De betere wereld begint helemaal niet bij onszelf

‘Dus de maatregelen waren goed, maar ons gedrag niet?, vroeg een journalist tijdens de coronapersconferentie van 13 oktober vorig jaar aan premier Rutte. Veel verder dan ‘we hebben het samen niet goed genoeg gedaan’, kwam de premier niet. Met dat korte zinnetje gaf de premier onbewust de grenzen en keerzijden aan van de in beleidskringen populaire gedragsbenadering. Klimaatprobleem door wangedrag De nadruk in de beleidsvorming op het begrippenkoppel ‘samen’ en ‘gedragsverandering’ komt voort uit een sterk geloof in het individu en de burger. Niet de overheid noch de markt, maar de burger kan de grote maatschappelijke problemen oplossen. Met het bijna heilige geloof in het individu zijn allerlei gedragsbenaderingen weer komen bovendrijven die sociale vraagstukken, maar ook duurzaamheids- en klimaatvraagstukken ‘omdenken.’ Er zouden geen technologische, maatschappelijke of politieke problemen zijn, maar alleen psychologische problemen. Het gevaar van een dergelijke redenering, merkten HVA-onderzoekers Krispijn Faddegon en Reint Jan Renes hier eerder op, is dat daardoor dat alle problematiek wordt herleid tot gedrag van burgers, met ontkenning van de rol van de context. Cognitieve dissonantie speelt ons parten Het klimaatprobleem is in deze optiek vooral het gevolg van cognitieve dissonantie. Deze kent grofweg twee varianten. De eerste is dat we tegelijkertijd zowel klimaatvriendelijke als klimaat-onvriendelijke gedachten en opvattingen koesteren, en er maar niet uitkomen welke de overhand verdienen. Een gedragsbenadering, bijvoorbeeld met behulp van informatiecampagnes, helpt ons om onze klimaatpositieve opvattingen zodanig te versterken dat we de klimaatonvriendelijke ideeën in onze eigen hoofden kunnen verslaan. Maar daarmee zijn we er nog niet. De tweede variant signaleert namelijk een ‘gat’ tussen onze opvattingen en gedrag. Dus zelfs al hebben de klimaat neutrale gedachten in onze hoofden de overhand gekregen, dan nog blijken we vaak niet in staat om deze om te zetten in klimaat neutraal gedrag. Een korte zoektocht op google laat zien waarom dat zo is: we lijden aan een confirmation bias of een optimism bias. Bovendien ontkomen we vrijwel niet aan response efficiency en rebound effects. Met andere woorden: op klimaatgebied sporen we totaal niet. Sessie op de sofa verengt het zicht Goddank, kunnen we met onze problemen terecht bij een gespecialiseerde psycholoog. Bij hem kunnen we op de praatsofa plaatsnemen, of in groepsgesprekken met andere klimaatpsychologisch getroebleerde lotgenoten werken aan het in lijn brengen van onze gedachten en handelingen. Los van deze direct op het brein gerichte ingrepen, zijn er andere subtielere manieren om ons gedrag te sturen. Door kleine ingrepen in onze omgeving - de sukadelapjes op het onderste winkelschap, de vegetarische stooflap op ooghoogte - passeren we onze innerlijke gedachtenstrijd en maken we ‘per ongeluk’ steeds de juiste klimaatkeuzes. Ongetwijfeld leveren deze ingrepen een potentiële bijdrage aan verduurzaming en co2 reductie. Het argument dat deze interventies slechts druppels op een immens omvangrijke en gloeiendhete plaat vormen, is mij te gemakkelijk. Tegelijkertijd vraag ik me af of het klimaatprobleem wel te reduceren valt tot individueel gedrag. Daarmee kom ik meteen op het nadeel van de bestaande gedragsbenaderingen: ze verengen het zicht op de overkoepelende problematiek. Ze doen in toenemende mate een beroep op consumenten om minder te vliegen en alternatieve vormen van vervoer te gebruiken. Oftewel, we worden gevraagd de lage prijs en de snelheid van reizen te weerstaan, en te kiezen voor duurdere en tragere vormen van vervoer. De oplossing lijkt simpel, wij moeten zelf de moeilijke keuze maken. Maar daardoor blijft wel buiten beschouwing dat de prijs van vliegtickets zo laag is, omdat er geen belasting op kerosine wordt geheven. Samen vooral de ander nawijzen Met de opkomst van de individualiserende strategieën als gedragsbenaderingen komt zowel het handelingspotentieel als de verantwoordelijkheid bij de burger te liggen. De coronacrisis is ook daar een ‘prachtig’ voorbeeld van. De schuldvraag waar ik mee opende, werd door Rutte niet voor niets met ‘samen’ beantwoord. Hij kleurde dat vervolgens in met een nadruk op de individuen en groepen die zich niet aan de adviezen van het RIVM zouden houden. De nadruk op samen lijkt inclusief – ze wijst op collectieve verantwoordelijkheid - maar de onderliggende toon wijst op het falen van ‘de individuele ander’, onze buurman, onze stadgenoot en onze eigen gezin. Het nawijzen, van medeburgers, ondergraaft de gepropageerde gezamenlijkheid en leidt onvermijdelijk tot polarisering. Niet individueel, maar collectief Als de verantwoordelijkheid en schuld verschuiven naar het individu, moet wij ons in toenemende mate aanpassen. Maar dat is niet voor iedereen even gemakkelijk. Een goed gevulde portemonnee maakt het een stuk gemakkelijker om een oude dieselauto te verruilen voor een Tesla, om biologisch vlees in plaats van kiloknallers te kopen en een waterpomp aan te schaffen of het huis te isoleren. Om sociale ongelijkheid, voortvloeiend uit klimaatproblematiek, tegen te gaan, volstaan individualiserende gedragsbenaderingen niet, collectieve oplossingen wel. Maar die kunnen, zeker als ze net als de coronamaatregelen pijnlijk zijn, alleen door overheidsingrijpen tot stand komen. Dat vraagt om een breed kader van politieke en collectieve strategieën en een herdefiniëring van wat met zijn allen ‘samen’ kunnen doen. Voor de vormgeving en uitvoering van het stedelijk klimaatbeleid bijvoorbeeld zouden we kunnen denken aan het beleggen van de besluitvorming bij burgerraden. Teneinde burgers collectief te betrekken bij het uitzetten van de richting en het eerlijk verdelen van de onvermijdelijke pijn. En om een passend alternatief te vinden voor het holle ‘samen’ idee, waarin we allemaal individueel tot verantwoording worden geroepen. Dit artikel verscheen eerder bij Sociale Vraagstukken. Eelco van Wijk is senior onderzoeker aan het lectoraat Management van Cultuurverandering aan de Hogeschool van Amsterdam. Dit artikel is een ingekorte versie van zijn essay ‘Richting een minder geïndividualiseerd samen’, opgenomen in de tweede editie van Bewogen Stad, een reeks van digitale tijdschriften over maatschappelijke kwesties in de Amsterdamse regio.

