Het stikstof-dossier lijkt Nederland in een impasse te brengen. Een wat onverwachte samenwerking kan het begin van een oplossing zijn.
Als Rutte erop uit was ons weer even te doen vergeten met wat voor problemen hij Nederland allemaal heeft opgezadeld dan is hij daar in geslaagd. Een scheefgegroeide woningmarkt, een disfunctionerende belastingdienst, een schreeuwend lerarentekort, maar natuurlijk vooral de behandeling van Groningers, van ouders in het toeslagenschandaal en van vluchtelingen. Maar al die onder zijn leiding veroorzaakte problemen worden nu aan het zicht onttrokken door het stikstof-dossier. En vooralsnog wijst niets erop dat Rutte bij machte is om ons daaruit te halen.
Over links of over rechts?
Over links, of over rechts. Daar ging het in de duidingen van de verkiezingen over. Maar misschien wel het beste antwoord op de vraag hoe we uit deze impasse komen is over links en over rechts.
Linkse partijen en de (kiezers van de) BBB hebben meer raakvlak dan je op het eerste gezicht zou denken. Want voor welke mensen verwacht je dat linkse partijen opkomen? Voor de kleine man of vrouw die niet word gehoord en die niet kan opboksen tegen de grote maatschappelijke en economische krachten waar hij of zij geen invloed op heeft? Als ik Josse de Voogd zo goed parafraseer dan zijn dat de mensen die ook aangetrokken worden door de BBB.
Daar komt een politieke reden bij. We weten dat het kabinet links en rechts tegen elkaar kan uitspelen, omdat ze straks in de Eerste Kamer op twee manieren een meerderheid kan halen. Maar als de BBB en de combinatie PvdA/GL op onderwerpen een akkoord sluiten, dan kunnen ook zij hun macht uitspelen door het kabinet voor het blok te zetten. Want zonder de steun van één van beide blokken komen kabinetsplannen nooit door de Eerste Kamer. Daarbij kan zo’n akkoord misschien ook helpen bij het vormen van coalities in de provincies.
Links en rechts om het kabinet heen
Zo’n akkoord moet beginnen bij het erkennen van ontwikkelingen buiten de grote steden en de Randstad, die in Den Haag onvoldoende worden gezien. Zoals in het deze week gepresenteerde onderzoek Elke Regio telt! ook naar voren komt. Het beperkte zicht op die ontwikkelingen geldt natuurlijk evenzeer voor de regerende partijen, als voor PvdA en GroenLinks. Maar erken dat. Er was al een volle emmer, voordat stikstof die emmer deed overlopen.
Het is niet zo moeilijk om voor een akkoord een gezamenlijk uitgangspunt te formuleren. Dat kan zijn het willen opkomen voor de kleine man of vrouw en ook de kleine ondernemers, zoals boeren en winkeliers. Dat betekent dan bijvoorbeeld dat de randvoorwaarden voor een volwaardig leven ook buiten de stad voldoende aanwezig, of bereikbaar moeten zijn. Dat publieke voorzieningen in kleine dorpskernen blijven bestaan of worden verbetert. Dat kleine economische en maatschappelijke worden ondersteund. Dat onder ogen wordt gezien dat vervoer, buiten de stad, een buitengewoon belangrijke voorwaarde voor bestaan is. Dat aan de betekenis van het boerenbedrijf, voor families en dorpen niet voorbij wordt gegaan.
Akkoord
Een akkoord waarin BBB en PvdA/GL elkaar kunnen vinden kan uit de volgende onderdelen bestaan.
1. Vervoer
Vervoer is voor iedereen belangrijk, maar buiten de stad zijn de mogelijkheden veel beperkter. Daarom moet het kabinet extra geld uittrekken voor OV in de regio’s. Scholieren moeten naar school kunnen reizen, ouderen moeten hun kinderen kunnen bezoeken, of andersom. Daarnaast moeten groene partijen begrijpen dat een auto buiten de stad soms een onmisbaar vervoersmiddel is. De strijd voor een schoner milieu moet geen strijd zijn tegen de automobilist die geen andere mogelijkheid heeft dan de auto. Dat moet er bijvoorbeeld toe kunnen leiden dat de wegenbelasting afhankelijk wordt van waar je woont. Omhoog in de stad en omlaag buiten de stad.
