Recensie Zomergasten met Derk Sauer

Foto: Screenshot ZG 2022-08-07
Serie:

RECENSIE - De avond van Derk begint – natuurlijk – met de oorlog in Oekraïne. Het achtuurjournaal opende ermee, en daar was hij blij mee. Nou ja, blij is niet het goede woord natuurlijk bij zoveel leed, maar onze verslapte aandacht kon wel een optater gebruiken. Hij is er zelf dagelijks mee bezig, heeft vluchtelingen in huis, en zijn bedrijf is met collega’s en al naar Nederland verhuisd. Dat bedrijf kost nu alleen nog maar geld horen we later, maar dat maakt hem niet minder strijdbaar.

Beeldvorming

Het eerste fragment is van een documentaire (terzijde, achteraf; kijkt die man nou nooit eens een leuke film of zo?). In “The Occupant” zijn telefoonfilmpjes van een gevangen Russische soldaat achter elkaar gemonteerd. Van de verjaardag van zijn dochter een paar maanden voor de oorlog, tot gewonde medesoldaten en een ontplofte tank. Erg ethisch is dat natuurlijk niet, zulke privédingen op straat gooien, The Moskow Times zou de beelden niet tonen volgens Derk, maar hij snapt de intentie wel. Het laat goed zien dat die jongens ook niet weten wat ze overkomt. Ze denken bij het machtige Russische leger aan te monsteren, waar je ook nog een lekker salaris verdient, maar worden zonder training en met rammelend materiaal in het veld gedropt. De meeste Russen, ook Poetin zelf, zijn echt overtuigd van hun macht. Het kost een paar uur, maar aan het einde van de avond snap je dat ook wel.

Al zijn er natuurlijk altijd van die lastposten die zich onttrekken aan de collectieve gekte, zo laat de docu “Broken Ties” zien. Het gaat over de scheuring die zelfs binnen families is ontstaan. Een dochter vertelt wanhopig hoe haar moeder gehersenspoeld wordt, ze merkt zelfs een verandering in haar toon als het over de oorlog gaat. Dociel papagaait ze de waanzin na, die ze dagelijks op de tv ziet. Je zou de parallel kunnen trekken naar wat er in het Westen gebeurt, maar het verschil zit hem in de toegang tot informatie. Hier wordt je dan wel meegezogen in de fabeltjesfuik door algoritmes als je niet oppast, maar in Rusland is er bijna geen ontkomen aan de staatspropaganda. Je hoort en ziet niets anders, en dus weet je niet beter.

Revolutionair met een pen

Even terug  naar de jonge Derk. Die de échte “Soldaat van Oranje” van zeer dichtbij heeft gekend. We zien zwart/wit beelden van oorlogsveteraan Peter Tazelaar, een neef van zijn moeder die bij hun inwoonde. Dat was zijn rolmodel, van hem heeft hij die strijdbaarheid. En een naïef beeld van goed en kwaad, waardoor hij op 19-jarige leeftijd vol verontwaardiging en op de bonnefooi naar Noord-Ierland vertrok. We zien een stukje van de film “Belfast” (nee, leuk zou ik die niet noemen) over het conflict tussen katholieken en protestanten, dat toen op zijn hevigst was. Er was geen Nederlandse correspondent ter plaatse, dus belde hij de VPRO dat hij wel verslag wilde doen. Geen journalist, geen activist, maar revolutionair met een pen. Zijn manier van strijden voor de onderdrukte katholieken. Hij kon een kamer huren bij een commandant van de “official IRA”, al kwam hij er pas later achter dat er ook een radicale, zeer gewelddadige IRA was, de “provisionals”. Echte terroristen, die uiteindelijk ook het gezin waar hij woonde naar het leven stond, wat hem ertoe bracht die mensen van wapens te voorzien – daar schijnt nog Twitter-ophef in 2013 (40 jaar later!) over te zijn geweest, had ik even gemist. Die kennismaking met het  grijze gebied tussen goed en kwaad, en de ingewikkelde keuzes die je dan moet maken, was ontluisterend. Hij vertrok na 3 jaar gedesillusioneerd. Maar wel een berg ervaring rijker, en nog steeds strijdbaar.

Toska

Wat hij het meest mist aan Rusland? De overweldigende natuur, de enorme weidsheid. En de mensen, die een soort gekte hebben die moeilijk voor ons te begrijpen is. We zien een stuk uit de docu “Aquarela”, over het immense Baikalmeer. Er wordt een auto uit getakeld, die is door het ijs gezakt. Typisch Russische roekeloosheid blijkbaar, ze weten wel dat het ijs in het voorjaar misschien te dun is maar joh, boeiuh…. Derk vertelt over een goede vriend die op een slechte dag in maart op het ijs ging langlaufen, en met hond en al verzopen is. De haast opgewekte aanvaarding in zijn houding valt me op, dat fatalisme is kennelijk een beetje besmettelijk. Volgens Derk komt het doordat het leven in Rusland zo onvoorspelbaar is, je kunt toch nergens op rekenen. Altijd in de overlevingsstand staan, dacht ik er zelf bij. Ja, daar wordt je wel een beetje raar van. Maar er zit vast ook iets in de grond, of in het water. De aantrekkingskracht van het land – niet de mensen of de cultuur – maar de plek zelf, is blijkbaar zo groot dat mensen die er weggaan enorme heimwee krijgen. “Toska” noemen ze dat, wat iets als spirituele pijn betekent. Ik snap dat wel, ik heb hier ook wortel geschoten. Trek me eruit en ik kwijn weg, al zou ik echt niet weten waar dat aan ligt.

