COLUMN - De Russische mediatoezichthouder Roskomnadzor heeft de Russischtalige website van The Moscow Times geblokkeerd. Erg verrassend is dat niet. Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne zijn minstens veertig onafhankelijke websites geblokkeerd. Nog niet verboden media zijn onderhevig aan zware censuurmaatregelen. The Moscow Times van de Nederlander Derk Sauer wordt sinds kort in Nederland gemaakt. Opmerkelijk is dat alleen de Russischtalige versie is geblokkeerd. De Engelstalige versie is nog steeds toegankelijk. De Russische kan ook nog worden gelezen via een VPN-verbinding en vanuit het buitenland.
Onverstandig
Dat het Poetin-regime weinig respect heeft voor de persvrijheid hoeft niet te verbazen. Onafhankelijke media hadden het er al moeilijk genoeg en in oorlog tolereert de staat uitsluitend nog propaganda. Maar dat de Europese Commissie nog geen week na de inval van Rusland in Oekraïne de Russische staatsmedia RT en Sputnik met hun websites en Twitteraccounts ontoegankelijk maakte voor Europese burgers verbaast wel. ‘Dit is buitengewoon onverstandig,’ verklaarde de Nederlandse Vereniging van Journalisten, ‘omdat het niet aan staten is om nieuwskanalen indirect te laten blokkeren. Daarmee ondermijnt Europa de fundamenten van een vrije pers en zet het de deur open naar een staatsgereguleerde nieuwsvoorziening, waar niet langer de burger in staat is om een vrije keuze te maken uit het nieuwsaanbod.’ Eigenlijk doet de Europese Commissie hier precies hetzelfde als Poetin, meent de NVJ.
Paternalisme
‘De systematische manipulatie van informatie en desinformatie door het Kremlin is een actief middel in de aanval op Oekraïne’, zo verdedigde EU-buitenlandchef Borrell de maatregel van de Commissie. Maar dat wisten we toch al wel? Wie verwacht van Rusland nu objectieve informatie? Er zit een akelig paternalistisch trekje achter deze poging om staatscensuur te vergoelijken. Borrell acht ons kennelijk niet in staat om de staatspropaganda van de Russen te doorzien. En hij heeft ook geen oog voor de rol van de onafhankelijke Europese media die voor het nodige tegenwicht kunnen zorgen.
Bits of Freedom constateerde verder dat democratische controle op de censuurmaatregelen ontbreekt. De blokkades zijn eenzijdig door de Commissie afgekondigd. Een kritische noot uit het Europarlement heb ik nog niet gehoord. Wel wordt van daaruit aangedrongen op ‘actie tegen de virale verspreiding van desinformatie op sociale media, onder handhaving van de vrijheid van meningsuiting’, zoals het Nederlandse Europarlementslid Kim van Sparrentak (GroenLinks) schrijft naar aanleiding van een brief die zij met een aantal collega’s aan de Commissie heeft gestuurd. De eenzijdige maatregelen van de Commissie worden daarin niet genoemd. De brief is eerder te zien als een aansporing om nog meer te doen tegen desinformatie. Eén voorstel van de Europarlementariërs kan ik – met Bits of Freedom– van harte ondersteunen: financiële en logistieke steun voor de onafhankelijke media in Rusland die door Poetin zijn geblokkeerd.
Blokkeer geen media, steun liever geblokkeerde media. Dat past echt beter bij de Europese democratische waarden die wij dezer dagen harder dan ooit moeten verdedigen.
[overgenomen van Free Flow of Information]
Reacties (21)
“Eigenlijk doet de Europese Commissie hier precies hetzelfde als Poetin, meent de NVJ.”
Nee.
Censuur is censuur, ongeacht de reden.
en onthoud : The road to hell is paved with good intentions.
Autistische bullshit. Álles behalve staatspropaganda verbieden is gewoon niet “precies hetzelfde” als staatspropaganda verbieden.
Waarom niet? Het is een eenzijdige, niet door het parlement geaccordeerde, beslissing van een overheidsinstantie om in te grijpen in het vrije verkeer van informatie. Zoiets past bij een autoritair regime zoals dat van Poetin. Wij hebben dacht ik betere middelen om desinformatie te bestrijden.
Het verschil is best duidelijk:
Poetin blokkeert alle kritiek in eigen land.
De EU blokkeert propaganda van een vijandige natie in oorlogstijd. (Dat betekent bijvoorbeeld niet dat alle informatie van die propagandakanalen wordt verboden. Andere media mogen nog steeds melden wat er daar wordt gezegd.)
