Complotdenken met Machteld Zee

Ach kijk, daar is het dan: taqiyya. Op pagina 64. Letterlijk betekent het: verdedigen. In de islam betekent het zoveel als: liegen over je geloof om aan de vijand te ontkomen. Binnen de islam speelt het begrip nauwelijks een rol, en wordt taqiyya meestal afgekeurd, maar in een boekje over de gevaren van de islam mag dit begrip niet ontbreken. Om duidelijk te maken dat moslims gewoon niet te vertrouwen zijn. Ze mogen immers liegen van hun geloof. Ooit was dat een bekende antisemitische opmerking; tegenwoordig wordt het gezegd van moslims. Zo ook in 'Heilige identiteiten' van Machteld Zee. Na enige voorbeelden van verhullend islamitische taalgebruik, zoals de bewering dat de islam toch zo vredelievend en tolerant is, schrijft Machteld Zee: 'Dergelijke double speak wordt theologisch gerechtvaardigd op grond van taqiyya.' (Dat is dus onzin.) Ze vervolgt: 'Ik hoop niet dat ik te veel het idee geef dat er sprake is van een sinister complot, maar taqiyya houdt in dat moslims toestemming hebben om ongelovigen te misleiden.' Zee hoeft zich helemaal geen zorgen te maken. Het idee dat ze zegt niet te willen geven, dat er een sinister islamitisch complot bestaat, ligt er in haar boekje duimendik bovenop.

Foto: StarryEarth (cc)

Is ET nu wél gevonden? (Het zal wel niet.)

Het is met ET als met poema’s op de Veluwe of het monster van Loch Ness: zo nu en dan is er een bericht over een waarneming, maar uiteindelijk verdampt het nieuws. Zoals zes weken geleden. Dat zal ook dit keer wel het geval zijn, maar het is desondanks interessant dat een beperkt aantal sterren van een redelijk normaal type een regelmatig terugkerend signaal afgeeft. De wetenschappers hebben alle mogelijke verklaringen bekeken en overwegen ook dat buitenaardse wezens elkaar willen tonen dat ze bestaan.

Zou het?

De onderzoekers menen dat de “signals probably from Extraterrestrial Intelligence” zijn, maar wij weten dat onderzoekers nogal eens het belang van hun vondsten overdrijven. We zullen niet snel weten wie er gelijk heeft, maar dit moet een van de eerste keren zijn dat ET in een peer-reviewed wetenschappelijk tijdschrift wordt genoemd als een serieuze verklaring van de waarnemingen.

Persoonlijk denk ik wel eens dat het verlangen ET te vinden zó groot is dat wetenschappers de benodigde zelfkritiek wat makkelijk laten varen, maar van de andere kant: we moeten ET een keer vinden, dus waarom niet op deze elfde oktober 2016?

Evolutie in actie

Een mooi, maar ook angstaanjagend experiment dat laat zien hoe bacteriën zich aanpassen aan steeds grotere concentraties antibiotica.

Foto: Kevin (cc)

Wijzen van denken

COLUMN - Enige opschudding was er over Professor Ben Feringa, Drentse boerenzoon en bio-technoloog, die een Nobelprijs kreeg. Nog meer verrassing: het was voor een nanomotortje, met nog onheldere toepassingen: echt fundamenteel gepruts in het oneindig kleine.

Wat is de verdienste van deze leider van zijn onderzoekteam? Dat hij zo beeldend is, zo weinig vergelijkingen en formules gebruikt, maar tekeningen op het schoolbord maakt, die tot denken en doen prikkelen. Zo vat ik samen wat over hem bekend werd.

Die kwaliteit boeit mij bijzonder. Wat maakt schetsen superieur aan formules bij ondersteuning van het denken? Ik ga op zoek bij Freeman Dyson, die al jaren schrijft over bio-technologie zoals Feringa die bedrijft.

Uit een interview:

I think the brain is analog, whereas the machines are digital. They really are different. So I think that what the machines can do, of course, is wonderful, but it’s not the same as what the brain can do.

The brain, being analog, is able to grasp images so much better. The brain is just designed for comparing images and some patterns — patterns in space and patterns in time — which we do amazingly well. Computers can do it, too, but not in anything like the same kind of flexibility.

Foto: Joseph Luns in het programma 'Berg' (1990). Inzet: Joris Ivens (door John Pasdon, Flickr cc)

Fout in de Koude Oorlog

RECENSIE - Het is treurig gesteld met de reputatie van oud-minister Joseph Luns. Eigenlijk is hij zo goed als vergeten. Martin Bossenbroek kon in heel Nederland één straat vinden die zijn naam draagt. Het is een onooglijk stukje grindtegels ergens achterin Goes.

Nee, dan zijn tijdgenoot, de beroemde documentairefilmer Joris Ivens! Terwijl Luns pal stond voor Nederland en daarna het Atlantisch bondgenootschap, maakte Ivens pure propagandafilms voor abjecte dictaturen in Oost-Europa en China. En zie, er is tegenwoordig een Joris Ivensplein, met daarop een monument én een feestdag – en dat alles in zijn geboortestad Nijmegen.

