Als dat tuig onze hulpverleners en beveiligers aanvalt past maar één straf en dat is celstraf
-- Jeroen van Wijngaarden, VVD
De VVD slaat weer eens op de trom voor een taakstrafverbod bij 'geweld tegen hulpverleners'. De partij doet daarbij haar best om de indruk te wekken dat mensen voortdurend 'wegkomen met een dagje schoffelen'. Vandaag komt de wet op tafel. Het is pijnlijk om te zien dat een regeringspartij niet verder komt dan dit geroeptoeter.
Ik neem jullie even mee.
De feiten voorop
Allereerst, de feiten. In weerwil van roeptoeterende politici, straffen Nederlandse rechters doorgaans strenger dan in de landen om ons heen. En het is de laatste jaren alleen maar strenger geworden. Over de mythe van 'softe rechters' hebben we op Sargasso al heel lang geleden wat artikelen geschreven.
Tel daarbij op dat het Openbaar Ministerie - reeds sinds 2011 - een 3x hogere straf mag eisen in zaken met geweld tegen hulpverleners. Inclusief celstraffen. Het OM kan dus bij de strafeis al de afweging maken om een celstraf te eisen, of om op een andere manier te straffen. Dat doet het OM dan ook en vervolgens is het aan de rechter om in detail te oordelen wat de omstandigheden waren, welk impact het geweld had en welke straf daarbij gepast is. En als dat nodig is, leggen rechters ook al zwaardere straffen op bij geweld tegen politie en hulpverleners.
Voor de VVD is dat dus nog steeds niet goed genoeg: blijkbaar heeft ze weinig vertrouwen in het OM en de rechterlijke macht om een afweging te maken die in het belang is van de hele maatschappij. Misdaadjournalist Chris Klomp schreef het eerder al: de echte verhalen achter de papier dossiers vertellen veel meer dan ronkende koppen in de media.
Een persoonlijk verhaal
Ik kan wel zo'n 'echt' verhaal bedenken, over een echte jongen, die mogelijk geweldpleger kan worden.
Ik heb een pleegbroer, een jongen die als kind bij ons kwam en later onder begeleiding 'zelfstandig' is gaan wonen. De begeleiding is hard nodig, de jongen is, zoals we zeggen, niet het scherpste mes in de la. Is dat politiek correct? Naja. Afijn, nog even los van de regels in Nederland dat iemand vanaf 18 jaar plots zelf 'verantwoordelijk is', de wereld is voor deze jongen niet al te overzichtelijk. Dat resulteerde dan ook in moeilijkheden.
Bijvoorbeeld: trots op zijn rijbewijs reed hij graag rond. Vriendjes vonden dat makkelijk en lieten hem graag als taxi-chauffeur opdraven. Dat hij geen geld had om te tanken terwijl ze vanuit Brabant naar Amsterdam reden, was geen probleem: als je een kopie van rijbewijs en paspoort achterlaat, kan je met volle tank toch verder rijden. Dat de uiteindelijke rekening natuurlijk niet uit kon blijven, had hij niet begrepen.
Er zijn meer voorvallen geweest. De jongen is beïnvloedbaar en de wereld is complex.
Ondanks alles heeft hij werk. Regelmaat is belangrijk, het uit problemen blijven houdt hem weg bij foute vrienden.
Celstraf
Stel nou, dat deze kerel, jong volwassen als hij is, geweld pleegt tegen hulpverleners. Ik noem maar wat: 's avonds bij het stappen, rekening niet kunnen betalen, politie erbij, wat geduw, getrek, een agent valt, verstuikt of breekt zelfs z'n pols.
We zien de krantenkoppen al voor ons. Een Dilan Yesilgöz die weer eens twittert dat het zo echt niet langer kan en blij is dat de VVD-wet er doorheen is: elke geweld-pleger krijgt een celstraf!
Het OM moet een celstraf eisen, de rechter moet een celstraf geven.
De jongen komt in de gevangenis. Zijn baan kan hij vergeten. Zijn huurwoning niet langer betalen. Als hij vrijkomt, zijn regelmaat en vertrouwde omgeving weg en heeft hij criminele contacten opgedaan tijdens z'n straf. En de VVD vindt dat dan beter dan 'schoffelen', een straf waarbij doorgaans het grootste deel van je gewone leven kan doorgaan maar waar je wel langdurig aan vast kan zitten. Tenslotte is bijvoorbeeld 40 uur 'schoffelen', naast je gewone werk, een aardige bezigheid.
Uit onderzoek blijkt dat taakstraffen in vergelijking met celstraffen, leiden tot een significant lagere kans op herhaling, ze zijn bovendien goedkoper in uitvoering, leggen de nadruk op resocialisatie en re-integratie en minder op leedtoevoeging. Het mag dan ook geen wonder heten dat de Raad voor de rechtspraak geen voorstander is van het voorgelegde taakstrafverbod.
Populistisch gebral
De nieuwe wet haalt een deel van de mogelijkheden tot maatwerk weg bij OM en rechters. Het doet alsof alle geweld tegen hulpverleners van het ergste soort is, alsof alle geweldplegers mensen zijn die stenen uit de straat trekken om mee te gooien. Alsof geweldplegers altijd volledig rationeel zijn, nooit onder invloed of overmand door emotie, of letsel het gevolg van een klein ongeluk.
Maakt dit onze samenleving veiliger? Ik dacht het niet.
Maar weet je wat het toppunt is? Volgens het wetsvoorstel moet er minstens één dag celstraf opgelegd worden. Een dag. Blijkbaar begrijpt de VVD ook wel dat haar voorstel populistisch gebral is. En dat is bijzonder sneu.
In de periode waarover ik schrijf verenigden de koninkrijken Assyrië, Babylonië en Perzië grote delen van het Midden-Oosten onder hun heerschappij. Waar het Midden-Oosten in het begin van deze periode nog een lappendeken was van onderling strijdende koninkrijken, stadstaten en stammen, was het aan het einde van deze periode omgevormd tot een politieke eenheid onder leiding van één grootkoning.