Je kunt er best over van mening verschillen of dat laatste verstandig is. Maar het op een lijn stellen met de censuur van Poetin slaat nergens op. Daarmee laat je je voor het karretje van de propaganda van Poetin spannen.
Waar ben je de afgelopen jaren eigenlijk geweest? Desinformatie bestrijden lukt hier juist steeds minder. Er zit nu al een clubje bij de publieke omroep dat gespecialiseerd is in desinformatie. En dat is onder meer het gevolg van het misverstand dat persvrijheid of vrijheid van meningsuiting in zou houden dat je overal de rode loper uit moet rollen voor demagogen, charlatans en andere kwaadaardige propagandisten.
O, er is nog een verschil.
Poetin verbiedt media en sluit journalisten op (of erger).
En de EU doet: “een oproep aan social media bedrijven om de toegang tot Russische zenders te blokkeren”. Het is niet eens een hard verbod.
Zie je de verschillen nu ook, Jos?
Je hoeft mij echt niet uit te leggen wat de verschillen zijn tussen Rusland en de EU qua persvrijheid en vrijheid van meningsuiting. Mijn punt is, zoals de NVJ het noemt: ‘hetzelfde hellende vlak, dat in Rusland helaas gemeengoed is geworden.’ Het ingrijpen van de staat in het vrije informatieverkeer zoals wij dat hier kennen zou beperkt moeten blijven tot wetsovertredingen. Meer ruimte en bevoegdheden voor de staat leveren grote risico’s op, die naar mijn smaak de laatste tijd door sommigen wel erg licht worden opgenomen. Je denkt dat het geen kwaad kan, als de overheid op dit gebied optreedt, maar je weet niet waar het eindigt.
Overigens lees ik in de oekaze van de EU geen vrijblijvende oproep:
De staat zou de vrijheid van de media moeten beschermen en journalisten moeten steunen tegen autoritaire regimes in plaats van te proberen berichtgeving inhoudelijk te reguleren.
Hou toch op. Het hellende vlak gaat in de westerse democratieën al jarenlang de andere kant op. Meer een meer ruimte voor desinformatie. In de VS heeft dat de democratie al aan het wankelen gebracht. Wat jij maar blijft negeren is dat desinformatie in feite hetzelfde doet als censuur: zorgen dat de bevolking niet meer goed geïnformeerd is. Gerichte desinformatie lijken daarin net zo effectief te werken als censuur.
Het lijkt inderdaad wat anders te zitten. Ik baseerde me op dat NVJ-stuk uit jouw tweede link, maar wat daar staat lijkt dus niet te kloppen.
Wat mij betreft zou de staat ook de democratie moeten beschermen. Dus als die wordt bedreigd door desinformatie en andere propaganda hoeft daar niet automatisch de rode loper voor uitgerold te worden. Probeer eens wat verder te kijken dat je dogma’s over vrije informatie.
Overigens, Jos, zei je in een eerdere reactie dat we betere middelen hebben om desinformatie te bestrijden? Zou je wat voorbeelden kunnen geven van dergelijke maatregelen, die de afgelopen jaren effectief zijn gebleken? Of wat die opmerking alleen een holle kreet? Mijn indruk is namelijk dat het maar net wil lukken om die betere middelen te vinden.
De ‘democratie’ in de VS is al decennia geen echte democratie meer hoor en dat laatste restje democratie is echt niet door desinformatie aan het wankelen gebracht hoor, dat is al wankel van zichzelf.
Fox News en Murdoch en andere propagandakanalen zijn ook al decennia actief in de VS. Dat is het hele punt: het slopen van de democratie via demagogie en desinformatie gebeurt sluipenderwijs.
Ik vond een interview van Maurits Martijn met de Deense hoogleraar Michael Bang Petersen over dit onderwerp. Hij beveelt twee middelen aan om desinformatie te bestrijden:
Bang Petersen is er niet voor desinformatie van de tegenpartij te verbieden. Het effect is waarschijnlijk klein, want mensen scharen zich in tijden van grote conflicten juist rond de eigen vlag. En bij degenen die dat niet doen stimuleert een verbod het wantrouwen in de eigen regering. Hij geeft het voorbeeld van de Britse regering die in de Tweede Wereldoorlog nazipropaganda niet verbood:
Hoe werkt dat in de praktijk? De hele bevolking naar een cursus sturen?
