Heden ten dage

Afgelopen Kerst stond bij ons thuis hodie, hodie van Jan Pieterszoon Sweelinck op (u wilt niet weten aan welke hoeveelheden met uitsterven bedreigde avondlandische cultuur wij onze dochter blootstellen) en daarin viel mij ineens de passage hodie exultant justi op, ‘de rechtvaardigen verheugen zich vandaag’. Zou het? Ook deze Kerst heeft de Heilige Vader weer gewag gemaakt van het toenemend verval der zeden. In the good old days wilde dat nog wel eens over multi phylti corti rocci gaan, maar heden ten dage gaat het over zaken die meer hout snijden: dat er nog steeds voor de Mariams en Yusufs van deze wereld geen plaats is, niet in de herberg en nergens niet. En dat het er inmiddels een paar miljoen zijn. Dat is maar één voorbeeld. Er is vandaag niet veel voor de rechtvaardigen om zich over te verheugen, en eigenlijk was Hodie exultant justi al gierende fictie in de dagen van Sweelinck en dat is het nu nog.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De ‘joods-christelijke’ cultuur bestaat niet

 

In Trouw reageert C. Verhoef op de aankondiging van rabbijn van de Kamp om zijn CDA-lidmaatschap op te zeggen. Hij ergerde zich aan de stelling van Buma over de ‘joods-christelijke’ grondslag van de Nederlandse samenleving.

Verhoef:

Terecht merkt rabbijn Van de Kamp op dat de ‘joods-christelijke samenleving’ niet bestaat. CDA, CU en PVV maken te pas en te onpas gebruik van de aanduiding ‘joods-christelijke samenleving’, c.q. ‘cultuur’, ‘erfgoed’, ‘gedachtegoed’, ‘waarden en normen’. In de media en de kerken komt men eveneens veelvuldig deze terminologie tegen. Ook het christelijk onderwijs gaat ten onrechte uit van de ‘joods-christelijke traditie’.

Men noemt dan waarden als liefde, eerlijkheid, gerechtigheid, trouw, vrijheid, rechtvaardigheid, gelijkheid, behulpzaamheid, bescheidenheid, barmhartigheid, gerechtigheid enzovoort. Dit zijn echter geen exclusief joodse, noch christelijke waarden. Zij bestonden al eeuwen vóór er joden en christenen waren. Het zijn de fundamentele waarden van vrijwel elke beschaving. Ze zijn van alle tijden en alle plaatsen. Universeel.

Delen van de Bijbelboeken Exodus en Deuteronomium zijn ontleend aan de veel oudere wetten van koning Hammurabi van Babylon. Hele paragrafen van zijn wet kan men letterlijk in de wet van Mozes terugvinden. De Tien Geboden lijken een soort geheugensteuntje te zijn geweest van basisprincipes, die rechtsgeleerden al in de tijd van Hammurabi uit het hoofd leerden.

Ook in het christendom vinden wij weinig authentieke gedachten. Veel nieuwtestamentische morele richtlijnen zijn ontleend aan het Griekse denken. De deugden uit de klassieke oudheid stellen de menselijke waardigheid voorop en bepalen mede het ethisch denken in onze samenleving. De cultuurvermenging in de Oudheid is een proces van eeuwen geweest. De gulden regel ‘Behandel een ander zoals je zelf behandeld wilt worden’ is afkomstig van de Chinese wijsgeer Confucius en komt, aldus Karen Armstrong in haar boek ‘Compassie’, in alle religies voor.

Jodendom en christendom zijn niet meer dan een doorgeefluik geweest.

Daarentegen hebben wij veel waarden, zoals individuele vrijheid, zelfbeschikking, emancipatie, democratie en seksuele vrijheid eerder ‘op de kerk veroverd’ dan aan de kerk te danken. Het zijn de verworvenheden van het seculiere denken, van Verlichting, rationalisme en humanisme. De gelijkheid van man en vrouw hebben wij verworven via liberalisme en socialisme.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Hoe economie een religie werd

LONGREAD - Economie is geen echte wetenschap, maar een religie:

Economics offers a comprehensive doctrine with a moral code promising adherents salvation in this world; an ideology so compelling that the faithful remake whole societies to conform to its demands. It has its gnostics, mystics and magicians who conjure money out of thin air, using spells such as “derivative” or “structured investment vehicle”. And, like the old religions it has displaced, it has its prophets, reformists, moralists and above all, its high priests who uphold orthodoxy in the face of heresy.

