Ze zijn toch maar naar Brussel gekomen, de leiders van Servië, Noord-Macedonië en Albanië. Even dreigde de EU-Balkantop gisteren in het water te vallen toen Aleksandar Vučić (Servië) Edi Rama (Albanië) en Dimitar Kovačevski (Noord-Macedonië) aankondigden thuis te blijven uit protest tegen Bulgarije dat buurland Noord-Macedonië nog steeds afwijst als kandidaat-lid. Bulgarije heeft al jarenlang een geschil met Noord-Macedonië over geschiedenis, taal en identiteit en blokkeert de toetredingsonderhandelingen zo lang het buurland niet voldoet aan een aantal vergaande eisen. Daaronder de erkenning dat de taal van de Macedoniërs niet meer is dan een Bulgaars dialect. Van een Macedonische minderheid in Bulgarije willen de Bulgaren ook niets weten. Dit voorjaar leek er schot te zitten in de zaak na het aantreden van een nieuwe regering in Bulgarije onder aanvoering van de westers georiënteerde liberale premier Kiril Petkov. Maar Petkov is deze week al weer afgetreden nadat het parlement met nipte meerderheid een motie van wantrouwen tegen zijn regering aannam. De blokkade van Bulgarije tegen toetredingsonderhandelingen van buurland Noord-Macedonië is misschien moeilijk te volgen voor de nuchtere, pragmatische West-Europese blik. Maar de jarenlange blokkade van Griekenland tegen toetreding van het land puur en alleen vanwege de naam Macedonië heeft ons eerder al laten zien dat etnische en culturele kwesties in de regio kunnen leiden tot hoog oplopende conflicten. In Griekenland heeft toenmalig premier Alexis Tsipras van de linkse beweging Syriza in 2019 voor de doorbraak gezorgd. Het is de vraag of die er ooit zou zijn gekomen onder een conservatief nationalistisch bewind. Zo moet de regering in Skopje vrezen voor de herhaling van een ellenlang conflict over symbolische aangelegenheden als Petkov's val leidt tot de terugkeer van de conservatief Boyko Borissov als premier van Bulgarije. Russische invloeden Voormalig premier Borissov heeft net een gevangenisstraf achter de rug wegens corruptie. Maar zijn partij doet het desondanks goed in de peilingen. De massale demonstraties van twee jaar geleden die uiteindelijk tot zijn val leidden lijken vergeten. Als er weer verkiezingen komen worden dat de vierde op rij sinds ruim een jaar. De motie van wantrouwen kwam er woensdag nadat Slavi Trifonov, voormalig presentator van een tv-talkshow zijn partij ITN (bij de verkiezingen van vorig jaar juli de grootste) uit een fragiele regeringscoalitie van vier partijen trok. Trifonov zegt dat hij het oneens is over de begroting en beschuldigt Petkov ervan een te zachte houding aan te nemen om Noord-Macedonië toe te staan onderhandelingen over toetreding tot de EU te beginnen. Op de achtergrond speelt de strijd die Petkov is aangegaan met de Bulgaarse mafia. Enkele leden van de fractie van Trifonovs ITN zijn overgelopen naar Petkov omdat ze vonden dat ITN naar de kant van de mafia overhelde. Petkov ziet zelf ook inmenging van Rusland in de politiek van zijn land. Hij heeft een duidelijk anti-Russisch standpunt ingenomen sinds het begin van de oorlog in Oekraïne. Dat is hem niet in dank afgenomen door de Bulgaarse oligarchen die zeer Russisch gezind zijn. Petkov hoopt door te kunnen regeren met de dissidenten van ITN en de andere coalitiepartners, de Socialistische Partij en de kleine Democratische partij. Servië blijft Rusland trouw De invloed van Rusland op de Balkan speelde ook mee bij de clash tussen de Servische premier Vučić en zijn Duitse collega Olav Scholz die op een Balkanrondreis na Bulgarije onlangs ook in Belgrado op bezoek kwam. Scholz maakte een EU-lidmaatschap van Servië afhankelijk van de wederzijdse erkenning van Kosovo. Vučić reageerde furieus. Hij zei zich niet op deze manier te laten chanteren. Hij is verder ook niet van plan zich aan te sluiten bij de Europese sancties tegen Rusland dat het inzake Kosovo tot nu toe altijd heeft opgenomen voor Servië. Vučić vergeleek de Russische inval in Oekraïne met de NAVO-bombardementen op zijn land in 1999 ter verdediging van de