Hoe regel je dat in de praktijk? Afwachten en hopen dat de media dit oppikken? En wat als sommige propagandakanalen zich vermommen als nieuwsmedia en juist het tegenovergestelde doen?
Ik ben ervan overtuigd dat het voor journalisten die over Rusland of de oorlog in Oekraïne schrijven geen probleem is om toegang te krijgen tot de Russische propaganda. Dus die kunnen daar ook over schrijven zonder dat die propagandakanalen beschikbaar zijn voor het publiek.
Overigens denk ik ook dat de meeste mensen die Russische propagandazenders wel zullen herkennen als propaganda. Dus je zou er best over kunnen discussiëren over het blokkeren ervan wel zin heeft. Maar dat is nog steeds geen reden om het weren van oorlogspropaganda van een vijandige natie een op een gelijk te stellen aan de nietsontziende censuur van een dictator.
De bewering van Bang Petersen dat desinformatie in het algemeen weinig effect heeft lijkt me (in elk geval in sommige gevallen) aantoonbaar onjuist. Zie: Brexit, of de overname van de Republikeinse partij in de VS door fascisten. Daarvoor zijn (of worden) campagnes gevoerd die grotendeels berusten op desinformatie en demagogie.
Ik vind het verhaal van Bang Petersen dus niet vreselijk overtuigend. En de verwijzing naar één interview met één Deense hoogleraar is ook niet echt een inhoudelijk antwoord. Het zou ook op confirmation bias kunnen wijzen. Over een onderwerp als dit is er altijd wel ergens een deskundige te vinden die je mening bevestigt.
En volgens jou zijn de uitzendingen van RT en Sputnik geen wetsovertredingen?
Kijk, RT en Sputnik lijken uiterlijk misschien wel hetzelfde als de BBC’s en NOSen van deze wereld, maar dat zijn ze natuurlijk niet. Er is hier geen sprake van journalistieke kanalen (zeker na de Russische invasie in Oekraïne niet meer), maar van informatiewapens, die zich nu richt tegen de Europese democratieën. De vraag is, hoe moeten wij met deze bedreiging om gaan? In plaats van de huidige wetgeving als heilige maatstaf te nemen, is het zinniger om je af te vragen in hoeverre de huidige wetgeving in deze omstandigheden voldoet.
Ook voor jou is er hopelijk een grens aan vrijheid van media, bijvoorbeeld op het moment dat er actief opgeroepen wordt tot genocidaal geweld:
https://en.wikipedia.org/wiki/Radio_T%C3%A9l%C3%A9vision_Libre_des_Mille_Collines
De oorlogsmisdaden van het Russische leger in Oekraïne zijn niet bepaald een geheim, evenmin als de rol die Russische media op dit moment spelen in het ophitsen van de Russen. Wat maakt dat jij de Russische media nog in een ander mandje legt dan bovenstaande Rwandese radiozender of de media onder Nazi-Duitsland?
En mocht je argument zijn: ‘ja, maar RT roept niet op tot genocide’, dan is mijn vraag: wil je daarop wachten?
Meh, gewoon een andere DNS server van buiten de EU gebruiken zoals one.one.one.one, dan kun je gewoon sites als RT bezoeken als je dat wilt.
Borell heeft hier gelijk. Rusland zet buitenlandse media in als wapen om zijn doelen te bereiken, waaronder het ontwrichten van de Europese samenlevingen.
Ironisch genoeg doorzie je niet dat je met het gelijkstellen van RT en Sputnik met The Moscow Times je in de staatspropaganda van de Russen trapt.
Dat doen wij ook hoor, Deutsche Welle, RFE/RL, BBC world, allemaal opgericht (en gefinancieerd door hun overheid) om onze visie en nieuws aan andere landen op te dringen, het was slechts een kwestie van tijd dat dergelijke landen dat zelfde truukje tegen ons zouden gaan gebruiken.
So what? Heeft iemand het tegendeel beweerd?
Maar vervolgens wel krokodillentranen huilen als Rusland hun de deur wijst.
Bullshit. Het gaat hier over iets heel anders: de censuur van alle kritische binnenlandse media in Rusland. Als je dat niet eens doorhebt, kun je je maar beter niet met een discussie als deze bemoeien.
Nee dit gaat over het feit dat de EU Russische kanalen de deur wijst en als Rusland hetzelfde doet met westerse media men dan hier krokodillentranen huilt en roept men om het hardst dat het censuur is, hypocriete bende daar in Brussel.
Wie zijn dan degenen die daar krokodillentranen om huilen?