Bossenbroek brengt beide mannen samen in één boek, ‘Fout in de Koude Oorlog’. Twee mannen die, schrijft hij, in die periode ’tegengestelde keuzes’ maakten. Maar waarom breng je ze bij elkaar? Welnu, vertelt Bossenbroek in het eerste hoofdstuk, hier in Nederland denken we met warmte en weemoed terug aan die jaren, maar volgens hem was het vooral een tijd was waarin niemand eraan ontkwam om moreel verwerpelijke keuzes te maken.

Mislukt boek

‘Om die belevingswereld zo inzichtelijk mogelijk te maken, vormen de tegengestelde keuzes van van Joseph Luns en Joris Ivens de perfecte leidraad.’ Dat suggereert dat dit boek over de Koude Oorlog gaat. Maar dat blijkt niet het geval.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Replicaties en respect

COLUMN - Het rommelt in de sociale psychologie. Recente replicatieprojecten laten zien dat een deel van het onderzoek in het vakgebied niet repliceerbaar is. De consequenties daarvan beginnen langzaam door te dringen binnen de gevestigde orde, zoals twee spraakmakende gebeurtenissen deze week lieten zien.

De eerste opschudding werd veroorzaakt door Susan Fiske, een vooraanstaand psycholoog aan Princeton University en redacteur van het toptijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences. In een essay haalt ze fel uit naar online criticasters op wetenschappelijke publicaties in haar vakgebied. Ze hekelt de agressieve toon die op sociale media wordt aangeslagen, en verwerpt het “methodologisch terrorisme” van de critici. Vooraanstaande wetenschapsbloggers zoals Andrew Gelman en Uri Simonsohn waren uiteraard niet te spreken over Fiske’s aanval. In een bedachtzaam antwoord benadrukt Simonsohn dat een respectvolle toon belangrijker is dan het medium waarin de kritiek wordt gepubliceerd.

Fiske gaat mijn inziens voorbij aan het feit dat online commentatoren een diverse groep zijn. Er zijn natuurlijk impulsieve schreeuwers op sociale media, maar die worden door weinig mensen serieus genomen. De nerds die in hun vrije tijd teststatistieken narekenen zijn daarentegen een aanwinst voor de professie, en verdienen hun aandacht. Een constructieve en respectvolle toon van beide kanten helpt om die twee soorten kritiek van elkaar te onderscheiden, een ongedifferentieerde terminologie van “methodologische terrorisme” doet juist het tegenovergestelde.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Het onaanvaardbare brein

COLUMN - Burgers houden van versleten discussies. Onderwerpen waarover alles al gezegd is. Die klinken vertrouwd, en je kunt allemaal meedoen want je kunt met een gerust hart allerlei frasen herhalen die al die voorgaande keren ook redelijk slim klonken. Zo discussieerden we de afgelopen week weer heftig over een aantal maffe voedingsadviezen. Verder was er natuurlijk het nieuwe boek van Dick ‘wij zijn ons brein’ Swaab. Het ligt hier naast me. Ik ga er niet aan beginnen.

Zijn wij ons brein? Ja uiteraard. Het is het brein dat denkt, duh. Dáár gebeurt het. Dick heeft volkomen gelijk. Maar kunnen we ons denken verklaren met behulp van ons brein, met behulp van neuronen, stoffen, neurochemie? Dick zegt van wel. Want het gebeurt immers dáár. Maar in feite is dat een fundamenteel andere vraag. De hele discussie bestaat bij de gratie van het feit dat wij die twee vragen door elkaar halen. Want zoals het antwoord op de eerste vraag een resounding yes moet zijn, zo is het antwoord op de tweede vraag een categorisch nee. Uit een scheikundige formule komt nooit een gedachte. Beide fenomenen (de chemie en de gedachte) zijn nauw met elkaar verbonden (neemt u maar eens een hijs van een joint), maar het een verkláren uit het ander is onmogelijk. Wat Dick ook belooft.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Damesliefde

COLUMN - ‘Je lijkt wel een feminist.’ Ik sloeg een beetje achterover van die reactie. En vooral van de lichte verbazing die ik erin hoorde. Aanleiding was een recensie van mijn hand in De Volkskrant van De oorlog tegen vrouwen, van de Britse documentairemaakster Sue Lloyd-Roberts. Het boek is een vlammende aanklacht tegen al het onrecht dat vrouwen wordt aangedaan, van besnijdenis en vrouwenhandel tot uithuwelijken en groepsverkrachting (waarbij het slachtoffer de schuld krijgt).

Ik schreef er een vurig stuk over, met als centrale vraag: hoe zijn mannen daartoe toch in staat? Hoe kan een groep mannen (niet zo lang geleden, in India) een meisje oppikken met een busje, haar gruwelijk verkrachten, verminken, en dan voor dood achterlaten aan de kant van de weg? Lloyd-Roberts besteedt daar geen aandacht aan. Het gaat haar om de aanklacht.