Closing Time | Tenger Cavalry

Op zoek naar een lekkere crossover tussen Mongoolse volksmuziek en metal? Dan is vandaag je geluksdag! Tenger Cavalry maakt namelijk precies dat! Het past ook nog eens in de traditie die gestart is door dhr. Jongeneel, om hier op Sargasso aandacht te geven aan Mongoolse volksmuziek met keelzang, al dan niet gemengd met stevige rock. Tenger Cavalry heeft helaas zijn laatste charge gemaakt, en rijdt niet meer, maar blijft een inspirerend voorbeeld van hoe je folk (ook niet westerse) kan mengen met metal en zo toch iets vets kan krijgen. En hey, ze hebben bijgedragen aan de soundtrack van Civilization VI* en Doom Eternal – en dan ben je een hele grote.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Mecklenburg County (cc)

De gok van een CDU-minister

Als de opiniepeilingen kloppen gaan de christendemocraten flink verliezen aanstaande zondag. De Duitse minister van Gezondheid Jens Spahn schrok een paar dagen voor de verkiezingen toch niet terug voor radicale en omstreden maatregelen. Duitsers die zich niet hebben laten vaccineren en in quarantaine moeten, krijgen vanaf 1 november geen compensatie meer voor het salaris dat ze mislopen. Het is niet eerlijk om belastingbetalers te laten opdraaien voor mensen die een inenting weigeren, zegt Spahn. Daarbij komt dat de gratis test per 11 oktober wordt afgeschaft. Spahn gokt dat deze maatregelen in het voordeel van zijn partij zullen uitvallen. De moord op een pompbediende door een extremist die weigerde een mondkapje te dragen heeft er ongetwijfeld toe geleid dat nog meer mensen zich afkeren van de beweging tegen coronamaatregelen. Maar de recente besluiten leveren de CDU-minister ook de nodige kritiek op. Het komt allemaal wel dicht bij een vaccinatieverplichting. En zal iedereen zich er wel aan houden?