Albanezen in Kosovo. Het anti-westerse sentiment zit nog heel diep in Servië. En net als in Griekenland en Bulgarije spelen religieuze en culturele banden een grote rol. Het is niet zo moeilijk voor Rusland om verdeeldheid te zaaien in Zuid-Oost Europa. Het antwoord van de EU blijft tot nu toe zwak en afwachtend. EU-lidstaten houden de boot af 'Wij zijn al veel te vaak teleurgesteld', zei de Kosovaarse president Vjosa Osmani deze week in een interview met de NRC. Oekraïne mag volgens haar niet te veel verwachten van de EU, zegt ze aan de vooravond van de Balkantop en de daarop volgende Eurotop over Oekraïne in Brussel. Ze verwijst naar de geringe steun van de EU-lidstaten voor de Balkanlanden. 'De Europese Commissie doet haar werk en controleert of wij aan alle voorwaarden voldoen. Het Europees parlement dringt aan op stappen. Het zijn individuele lidstaten die telkens, uit binnenlandse politieke overwegingen, het proces frustreren.' Eerst blokkeerden Denemarken, Nederland en Frankrijk de opening van toetredingsonderhandelingen met Noord-Macedonië en Albanië. Nu is dat Bulgarije. Nederland blokkeert nog steeds de toetreding van Bulgarije en Roemenië tot de Schengenzone, ondanks een positief advies van de Europese Commissie. Nederland verzet zich ook tegen visumvrij reizen voor inwoners van Kosovo. Osmani: 'Mensen uit Oekraïne, Georgië, diverse landen in Latijns-Amerika mogen wel vrij reizen. Maar ik heb – als enige – een visum nodig om de top in Brussel bij te wonen. Het is een groot onrecht: discriminatie van onze bevolking. Wij wonen in een getto.' Opnieuw een afwijzing Gistermiddag werd duidelijk dat de Balkantop niets heeft opgeleverd. De EU-leiders slaagden er niet in een oplossing te vinden voor het bezwaar van Bulgarije tegen toetreding van Noord-Macedonië tot het blok. Regeringsleiders van verschillende Balkanlanden reageerden woedend op de onmacht van de EU en de manier waarop de uitbreidingsplannen door één lidstaat werden gedwarsboomd. 'Wat hier gebeurt is een ernstige aanslag op de geloofwaardigheid van de Europese Unie', zei een meer dan teleurgesteld premier Kovačevski van Noord-Macedonië. Hij is voor de zoveelste keer naar de wachtkamer verwezen, evenals zijn Albanese collega Rama. Volgens Rama gaat het helemaal de verkeerde kant op met het uitbreidingsproces. De voorzitter van het Europarlement Roberta Metsola begrijpt de frustratie van de Balkanlanden. 'We kunnen het ons op dit historische moment, nu Oekraïne en Moldavië als kandidaat-lid worden toegelaten, eigenlijk niet veroorloven landen die al zo lang wachten stil te laten staan.' Maar het gebeurt wel. De EU zet geen stap als een van de regeringsleiders binnenlandspolitieke beren op de weg ziet. De Europees gezinde bevolking van de Balkanlanden heeft het nakijken. En Rusland ziet nieuwe kansen om de banden met de nationalisten aan te halen. Update vrijdagmiddag 24 juni: Het Bulgaarse parlement heeft de blokkade opgeheven die de toetredingsonderhandelingen over het lidmaatschap van de Europese Unie met Noord-Macedonië en Albanië blokkeerde. Het parlement ging vandaag met 170 tegen 37 stemmen akkoord met een Frans compromisvoorstel. De Bulgaren onderstrepen de noodzaak van behoorlijke grondwettelijke bescherming voor Bulgaren in Noord-Macedonië en blijven er tegen om het Macedonisch als een aparte taal te erkennen. De vraag is of de Noord-Macedonische regering er mee akkoord gaat. Tegenstanders zouden het voorstel kunnen afwijzen als een eenzijdig Bulgaars keurslijf voor de toetredingsonderhandelingen. De minister van Buitenlandse Zaken van Noord-Macedonië Bujar Osmani heeft uitgelegd waarom zijn land tegen het Franse voorstel was. Hij kondigde aan het besluit van het parlement en de laatste versie van het Franse voorstel nader te zullen bestuderen. Volgens het Bulgaarse nieuwsagentschap Novonite zei hij op een persconferentie dat als de politieke wil er is binnen enkele dagen een oplossing kan worden gevonden. De net ontslagen Bulgaarse premier Petkov heeft zijn Macedonische collega opgeroepen dapper te zijn en akkoord te gaan. Hij realiseerde zich wel dat Kovačevski daarmee een risico loopt hetzelfde lot te treffen als hij. [foto: de Oostenrijkse minister van Buitenlandse Zaken op bezoek bij Vjosa Osmani, de president van Kosovo]
