Wereldtemperatuur | Update juni 2013

COLUMN - Zonder biomassa en CCS zijn verregaande temperatuurdoelstellingen niet haalbaar.

Stevig in de klimaatwetenschap duiken kan ik u niet aanraden. De inzichten aldaar leiden tot nogal oncomfortabele gevoelens. De fysische mechanismen achter klimaatverandering, inclusief de rol van CO2 in de huidige opwarming, zijn immers volstrekt helder, en waar we op afkoersen is ook duidelijk. Het komende IPCC-klimaatrapport dat eind september verschijnt zal niet veel verrassingen laten zien. Hier een schatting wat opwaarts bijgesteld, daar een tikkeltje naar beneden, dat zal het wel zo ongeveer zijn. Voor de vooruitzichten maken dergelijke mineure wijzingen allemaal niet zoveel uit: het wordt wereldwijd deze eeuw een graad of vier (4!) à zes (6!!) warmer. Dominante factor is de enorme voorraad fossiele brandstoffen, waarvan naar verwachting een groot deel ook daadwerkelijk in de hens zal worden gestoken.

Het zijn onvoorstelbare getallen, 4 à 6 graden warmer. Enig beeld van de betekenis ervan is de wetenschap dat het in de vorige ijstijd zo’n 4 graden kouder was dan in het huidige tijdvak, en dat het eind deze eeuw zo’n 4 graden warmer zal zijn dan nu. Tijdens de ijstijd zag de wereld er dramatisch anders uit dan in huidige, klimaatstabiele tijdvak het holoceen, waarin de moderne mens tot ontwikkeling kon komen. Zoveel is dan wel duidelijk: 4 graden opwarming, ver buiten de temperatuurrange in het holoceen, betekent een groot risico voor onze beschaving. Of sorry, enorme ‘kansen’, desnoods ‘uitdagingen’, want die terminologie schrijft het hedendaagse positief-optimisme voor.

Wie zelf wil eens met de energie- en klimaatgetallen wil spelen kan sinds kort terecht bij een calculator van het International Energy Agency: Explore. Die sommen liggen in lijn met andere scenario’s, zoals de Global Energy Assessment (GEA).

Uit wat vingeroefeningen met dat model is ook af te leiden dat het spectrum van maatschappelijke en politieke opvattingen over wat aanvaardbare oplossingen zijn minstens zo oncomfortabel oogt als de klimaatgetallen zelf.

Aan de ene kant van het spectrum leeft, nog steeds, het idee dat het klimaatverhaal flauwekul is, een samenzwering van wetenschappers en linksche politici, bedoeld om de socialistische heilstaat op aarde te vestigen. Echt waar, onder meer Leon de Winter vindt dat, maar er zijn meer types die dat serieus menen. Iets gematigder denkers in die hoek vinden dat klimaat-maatregelen toch geboden zijn, en schuiven als favoriete opties kernenergie en substitutie van kolen door gas naar voren. Dat lost de zaak toch op? De IEA-calculator laat zien dat beide een rol kunnen spelen, maar toont ook dat als het bij die twee opties blijft, de emissies nog steeds doorstijgen, en de aarde zo’n 5 in plaats van 6 graden warmer wordt.

En aan de andere kant van het spectrum leeft, nog steeds, het idee dat we ons de luxe kunnen permitteren diverse opties voor emissiereductie af te wijzen. Zo zijn aan die zijde van het spectrum vooral de inzet van kernenergie en CO2-afvang en -opslag (CCS) weinig populair, zacht uitgedrukt. Biomassa krijgt evenmin weinig bijval, en in toenemende mate wordt ook de substitutie van de ene fossiele brandstof (kolen) door de andere (gas) taboe verklaard: gas is fossiel, dus weg ermee.

De IEA-calculator laat genadeloos zien welke happen er dan uit de effectiviteit worden genomen. Het beeld stemt niet vrolijk. Met alle opties behalve kernenergie en CCS warmt het eind deze eeuw al gauw zo’n 2,5 graad op. Als dan ook nog eens biomassa en substitutie van kolen door gas worden geblokkeerd, ligt zo’n 3 à 3,5 graad opwarming in het verschiet. Let op: bij het aantal graden opwarming gaat het telkens om een middenwaarde met daaromheen een bandbreedte, dat wil zeggen dat er 50% kans is dat de feitelijke temperatuurontwikkeling onder die middenwaarde blijft, en 50% kans dat deze hoger uitvalt.

Soms zijn er moedige publicaties, zoals recent van het Climate Action Network CAN, die eerlijk laten zien dat zonder biomassa en CCS verregaande temperatuurdoelstellingen niet haalbaar zijn. Maar verder is er vooral veel wensdenken, aan beide zijden van het spectrum. De ene kant wenst dat de klimaatwetenschap fout zit, of dat we met lapmiddelen genoeg kunnen bereiken. De andere kant wenst dat onmisbare oplossingen niet nodig zijn. Beide oplossingen zijn linke soep, die zeer heet gegeten zal worden.

Deze column verscheen eerder op Energiepodium.