Vaccinatieplicht ‘via de achterdeur’

SPD-parlementslid Karl Lauterbach denkt dat mensen die in quarantaine zouden moeten gaan, als ze positief getest zijn of uit het buitenland komen, dat zonder compensatie minder snel zullen doen. Hij vindt verder dat het onrealistisch is te verwachten dat iemand met een laag inkomen die zijn eigen test moet betalen vervolgens in quarantaine zal gaan waarbij hij inkomen misloopt zonder enige vergoeding. Vakbondsvertegenwoordigers noemen het een ‘vaccinatieplicht via de achterdeur’. Werkgeversvoorzitter Reiner Hoffman, toch niet bekend als tegenstander van de CDU/CSU, keert zich ook tegen de maatregelen van Spahn. Hij ziet allerlei praktische bezwaren en risico’s op conflicten op de werkvloer die belastend zijn voor de ondernemers. Het is een verkapte vaccinatieplicht volgens Hoffman en het zal niet leiden tot een noemenswaardige verhoging van het aantal gevaccineerden. De laatste cijfers laten zien dat 63% van de Duitsers inmiddels twee keer geprikt is (update: dat is vergelijkbaar met Nederland, zie percentages gevaccineerden op de totale bevolking hier).

Foto: Arend (cc)

Spiegelend staal

COLUMN - Het was ontroerend vanaf de eerste blik. Stond je erbuiten, dan keek je op de roestvrij stalen platen van de zwevende overkoepeling, die tot spiegels zijn gepolijst. Ze strekken zich hoog uit en ontnemen je het zicht op stroken lucht, bomen en gebouwen voor je, en schuiven daar de reflectie van andere gebouwen, bomen en lucht voor in de plaats. Je krijgt een verbrokkeld vergezicht, een gebroken geschiedenis, opnieuw bijeen gemetseld. De wereld werd plots een kaleidoscoop.

Eenmaal afgedaald in het monument werd die ervaring heviger. Ook onder de overkoepeling spiegelde het staal. Wie dicht bij een muur stond en omhoogkeek, zag de muur op zijn kop terug en uiteindelijk ook zichzelf ondersteboven weerspiegeld. De wereld was ineens een slag gekeerd.

Loop je er rond, dan zie je overal muren, met allemaal ingemetselde steentjes, ruim 102 duizend ­– elk met een naam erop. Namen van echte mensen, doelbewust afgevoerd uit Nederland en overgebracht naar de vernietigingskampen, en daar vermoord om wie ze waren: joden, Sinti en Roma. Het was een doolhof: de wereld een raadsel.

De eerste naam die ik op een van de steentjes las, was die van Bernard: geboren op 11-11-1940, 1 jaar oud geworden, en toen vermoord. Bernard was nog maar een peuter, en toch werd ook hij vergast in een van de vernietigingskampen. De wereld: een hel.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Puigdemont in Italië gearresteerd

Separatistenleider Carlos Puigdemont is gisteren in Italië op bevel van de Spaanse justitie gearresteerd.

Puigdemont die in België in ballingschap woont was al eens eerder in Duitsland gearresteerd,maar weer vrijgelaten. Er is nu een nieuw Europees opsporingsbevel uitgevaardigd op aandringen van Spanje. Puigdemont was op Sardinië waar hij de leiders van de onafhankelijkheidsbeweging daar ontmoette.

Foto: UN Women Asia and the Pacific (cc)

Geen goede zorg

Ik heb niet het idee dat ik goede zorg lever. Diabetespatiënten die (nog) geen insuline gebruiken, alleen tabletten, maar die geen glucosemeter (vergoed) krijgen van de verzekeraar. Patiënten met dementie die lang thuis wonen met alle gevolgen van dien, met vaak een crisisopname door veel vallen, dwalen of andere gevaarlijke situaties. Laatst nog: een rechterlijke machtiging van een patiënt afgewezen omdat er niet voldoende gevaar zou zijn. De week erop bel ik met familie en blijkt dat patiënt een waterkoker op het elektrische fornuis heeft gezet, en die ook aangezet heeft. Brand binnen.

Voedingsadviezen die ik geef, alhoewel een diëtist er meer van weet, maar hoeveel zin heeft het als uit onderzoek blijkt dat 95-98% weer op zelfde gewicht zit, of nog zwaarder is na vijf jaar? Nog steeds wordt zo vaak tegen dikke patiënten gezegd: ‘eerst afvallen’. En blijven ze ondertussen doorlopen met klachten, met alle gevolgen van dien.

Iedereen wil op de stoel van de arts zitten. Begrijpelijk, want het is een begeerd en beschermd beroep. Het heeft, ondanks veranderingen in de samenleving, nog steeds aanzien. Misschien is het handig alsof we doen dat zorgverzekeraars op onze stoel mogen zitten. We doen net alsof, maar ondertussen maken we ons eigen beleid. Alles wat ze vragen, daar zeggen wij ‘hm-hm, jaja’ op, en gooien het vervolgens in de prullenbak, of op de welbekende plank met alle plannen die niet uitgevoerd worden.