QUOTE - Tja, in Moldavië kijken ze natuurlijk ook met lede ogen naar wat er in het oosten gebeurt. Zij hebben immers ook een smalle strook van hun land waar, eh, de Russische bevolking “beschermd” door een Russische bezettingsmacht (of was het nou een “vredesmissie”?). De minister van defensie denkt er het zijne van:
“We cannot neglect the presence of an uncontrolled state that is so militarized,” Nosatii said about unrecognised Transnistria.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
COLUMN - Hoe zou Poetin dit zien? Drie maanden na de invasie van Rusland in Oekraïne is zijn ‘speciale operatie’ nog verre van geslaagd. De Russen lijden grote verliezen volgens westerse deskundigen. De geopolitieke effecten van deze oorlog zijn op de lange termijn minstens zo ingrijpend. Poetin verliest niet alleen definitief zijn vrienden in het buurland dat grote betekenis had voor de Russische economie. Hij heeft Europa opeen gedreven in een hernieuwd en versterkt bondgenootschap met de Verenigde Staten. De gevolgen van de sancties zijn misschien nog niet helemaal duidelijk, maar er is opnieuw een ijzeren gordijn neergelaten in Europa dat nog jaren de verhoudingen tussen Oost en West zal beïnvloeden. En met de toetreding van Finland en Zweden tot de NAVO verliest Rusland definitief de grip op de Oostzeeregio. Telt dat allemaal niet mee aan die lange tafel in Moskou?
Oostzeeraad bijeen
Deze week kwam de Council of the Baltic Sea States bijeen in Kristiansand, Noorwegen. Deze Oostzeeraad is na de Koude Oorlog in 1992 als een samenwerkingsverband van de noordelijke landen opgericht. Rusland was aanvankelijk ook lid maar is na de bezetting van De Krim geschorst en sinds kort definitief uitgetreden. Voor het eerst sinds negen jaar kwamen de ministers van buitenlandse zaken van de elf overige landen samen met vertegenwoordigers van de EU naar Noorwegen voor een conferentie op hoog niveau. De Russen werden door niemand gemist, integendeel.
In Rusland is het woord “oorlog” verboden in alle uitingen. En protesteren tegen de huidige oorlog die Rusland in Oekraïne voert al helemaal.
En zoals dat tegenwoordig gaat in Rusland, handhaven ze dat heel hard. Maar goed, als je het woord “oorlog” niet mag noemen, verzin je wat anders. Zo ontstaat er een surrealistische “oorlog” tussen de mensen die wel willen protesteren en de autoriteiten.
Alhier gevat in een paar tweets.
In den beginne mocht dit dus niet meer:
Maar goed, met een beetje creativiteit kan je het Russische “No to war” (нет войны) ook vervangen door drie en vijf sterretjes.
Helaas:
Nou, dan maar een papiertje omhoog houden met “twee woorden” in het Russisch?
Sorry:
Jeemig, dan maar een leeg papier proberen:
Nope:
Nou zouden ze nog kunnen proberen alleen nog maar te doen alsof ze een papier vasthouden. Maar dat mocht ook in 2014 al niet meer (onterecht als huidig protest gemeld, zie reacties).
En een tekst uit de grondwet op een papier zetten? Mag ook al niet.
En dan in Nederland durven roepen “je mag ook niets meer zeggen!”
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.
De Russische dichter, vanaf 1972 wonend in Amerika, overleden in 1996, Joseph Brodsky, winnaar van de Nobelprijs van de literatuur, blijkt een controversieel gedicht over de onafhankelijkheid van Oekraïne te hebben geschreven, (maar niet gepubliceerd), dat niet helemaal past in het plaatje van nu. En ook niet bij Brodsky zelf.
Het gedicht is geschreven in 1991, en er wordt bepaald niet vleiend in gesproken over Oekraïne. De toon is kwetsend, neerbuigend, beschuldigend en verachtend. Het gedicht klinkt en leest als een grote vervloeking van het land en zijn inwoners: ‘moge je verkracht worden, moge je opgehangen worden, dat is leuk. We willen je koren en zonnebloempitten niet meer, ik zal spugen in de Dnjepr.’
