvaringen deze zomer en, gegeven de winst van rechts bij de verkiezingen, eieren voor hun geld gekozen.

Foto: La Moncloa - Gobierno de España (cc)

Spanje verbiedt ook een digitaal onafhankelijk Catalonië

ELDERS - Zondag zijn er in Spanje opnieuw verkiezingen. Aftredend premier Pedro Sanchez heeft eens te meer duidelijk gemaakt dat hij geen pardon kent voor de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging.

Zonder goedkeuring van het parlement heeft de demissionaire Spaanse regering een aantal wetswijzigingen doorgevoerd die de totstandkoming van een digitale Catalaanse republiek onmogelijk moet maken. ‘Er komt geen onafhankelijkheid, offline noch online. De rechtsstaat zal online evenzeer worden gehandhaafd als in de echte wereld,’ zei Sánchez. De wetswijziging is een reactie op de plannen van Junts per Catalunya, de partij van de gevluchte voormalige Catalaanse premier Puigdemont, om vooruitlopend op de onafhankelijkheid van de regio alvast een digitale republiek op te richten. De maatregel van de regering impliceert de mogelijkheid digitale communicatie, zonder tussenkomst van een rechter te verwijderen, als dat noodzakelijk wordt geacht ‘voor de openbare veiligheid, bescherming van de burgerbevolking, in noodsituaties, ter verdediging van mensenlevens of interferentie met andere netwerken’. Sanchez’ statement richting de Catalaanse separatisten laat geen twijfel bestaan hoe een dergelijke formule in Madrid wordt uitgelegd.

De socialistische premier hoopt waarschijnlijk op deze manier nog wat extra nationalistische stemmen van zijn concurrenten af te kunnen snoepen. Want zijn partij blijft waarschijnlijk wel de grootste, maar het is allerminst zeker dat hij er na deze verkiezingen wel in zal slagen een regering te vormen.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Jeanne Menjoulet (cc)

Verbod toegestaan

ONDERZOEK - De Staatscommissie parlementair stelsel presenteerde in december vorig jaar haar aanbevelingen. Eén aanbeveling was om het partijverbod wettelijk beter te regelen. Maar heeft dat verbod wel draagvlak, en wat zijn de effecten? Wetenschappelijk onderzoek biedt voorzichtige antwoorden.

Wat hebben de Turkse president Recep Tayyip Erdogan en Turkse Koerden gemeen? Beide kampen zijn ooit geconfronteerd met partijverboden. Erdogan was lid van de Welvaartspartij (RP), verboden in 1998. Daarna was hij lid van de Deugdpartij (FP), drie jaar later getroffen door een partijverbod. Pogingen om zijn huidige Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP) te verbieden faalden.

Ook de Koerden in Turkije, aartsvijanden van Erdogan, hebben verscheidene politieke partijen verboden zien worden. Het gaat hierbij onder andere om de Volksarbeiderspartij (HEP) en de Partij voor Vrijheid en Democratie (ÖZDEP) in 1993, de Democratische Partij (DEP) een jaar later, de Volksdemocratische partij (HADEP) in 2003 en de Democratische Samenlevingpartij (DTP) in 2009.

Niettemin is Erdogan nu president en hebben ook de Koerden nog altijd invloed. Bijvoorbeeld via de Democratische Partij van de Volkeren (HDP), een partij voor minderheden. Die partij behaalde 11,7% van de stemmen bij de parlementsverkiezingen van 2018. Als het noch Erdogan noch Koerden klein heeft gekregen, hoe effectief is een partijverbod dan? Wetenschappelijke studies bieden enig inzicht.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Vorige Volgende