Prima idee toch? Zij doen dit immers ook met onze ideeen en vragen. Het is niet alsof we op dezelfde pagina zitten, zeg maar.

Als iemand diabetes heeft, zou je zeggen dat je lange termijn complicaties wilt voorkomen en de patiënt inzicht wilt geven in zijn ziekteproces, en wat er nu gebeurd met die suikers als hij een gebakje eet. Maar nee: natuurlijk gaan we pas een glucosemeter vergoeden als iemand aan de insuline moet, en tabletten niet meer voldoende zijn. Waarvoor zou je ook iemand helpen, toch? Dat is niet onze taak. Geld besparen en winst maken. Dat is het doel.

Ook worden er genoeg programma’s opgezet vanuit de zorgverzekeraar om leefstijl te verbeteren. Dat het een verkapt dieetprogramma is weet natuurlijk iedereen, maar de zorgverzekeraar vergeet te vertellen dat dieten niet werken en 95-98% weer na een aantal jaar op hetzelfde gewicht zit, of nog hoger, en dat jojo-en veel gevaarlijker is dan structureel wat te zwaar zijn. En wat is te zwaar, eigenlijk? Als we het daarover hebben? BMI is een farce, laten we wel wezen. Ooit ontwikkeld om ‘de gemiddelde mens’ te classificeren, maar het heeft niets met gezondheid te maken. Natuurlijk gebruiken we het nog steeds, want er is geen goed alternatief. Je hebt grote kans dat je als patiënt je BMI in je dossier hebt staan, en als ie te hoog is de pech dat er een notitie is gemaakt waarin staat dat je ‘adipositas’ hebt, of ‘morbide obesitas’.

Ze zeggen dat die informatie niet bij zorgverzekeraars terecht komt, maar ik heb hier serieus mijn twijfels bij. Wie controleert dit? Wie weet of dit echt klopt?

Nee, mijn idee is dat we zorgverzekeraars moeten zien als een vieze vlek die je niet uit een t-shirt krijgt. Laat dat t-shirt nou maar gewoon liggen, was ‘m niet meer, want die vlek gaat er echt niet meer uit.

Quote du Jour | Ongelijkheid is ook deel van deze samenleving

Ik ben tot alles bereid, alleen moeten we wel oppassen. Ongelijkheid is ook deel van deze samenleving. Het is onvermijdelijk dat sommige kinderen het geluk hebben in een nest te worden geboren waar dat kan, en anderen niet. En daar hoeven we… Beide is prima.

Rutte reageert op Segers (CU) die zich afvraagt of de ‘jubelton’ (belastingvrije schenking van ouders aan hun kinderen voor de aankoop van een woning) moet worden afgeschaft. Niet dat Segers met zo’n radicaal nivellerend voorstel komt: hij wijst Rutte erop dat het er niet per se om gaat dat ouders hun kinderen niet zouden mogen helpen, maar dat de overheid die bevoordeling met financiële maatregelen ook nog eens aantrekkelijk maakt en zo zorgt voor extra ongelijkheid die onrechtvaardig is. Gelukkig is daar onze minister-president die ons waarschuwt dat het wegnemen van extra onverdiende voordelen (‘geluk’) voor mensen die over het algemeen toch al meer vermogend zijn natuurlijk niet het ongelijke karakter van onze samenleving moet aantasten.

Closing Time | Tomu DJ

Het debuutalbum van Tomu DJ, FEMINISTA, is een afwisseling en combinatie van laid-back melodieën en snelle ritmes, zonder dat het lounge- of dansmuziek wordt, omdat er steeds een sombere ondertoon in doorklinkt, of klinkt alsof ze haar eigen muziek niet helemaal serieus neemt.

De koning en de Gouden Koets

We gaan niet de geschiedenis herschrijven met restauratie dus hij is gewoon eheheh gerestaureerd ehe ehe dat ie weer in z’n oude glorie hersteld is. En er wordt een discussie gevoerd en ik vind het mooie van luisteren dat je niks hoeft te zeggen.

Koning Willem Alexander op het achtuurjournaal op prinsjesdag. De ehehe’s heb ik er niet bij verzonnen en ik vind ze in dit geval wel van gevoeligheid getuigen. Er wordt weleens gezegd dat de koning te ver van de bevolking af staat. En natuurlijk is dat zo, hij is tenslotte koning! Maar dat wil niet zeggen dat hij sentimenten onder de bevolking niet waarneemt. Uit zijn weifelende spreken blijkt ook dat hij hier zelf geen uitgesproken mening over heeft.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Vorige Volgende