COLUMN - De Russische mediatoezichthouder Roskomnadzor heeft de Russischtalige website van The Moscow Times geblokkeerd. Erg verrassend is dat niet. Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne zijn minstens veertig onafhankelijke websites geblokkeerd. Nog niet verboden media zijn onderhevig aan zware censuurmaatregelen. The Moscow Times van de Nederlander Derk Sauer wordt sinds kort in Nederland gemaakt. Opmerkelijk is dat alleen de Russischtalige versie is geblokkeerd. De Engelstalige versie is nog steeds toegankelijk. De Russische kan ook nog worden gelezen via een VPN-verbinding en vanuit het buitenland.
Onverstandig
Dat het Poetin-regime weinig respect heeft voor de persvrijheid hoeft niet te verbazen. Onafhankelijke media hadden het er al moeilijk genoeg en in oorlog tolereert de staat uitsluitend nog propaganda. Maar dat de Europese Commissie nog geen week na de inval van Rusland in Oekraïne de Russische staatsmedia RT en Sputnik met hun websites en Twitteraccounts ontoegankelijk maakte voor Europese burgers verbaast wel. ‘Dit is buitengewoon onverstandig,’ verklaarde de Nederlandse Vereniging van Journalisten, ‘omdat het niet aan staten is om nieuwskanalen indirect te laten blokkeren. Daarmee ondermijnt Europa de fundamenten van een vrije pers en zet het de deur open naar een staatsgereguleerde nieuwsvoorziening, waar niet langer de burger in staat is om een vrije keuze te maken uit het nieuwsaanbod.’ Eigenlijk doet de Europese Commissie hier precies hetzelfde als Poetin, meent de NVJ.
ANALYSE - Oorlog eindigt doorgaans door onderhandeling: alleen de overwinning op Adolf Hitler verliep anders. Met barbaren ga je niet aan tafel zitten en overleggen. Ik had moeite met het volledig door sancties isoleren van Rusland: als onderhandelen de weg naar vrede is, kan dat dan met een witte vlek op de globe? Dus ik vond alle verbindingen met Rusland verbreken wat ver gaan. Genieten van Rachmaninov mag nog. En bedenk hoe de wereld verder moet met Rusland na dit Poetinregime.
Maar nu het Russische leger zich de criminele concurrent toont van Nazi’s en IS, verandert er wel iets. Hoe kun je vrede sluiten met terugtrekkende moordenaars? Dat is ook Mark Rutte te gortig. Zouden de Russen beseffen dat ze met de moordpartijen op burgers een doodlopende steeg zijn ingetrokken? Zijn de moordenaars ingehuurde Tsjetsjenen, die zich aan de controle van hun veldcommandanten hebben onttrokken? Of is dit Kremlinbeleid? Oud Generaal Peter van Uum wees nog eens op de moraal, als je een geweer vast houdt
De Russen lijken niet van plan hierop te corrigeren. Lavrov had weer zijn gemakkelijk weerlegde praatje over provocatie en fake-news. Het aanvallen van burgerdoelen is al crimineel, maar het in koelen bloede afslachten van burgers gaat toch nog een stap verder. De vergelijking met de Balkan in de jaren negentig dringt zich op: wat heeft de wereld nodig om een grens te stellen aan barbarij? Het fundamentele verschil is alleen dat het Russische machtscentrum nu de tegenstander is.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
LONGREAD - Sinds de oorlog in Oekraïne begon, heb ik elke dag contact met mijn twee vrienden in Kyiv. Ik schrijf op wat ze meemaken. Dit is deel 9 uit de serie ‘Overleven in Kyiv’.
Bucha – of Boetsja – is nog geen 25 kilometer van waar Viktor en Ada wonen. ‘We kennen een stel dat daar woonde, maar ze zijn in de eerste week van de oorlog al gevlucht,’ vertelt Ada. ‘Hun huis is compleet vernietigd, maar zij leven nog. Ze wonen nu in Wenen.’
Het zijn niet de enigen die Ada en Viktor kennen die de oorlog zijn ontvlucht. Zo’n tien mensen zijn naar het buitenland gevlucht. ‘Ze vinden dat wij ook moeten vluchten,’ vertelt Ada, ‘maar dat zeggen ze omdat ze getraumatiseerd zijn. Hun huizen zijn verwoest, het onze niet. We blijven hier. Samen.’
Op maandag 28 maart schrijft Viktor over een dag vol explosies en geluiden van beschietingen. ‘We liepen buiten en plotseling klonk een luide explosie. Alsof iets uit de lucht werd geschoten, maar er viel niets naar beneden.’ De communicatie is verslechterd: wisten Viktor en Ada eerder nog waar een bom is ontploft, blijft nu alles onduidelijk.