Foto: Anonymous9000 (cc)

De kerk weet van niets

COLUMN - Er zijn inmiddels flink wat hoge lui bij Scientology vertrokken, wat tot een hausse in documentaires leidde. De beste serie tot nu toe is wel ‘Scientology and the Aftermath’ van soapactrice Leah Remini, die opgroeide binnen de sekte en na een lidmaatschap van ruim dertig jaar in 2013 uittrad. Remini schreef een boek over haar ervaringen, legde contact met andere ex-leden, en zette haar nieuwe netwerk in voor de serie. Ze kreeg er dit jaar een Emmy voor, en terecht.

Vergezeld van de eveneens uitgetreden Mike Rinder, jarenlang de internationaal woordvoerder van Scientology annex hoofd van hun inlichtingendienst (in de rechtszaken die de sekte tegen mij en mijn toenmalige geliefde aanspande, heb ik meermalen met hem te maken gehad), bezoekt Remini een stoet mensen. Ze legt feilloos de vinger op alle zere plekken: vrouwen die routineus tot abortus worden geprest omdat hun zwangerschap de sekte ‘slecht uitkomt’; families die verplicht worden alle contact met uitgetreden gezinsleden te verbreken; seksueel misbruik en geweld – ook jegens kinderen – dat onder tafel wordt geveegd; de gewelddadige uitbarstingen van David Miscavage, de huidige leider van Scientology; hoge leden die soms jarenlang gevangen worden gehouden; de eindeloze pressie om meer te doneren, weer een dure cursus te doen – het houdt maar niet op.

Foto: World's Direction (cc)

Geen enkele bevolkingsgroep krijgt genoeg kinderen

DATA - Er schijnt nogal wat discussie te zijn over een onderzoek waaruit blijkt dat in Europa bepaalde religies groeien en andere krimpen, puur op basis van geboorteoverschot (aantal sterfgevallen minus aantal levendgeborenen).
Dat daarbij niet genoemd wordt dat de “traditionele” bevolking al meer vergrijst is dan de recent geïmmigreerde is een beetje jammer.

Maar wat ook niet goed naar voren komt is dat in veel landen er, ongeacht religie of herkomst, niet genoeg kinderen meer geboren worden om op lange termijn de populatie in stand te houden. Ook in Nederland niet. Om een bevolkingsevenwicht te krijgen is een kindertal van 2,1 per vrouw nodig.
Hier de ontwikkeling van de cijfers voor Nederland tot en met 2016:


Kan natuurlijk nog even duren voor dit effect helemaal zichtbaar wordt.

Interessant is het ook, in het licht van het eerder genoemde onderzoek, om te kijken naar de drie grootste niet-westerse groepen in Nederland. Hier de uitsplitsing:

De stijging zit dus vooral bij de van oorsprong Turkse allochtonen. Hiervoor is niet een duidelijke verklaring te geven.

Dit alles natuurlijk los van de vraag hoe religievast een volgende generatie is.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Psychologie van de predestinatie

Tijdens een bezoek aan Geneve vorige maand bewonderde ik het strenge standbeeld van Calvijn, die predikant was in die stad. Het Calvinisme heb ik altijd een raadselachtige stroming gevonden, met name door het idee dat ieder mens vanaf het begin is voorbestemd om wel of niet in de hemel te komen, onafhankelijk van zijn of haar gedrag.

Als atheïst en econoom zie ik religie als een manier om het belang van de groep te stimuleren, met beloningen voor mensen die zich goed gedragen en straffen voor de anderen. Dreigen met de hel of een reïncarnatie als naaktslak maakt van mensen vrome gelovigen en goede buren. Predestinatie haalt die prikkels onderuit, en is in deze opvatting van religie dus totaal onlogisch.