Principes

Na het tonen van een documentaire over de opkomst van een oligarch verandert de sfeer opeens. Na de val van de Sovjet Unie en het communisme moest op stel en sprong een kapitalistisch systeem worden opgetuigd, en dat ging faliekant mis. Ze hadden geen idee, behalve een paar slimmeriken die er stinkend rijk van zijn geworden en daarbij letterlijk over lijken gingen. Derk moet in de verdediging, want die man werd een zakenpartner. Janine legt hem het vuur aan de schenen; zat je nou in bed met een crimineel? Ja, eigenlijk wel ja, maar noodgedwongen. Als bescherming tegen de afpersing die aan de orde van de dag was; geef geld want ik weet waar je huis woont. Maffiapraktijken. Dus koos hij de naar zijn gevoel minst slechte maffiabaas, en verkocht hem 10% in zijn bedrijf om zijn gezin en broodwinning veilig te stellen. Soms moet je concessies doen aan je principes, dat betekent niet dat je ze verlaten hebt. Integendeel, ze bepalen de afweging die je maakt. En trouwens, wat is toch dat idee dat idealisten heilig moeten zijn?

Het is een ongemakkelijk gesprek, ik zou op een gegeven moment wel flink pissig zijn geworden. Derk niet; ik bewonder hoe rustig hij blijft uitleggen wat de situatie was en zijn keuzes verdedigen. Zijn inschatting bleek ook niet verkeerd, want de man heeft jaren strafkamp in Siberië gekregen, omdat die meteen al zag dat Poetin foute boel was. Een slechte man met goede kanten. Of andersom. Die hebben we hier in het Westen trouwens ook volop, dat punt moest ie toch even gemaakt hebben. En terecht.

Vernedering

De val van de Sovjet Unie, of eigenlijk wat daarop volgde, was een grote deceptie voor de Russen.  Daar hadden wij ongewild ook een handje in.

Screenshot ZG 2022-08-07 (3)

In 1990 hielden wij een benefietavond waar 24 miljoen werd opgehaald onder het goedbedoelde maar totaal misplaatste motto “Help de Russen de winter door”. Wij zagen beelden van lege winkelschappen en dachten dat er honger was, diepe armoede, och die arme Russen moeten we helpen! Robert Long schreef er een passend lied bij. Sonja Barend was reporter op locatie in Moskou, bij Derk en zijn collega’s. Die het met verbijstering aanzagen, en zich diep vernederd voelden. Er was helemaal geen honger, want Russen zijn overlevers weet je nog wel…die hebben – uit het zicht van de overheid – overal voorraadjes aangelegd, met stiekeme handeltjes aan de achterdeur hier, moestuintje daar.  Het idee dat ze niet voor zichzelf konden zorgen is een trauma waar ze nooit overheen zijn gekomen. Ze werden van een geduchte wereldmacht opeens gezien als een derdewereldland. Hoe gestoord het ook overkomt, het is geen wonder dat ze de Sovjettijden willen doen herleven. Poetin speelt daar handig op in, stookt het vuurtje flink op, maar die gevoelens waren er al. Kom niet aan de trots van een Rus.

Ze zijn ook keihard voor zichzelf, en voor hun kinderen. Er wordt niet gelummeld, niets is voor de lol, met een voldoende zak je als een baksteen. Met een ruim voldoende ook. In de documentaire “Over the Limit” zien we een 15-jarige Olympisch kampioen turnen gedrild en vernederd worden door haar – vrouwelijke – coach. Het is zó over the top, hoe kún je zo met een kind omgaan?

Nou, omdat het meestal werkt, je wordt er hard van, vechtlustig en trots. Niet per se gelukkig, vaak lichtelijk gestoord, maar daar ga je niet dood aan.

Knappe man

Ik vind het echt knap dat Derk na al die jaren in die gekte niet aan cynisme ten prooi is gevallen, en zijn linkse idealisme niet compleet is kwijtgeraakt. Zelfs nu hij het land is uit gemieterd. Minder naïef, met het nodige vuil aan zijn handen, maar strijdbaar als altijd. Al is zijn keuzefilm, over dat varken en haar biggetjes, die Nederland moeten overtuigen om vegetariër te worden, uhm, tja, iets te optimistisch over ons empathisch vermogen. Of ben ik nou te cynisch?

Screenshot ZG 2022-08-07

Reacties (2)

#1 Reinaert

Derk Sauer had/heeft een boeiend verhaal en hij geeft een andere dan standaard inkijk in Rusland en het eigen leven. Fascinerend.

  • Volgende discussie
#2 IlsE

Geweldig stuk Karin!

  • Vorige discussie