Een paar dagen later, als Ada met hun zoontje Tomko over straat loopt, vliegt er plotseling ‘iets’ over, gevolgd door een luide explosie. Het blijft onduidelijk wat het nu precies was.
Toch lijkt het elke dag rustiger te worden in Kyiv. Halverwege de week schrijft Viktor: ‘Het is bijna kalm. Als er nu knallen klinken, worden die vaker veroorzaakt door het luchtafweersysteem dan door inslagen.’
Zondag kiest Hongarije een nieuw parlement. Het gaat er om spannen of premier Viktor Orbán met zijn coalitie van Fidesz en de Christendemocratische KDNP een meerderheid kan behouden. De oorlog in Oekraïne heeft hem als vriend van Poetin in een lastig parket gebracht. Hongarije steunt de Europese sancties en vangt ook vluchtelingen uit Oekraïne op. Maar Orbán geeft geen openlijke steun aan de regering-Zelensky. Hij gokt nu op de steun van zijn nationalistische aanhang met een gespeelde neutraliteit en de verzekering dat hij het land buiten de oorlog zal houden. En hij beschuldigt de oppositie er van dat die wild en oorlogszuchtig om zich heen slaat en het land zo mee trekt in een oorlog ‘die ons niet aangaat’. ‘Hongaars beleid’, verklaarde Orbán, ‘is noch Oekraïens-vriendelijk, noch Russisch-vriendelijk: het is Hongaars-vriendelijk.’
Orbáns ‘strategische kalmte‘ moet vooral kiezers overtuigen die op de eerste plaats kijken naar binnenlandse rust en welvaart. Een belangrijk deel van de Fidesz-aanhang gaat al jarenlang mee met het pro-Russische verhaal van hun leider. Uit een recente peiling van de Hongaarse denktank Publicus Institute, blijkt dat slechts de helft van de Fidesz stemmers de inval in Oekraïne ziet als Russische agressie. De invloed van de volledig door de regering gedomineerde media doet zich gelden. Tegenover de alomtegenwoordigheid van Fidesz propaganda op televisie en op straat kan de oppositie vrijwel uitsluitend in openbare bijeenkomsten steun proberen te vinden. Omdat de vrije pers in het land onder druk staat, brengt een beweging van vrijwilligers door heel het land zelfgedrukte kranten rond. Nyomtass Te Is wordt op Aviertjes verspreid, vooral ook in dorpen met een a-politieke of Fideszgezinde bevolking. Een herleving van de Samizdat-traditie.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
LONGREAD - Sinds de oorlog in Oekraïne begon, heb ik elke dag contact met mijn twee vrienden in Kyiv. Ik schrijf op wat ze meemaken. Dit is deel 8 uit de serie ‘Overleven in Kyiv’.
Donderdag 24 maart. De bosbranden bij Chernobyl zorgen voor smog in Kyiv. ‘We hebben er niet de hele tijd last van,’ laat Ada weten.
Het voelt wat gek dat ik alles rondom Kyiv opzoek om precies te weten met welke omstandigheden Viktor en Ada te maken hebben. Bijna alsof ik een soort stalker ben.
‘Je steun is heel belangrijk voor ons,’ schrijft Ada. ‘Je bent de verbinding naar het leven dat we vroeger voor deze oorlog hadden.’
Enigszins verontrust vraagt Ada zich af of Europa er klaar voor is niet meer afhankelijk te zijn van het Russische gas en de olie. Want dat zou ongetwijfeld gevolgen hebben. ‘Begrijpt Europa dat Oekraïne daar niet schuldig aan is?’
Ik verzeker haar dat niemand Oekraïne ergens de schuld van geeft, behalve misschien wat mensen die het Russische verhaal geloven over neo-nazis en genocide.
‘Ik hoop dat deze oorlog niet teveel het leven van gewone mensen in Europa beïnvloedt,’ schrijft ze.
Viktor stuurt ondertussen een screenshot van de app die waarschuwt voor de luchtaanvallen. Om 11.27 uur is een waarschuwing, die om 12.04 wordt opgeheven. Tien minuten later volgt een waarschuwing, die om 12.27 wordt opgeheven. Om 12.31 een nieuwe waarschuwing. Het betekent dat ze in de schuilkelder moeten blijven. ‘We hebben alleen tijd om even naar boven naar ons appartement te gaan om ons te wassen en te eten.’
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.