Deze week vond ik echter een prachtige verklaring voor deze paradox door de economen Gilat Levy en Ronny Razin in het Journal of Public Economic Theory . Het bouwt op de voorspelling in de Calvinistische theologie dat mensen die uitverkoren zijn, zich ook als vrome Christenen gedragen. Dat betekent dus dat goed gedrag het doet lijken alsof je uitverkoren bent, zelfs al heeft dat gedrag geen enkele consequentie voor de uitverkiezing zelf. In plaats van God te overtuigen dat je in de hemel mag, is goed gedrag daarmee een manier om jezelf en anderen te overtuigen dat je al een toegangskaartje hebt.

Foto: Phyllis Buchanan (cc)

Italië erkent geregistreerd partnerschap homo’s en lesbiennes

ELDERS - Ondanks het verzet van de katholieke kerk is het Italiaanse Huis van Afgevaardigden deze week akkoord gegaan met de wet die geregistreerd partnerschap voor homo’s en lesbiennes mogelijk maakt. Europa boekt vooruitgang, maar niet overal.

In januari gingen nog tienduizenden katholieken de straat op om te protesteren tegen de wetswijziging die het geregistreerd partnerschap ook in Italië mogelijk maakt. In maart ging de Italiaanse Senaat akkoord. Volgens een van de tegenstanders betekende het “homoseksuele pseudo-huwelijk het laatste stadium in het proces van maatschappelijke ontbinding”. De paus keerde zich er vorig najaar nog tegen voor het forum van de wereldleiders: “het is een abnormale en onverantwoorde levenswijze, en in strijd met de menselijke natuur”. Maar de overwegend katholieke politici hebben zich nu dan toch een keer niet gevoegd naar het standpunt van hun geestelijk leider.

In de Italiaanse wet zijn adoptierechten nog niet vastgelegd. En er zal lokaal nog de nodige strijd geleverd moeten worden. Sommige gemeenten hebben nu al aangekondigd dat ze niet van plan zijn de nieuwe wet uit te voeren.

Op een officiële homohuwelijk moeten de Italianen nog even wachten, maar dat geldt ook voor Duitsers en Oostenrijkers. Duitsland gaf deze week wel eerherstel aan 50.000 homoseksuelen die zijn veroordeeld op grond van een verbod op seksueel contact tussen mannen dat tot 1994 in de wet stond. Hun vonnissen worden vernietigd en ze krijgen een schadeloosstelling. De wet stamt uit de 19e eeuw en was door de nationaalsocialisten in de jaren dertig van de vorige eeuw flink aangescherpt. Het nazi-regime sloot uiteindelijk tussen de 5000 en 15.000 mannen op in concentratiekampen vanwege hun (veronderstelde) homoseksualiteit. De meesten van hen stierven daar. Zij die een kamp op Duitse bodem overleefden, werden na de oorlog niet vrijgelaten maar moesten een eventueel voor de oorlog door de rechtbank opgelegde straf alsnog uitzitten. In Oost-Duitsland is de naziwetgeving in 1950 afgeschaft en verdween de bepaling in z’n geheel in 1968. In West-Duitsland werden tussen 1945 en 1969 nog 50.000 Duitse mannen veroordeeld op basis van paragraaf 175. Een “175-er” vertelt -nog steeds anoniem- over zijn gevangenisstraf in de jaren zestig.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: duncan c (cc)

Seculiere calvinisten

COLUMN - Toen de heilige Johannes Paulus II Nederland bezocht, en er enige ophef was over een eventueel pauselijk excuus aan de joodse gemeenschap (naast de algehele ophef onder de katholieken zelf) trof ik in HP/De Tijd een artikel over dat onderwerp aan met de kop: “Nederlandse joden zijn net zo calvinistisch als Nederlandse katholieken.” Ik vond hem briljant en citeer hem nog regelmatig als ik Nederlanders probeer te karakteriseren voor buitenlanders.