Maar waarom gebeurt dit al sinds de grijze oudheid, in vrijwel alle culturen? Wat bezielt de man? En dan is er die reactie ‘je lijkt wel een feminist’. Alsof je een vrouw moet zijn, geïnteresseerd moet zijn in vrouwenrechten, om hierover verontwaardigd te raken. Zó diep zit blijkbaar het wij versus zij.

Lloyd-Roberts boek heeft de ondertitel: En de moed om terug te vechten. Ze wil uiteraard graag aandacht besteden aan vrouwen die weigeren om zich bij de mannelijke overheersing neer te leggen. De voorbeelden zijn schaars. Niet alleen bij Homo sapiens, ook in de dierenwereld.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Als de aarde eindelijk stil is

Aardbevingen voorspellen, dat gaat helaas niet. Maar er is hoop. Misschien weten we binnenkort wanneer het afgelopen zal zijn met die rampen. Het enige dat we daarvoor moeten weten is wanneer de inwendige aarde eindelijk eens uitgedoofd zal zijn. En een internationaal team van geofysici wil dat nu gaan meten.

De aarde is heet. Met elke kilometer die je dieper graaft, stijgt de temperatuur een graad of dertig. Op drie kilometer diepte (en wat is nou drie kilometer?) werken mijnwerkers al in de kokende hitte. Die energie in de aarde is deels een restant uit de tijd dat de aarde geformeerd werd (voor de liefhebbers: potentiële energie werd toen thermische energie), maar belangrijker is dat zich in de aarde een volstrekt rommelig geconstrueerde kerncentrale bevindt met een vermogen van rond de dertig terawatt. (Dat is tien tot de macht twaalf watt, 15 miljoen keer de centrale van Borssele.) Die centrale draait op het natuurlijk verval van uranium en plutonium. En die energie zorgt ervoor dat vulkanen kunnen knallen en continenten kunnen verschuiven. Zo ontstaan troggen en bergen, zeeën en kloven, vulkanen en hete bronnen – en aardbevingen.

Hoe lang gaat dat nog duren? Hoe groot is die voorraad nucleaire brandstof? Dat kun je niet een-twee-drie uit de energiestroom afleiden, daarvoor is de aarde een té chaotische klomp. Daarvan bestaan alleen maar wilde schattingen. Maar de afgelopen week maakten wetenschappers bekend (in Scientific Reports) dat ze nu eens een serieuze poging gaan wagen om de nucleaire voorraad te meten. Dat willen ze doen met behulp van vijf meetstations, verspreid over de aarde, die op zoek gaan naar antineutrino’s. Bij zo’n detector moet u denken aan een flatgebouw volledig gevuld met waterstof, op een paar honderd meter diepte in de aarde. (Dat laatste is nodig om allerlei verstorende kosmische straling te ontlopen.) In die enorme tank waterstofgas worden detectoren opgehangen die het miniemste lichtflitsje kunnen registreren. Wanneer er nu vanuit de aardse diepte een antineutrino naar boven komt, en toevallig door de tank schiet, en héél toevallig de kern van een waterstofatoompje raakt – dan krijg je een flitsje. En dan weten de onderzoekers: daar diep in de aarde is één uraniumkern uit elkaar gevallen.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Dichter bij God dankzij groenten

COLUMN - Zo, dus de Godhelm van Lowlands was nep. Honderdtachtig bezoekers lieten zich die helm op het hoofd zetten, met de mededeling dat de ingewikkelde draadjes die aan de helm hingen, het brein konden stimuleren tot mystieke ervaringen. Ze zouden misschien ‘God’ voelen, zogezegd. Maar die draadjes stelden niks voor – en toch vertelden negentig deelnemers na afloop dat ze iets bijzonders hadden ervaren, daar onder die brommerhelm – en twintig deelnemers spraken zelfs van een intense mystieke ervaring. De bedenker van de grap, David Maij van de Universiteit van Amsterdam, noemde deze uitkomsten (in de Volkskrant) ‘bizar’. Maar het is natuurlijk doodnormaal.

Lowlands is een festival-cum-kermis met veel te hoge horecaprijzen, maar dat is niet erg. Want de mensen komen om iets bijzonders te ervaren. Wie geen zin heeft in kampeermisère kan het gedurende het hele weekend op de radio horen: de ene band is nog fan-tas-ti-scher dan de andere. Werkelijk schitterend, kippenvel, vet, mooi man. En als ik dan luister, hoor ik vooral meer van hetzelfde. (Toegegeven, mijn muzikale voorkeur gaat uit naar de periode 1880-1910, maar ik ben donders goed in staat om popmuziek te beoordelen.) De radiomannetjes en vrouwtjes, en de bezoekers, zijn vast van plan om van Lowlands een buitengewone ervaring te maken – en die ervaring krijgen ze dan ook. Als het niet al te saai is, gaan ze vol overgave richting extase. En met dezelfde verwachting zetten de bezoekers ook de Godhelm op het hoofd. Geen wonder dat de helft van hen ‘iets’ voelt. En die twintig, dat zijn de ware festivalgangers. Die maken de sfeer.

Vorige Volgende