2. Voorzieningen
Waar je in de stad binnen 10 minuten meerdere scholen vindt, mag je buiten de stad blij zijn als je binnen 10 minuten überhaupt een school vindt. Dat geldt ook voor een bakker en een groenteboer, voor een huisarts en tandarts en een kapper. Om maar niet te spreken van het gemeenteloket, de hogeschool of het ziekenhuis.
De logica van schaalvergroting, leidt op sommige plekken tot een verschraling van voorzieningen die veel te ver gaat. Dat is vaak het directe of indirecte gevolg van politieke beslissingen. Terwijl de politiek er juist voor moet zorgen dat de toegang tot voorzieningen voor iedere Nederlander op orde is. Een begin van een oplossing kan zijn dat het kabinet een extra staatssecretaris voor de regio aanstelt, op het ministerie van ruimtelijke ordening. Die krijgt de opdracht voor politiek Den Haag inzichtelijk te maken in welke regio’s de problemen zitten.
3. Stikstof
Het heikele punt is stikstof, zou je denken, maar ook hier valt voor BBB en PvdA/GL gezamenlijk iets te winnen. De grootste uitstoters van stikstof zijn Tata Steel en Schiphol en daarnaast nog heel veel andere industrie. Wat BBB en PvdA/GL samen kunnen afdwingen is dat minister Van der Wal haar aandacht verlegt van het kleine boerenbedrijf, naar de grote industriële uitstoters. Voorlopig geen gedwongen uitkoop van boeren, maar wel dwingende reducties voor Tata en met name Schiphol.
Met name Schiphol, omdat vliegtuigen veel meer stikstof uitstoten dan wordt becijferd. 94% van de uitstoot is niet terug te vinden in de officiële cijfers van de overheid, omdat de uitstoot boven 900 meter niet wordt meegenomen. En vliegtuigen, anders dan de schoorstenen van Tata-steel, stoten uit boven heel Nederland en dragen dus op veel plaatsen bij aan de stikstofdeken. Bovendien kunnen we met Schiphol gelijk het zogenaamde overloopvliegveld Lelystad meenemen. Een doorn in het oog van het Nederland ten oosten van de Randstad. Het was een trieste dag voor onze democratie toen de boeren minister Van der Wal thuis kwamen opzoeken. Maar ik kijk uit naar de dag dat het hogere management van Schiphol voor haar huis staat te protesteren!
Politiek is zo’n samenwerking ook niet vergezocht. Integendeel. In de Tweede Kamer dienden BBB, GroenLinks en de PvdD voor de provinciale verkiezingen al gezamenlijk een motie in die oproept Schiphol te laten bijdragen aan de oplossing voor het stikstofprobleem. Moties zijn tandeloos, maar via de Eerste Kamer kunnen ze grote reducties afdwingen. Wat betreft vliegveld Lelystad. Daarover zegt BBB Flevoland: Gezien de door de regering zelf opgelegde stikstofopgaven en de klimaatdoelstellingen, moet er minder gevlogen worden en is de uitbreiding van vliegveld Lelystad overbodig. Dat punt kunnen ze in de provincie dus gelijk binnenhalen als de partijen landelijk tot een akkoord komen.
Laten we er tenslotte nog even bij stilstaan dat Schiphol volledig in handen is van de overheid. Haar werknemers zijn in feite onderdeel van de ambtenarij. De stikstofruimte die Schiphol heeft verkregen door boeren uit te kopen, is eigendom van de overheid en kan gebruikt worden om andere boeren te ontzien. Met hulp van BBB en PvdA/GL moet de overheid dit gevecht met zichzelf kunnen winnen.
Grote jongens aanpakken
Een akkoord tussen BBB en PvdA/GL lost het stikstofprobleem natuurlijk niet volledig op. Maar de overheid moet leren niet altijd naar de pijpen van de grote jongens te dansen. Soms moet ze de grote jongens juist aanpakken. Dat is verschrikkelijk moeilijk voor de VVD, voor het CDA en voor D66. Ze weten eigenlijk niet hoe dat moet. Daar kunnen BBB en PvdA/GL ze dan een beetje bij helpen.