Onder ‘calvinisme’ versta ik hier niet het geheel aan religieuze overtuigingen dat doorgaans onder die vlag ressorteert, maar een daarvan afgeleide attitude die vrijwel alle Nederlanders (zelfs een groot aantal westerlingen) in de ziel gegrift is: het idee dat persoonlijk gedrag en overtuiging met elkaar overeen dienen te komen, dat persoonlijke overtuigingen éénduidig dienen te zijn en het daaruit voortkomende gedrag dus min of meer consequent en coherent is (en dus eigenlijk ook voorspelbaar) en dat persoonlijke overtuigingen ook precies dát zijn: overtuigingen, iets waar de persoon in kwestie ooit bewust en met redenen omkleed voor heeft gekozen op grond van eigen, persoonlijke overwegingen van hem of haar moverende aard.

Die gedachten gaan eigenlijk altijd gepaard met het idee dat de inhoud van die overtuigingen beleden kan worden en dus mededeelbaar is (in taal): je kunt ze uitleggen of – erger nog – ergens opzoeken (in een boek bijvoorbeeld).

De gedragsbioloog en de Bijbel

ACHTERGROND - Vorige week zaterdag publiceerde De Volkskrant een interview met de gedragsbioloog Carel van Schaik en de Duitse wetenschapsjournalist en historicus Kai Michel, die het joodse deel van de Bijbel hebben gelezen vanuit het perspectief van biologisch antropologen. Dat kan de moeite waard zijn – ik heb het boek niet gelezen – maar van het interview wordt een mens niet vrolijk.

De Bijbel heeft niets te maken met het woord van God, maar alles met het woord van de mens.

Duh. Teksten worden geschreven door mensen en mensen scheppen zich – als we ons tot religie beperken – goden, gebeden, mythen, rituelen, verhalen, regels. Dat geldt voor het Egyptische Dodenboek, dat geldt voor de teksten uit het oude Babylonië, dat geldt voor de Perzische Avesta, en dat geldt voor joodse religieuze teksten. Ik denk dat er onder de lezers van De Volkskrant niet één is die de geciteerde platitude niet heeft herkend.

Van Schaik licht toe dat de Bijbel werd samengesteld omdat de joodse samenleving in het reine moest zien te komen met de maatschappelijke veranderingen die het gevolg waren van het ontstaan van de landbouw. Die had de wereld nogal op zijn kop gezet en dus waren er gedragsregels, rituelen en wetten nodig. Dat is waar; het is immers een logische tautologie. De menselijke cultuur (waarvan gedragsregels, rituelen en wetten een onderdeel zijn) is nu eenmaal – met excuus voor het jargon – de extra-somatische vorm van adaptatie waarmee mensen reageren op hun veranderende omgeving.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De Koran

RECENSIE - PeterDerieKoranPeter Derie is één van de schrijvers van het onlangs door mij afgefakkelde Vademecum van de islam, dus toen ik aan zijn inleiding De Koran begon, hield ik mijn hart vast. Dat bleek nergens voor nodig, integendeel. Derie’s boek is misschien wel de beste korte inleiding in het onderwerp die ik ooit gelezen heb en daar zijn een aantal heel specifieke redenen voor aan te wijzen.

Het heeft er in de eerste plaats mee te maken dat veel van zijn inleiding helemaal niet over de koran zelf gaat, maar over hoe moslims sinds het begin van de islam dachten over de koran en welke veranderingen er in de loop van de tijd in die gedachten en attitudes hebben plaatsgevonden, en waarom. Dat is zéér onderhoudende stof die niet alleen veel verklaart over hoe en waarom moslims tegenwoordig in de discussie rondom hun eigen heilige schrift staan, maar die ook véél minder aan bod komt in andere inleidingen in de koran.

Derie’s derde hoofdstuk bijvoorbeeld behandelt de koran als te reciteren tekst en de rol die recitatie heeft in de islam. In dit hoofdstuk betoogt hij dat de koran geen boek is en hij weet dat hard te maken ook. Een ander hoofdstuk gaat over de felle discussies die er tussen moslims onderling gevoerd zijn over de verhouding tussen het ongeschapen Woord van God en de koran: is dat wel hetzelfde? Hij weet die discussies uitstekend uit te leggen door gebruik te maken van parallelle discussies uit het christendom.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Vorige Volgende