Ongelijkheid is slecht voor iedereen

Een documentaire over economische ongelijkheid valt moeilijk te verkopen aan studiobazen en geldschieters. Daarover vertelde Jacob Kornbluth, de regisseur van Inequality for All, in een interview met The Guardian: 'It always sounded so dry, but then I'd tell people it's like An Inconvenient Truth for the economy and they'd go, Ah!' Inequality for All is een krachtige documentaire die duidelijk uitlegt hoe het kapitalisme in de Verenigde Staten de middenklasse in de kou zet en de superrijken nog rijker maakt. Tijdens de laatste bijeenkomst van Movies: Science & the City keek een bomvolle zaal gebiologeerd naar wat feitelijk een anderhalf uur durend college over rijk en arm was, gegeven door de ster uit de film, Robert Reich, professor Publiek Beleid (UC Berkeley) en voormalig minister van Arbeid. Daarna betrad prof. dr. Jan Luiten van Zanden (UU), een van Nederlands meest vooraanstaande historici die zich bezighoudt met economische geschiedenis, het podium. Want wordt de kloof tussen arm en rijk ook hier steeds groter, of valt het allemaal wel mee?

Door: Foto: epSos .de (cc)
Foto: Universitat Pompeu Fabra (cc)

Piketty in Paradiso: dat rocksterimago valt wel mee

, door

REPORTAGE - Geen geur van verschaald bier of het geluid van gillende meisjes en scheurende gitaren, maar het moddervette Franse accent van ’s werelds meest bejubelde wetenschapper, de econoom Thomas Piketty, vulde eergisteravond de Amsterdamse poptempel Paradiso. In gesprek met Joris Luyendijk toonde Piketty zich allesbehalve de ‘rockstereconoom’ waarvoor hij zo vaak wordt uitgemaakt, aldus Lennaert Rooijakkers.

Het is waar, biecht Thomas Piketty tegen het einde van de avond op. De titel van zijn gisteren in Nederlandse vertaling verschenen magnum opus Kapitaal in de 21e eeuw is slecht gekozen. In het vuistdikke boek (bijna zevenhonderd pagina’s) bespreekt de Fransman immers vooral de economische ontwikkelingen van de negentiende en twintigste eeuw. ‘Maar ja, het bekt nu eenmaal lekker: Kapitaal in de 21e eeuw. Anders koopt niemand dat ding,’ merkt hij droogjes op.

Dan serieus: ‘De titel doet misschien vermoeden dat ik probeer de toekomst te voorspellen, maar dat is niet waar. Wat ik heb geprobeerd te doen is om alle vormen van bezit, kapitaal en rijkdom in de afgelopen twee eeuwen te analyseren. Of dit nu om land, aandelen of slaven gaat, alles moest aan bod komen om zo goed mogelijk te begrijpen wat bezit is en welke mate van rijkdom dat heeft gebracht. Ik heb dit in historisch perspectief geplaatst met als doel te omschrijven wat deze ontwikkelingen betekenen voor de situatie waarin wij nu, in de 21e eeuw, zijn terechtgekomen en tot welke welvaartsongelijkheid dit heeft geleid. Daarom heb ik voor deze titel gekozen en daarom is het werk ook zo dik.’

De lucky few die Piketty in levende lijve mochten aanschouwen, zien de Fransman met journalist Joris Luyendijk in gesprek gaan en vervolgens vragen van het publiek beantwoorden. Volgens Luyendijk had Paradiso moeiteloos vijf keer uitverkocht kunnen worden, zo groot is de vraag naar kaarten geweest. De presentator zelf kreeg afgelopen week nog allerlei mailtjes van mensen die hij al in jaren niet had gesproken: of hij nog een plaats op de gastenlijst kon regelen. Het zegt genoeg over de status van Piketty. Al wil Luyendijk niet over een hype spreken. ‘Een hype is iets vluchtigs, als een parfum die je opspuit en die morgen weer verdwenen is. Dit werk van Piketty is veel meer dan dat.’

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: antjeverena (cc)

Poetins nationalistische lachgas

, door

ANALYSE - Poetins ‘Groot-Rusland-project’ zou wel eens bedoeld kunnen zijn om de aandacht af te leiden van de aanzienlijke economische ongelijkheid in Rusland, denkt Matthijs Rooduijn.

Het gedrag van Rusland is ‘zeer zorgwekkend’, aldus premier Mark Rutte afgelopen zaterdag. De opstelling van de Russische president Vladimir Poetin wekt steeds meer verontwaardiging op in het westen. De annexatie van de Krim, alweer bijna een half haar geleden, en Ruslands huidige inmenging in het conflict in Oost-Oekraïne, hebben ertoe geleid dat de spanningen tussen Rusland en de NAVO flink zijn opgelopen. Veel commentatoren lijken het erover eens te zijn dat Ruslands agressieve opstelling direct te maken heeft met Poetins ‘Groot-Rusland-project’. Het kernidee dat aan dit project ten grondslag ligt is dat het Russische nationale karakter en de daarbij horende tradities en culturele waarden beschermd moeten worden, en – na veel te lang verwaarloosd te zijn geweest – weer het uitgangspunt zouden moeten worden voor iedere zichzelf respecterende Rus (zie bijvoorbeeld hier).

Met een reeks aan symbolische maatregelen en daden zet Poetin dit idee kracht bij. Zo deed hij zijn Mercedes de deur uit ten gunste van een auto van Russische makelij, en stimuleerde hij het wapperen met de Russische vlag en het zingen van het volkslied. Zijn binnenlandse opstelling ter bescherming van de Russische identiteit is echter niet alleen maar onschuldige symboolpolitiek. Zo heeft Poetin veel tegenstanders (denk aan Chodorkovski, Navalny en andere politici en journalisten) uitgeschakeld door ze op te pakken of ze op een andere manier onschadelijk voor hem te maken. Zijn argument naar buiten toe: deze lui vormen een grote bedreiging voor het Russische nationale belang.

De buitenlandpolitiek van Rusland, en dan met name de annexatie van de Krim en de huidige opstelling van het Kremlin in Oost-Oekraïne, vormen ook een belangrijk onderdeel van dit Groot-Rusland-project. De belangrijkste reden voor Poetin om de Krim binnen te vallen was immers de Russisch sprekende bevolking te beschermen. Hetzelfde lijkt op te gaan voor zijn bemoeienis met andere delen van Oost-Oekraïne. Deze mensen horen allemaal bij het Grote Rusland van weleer dat weer in ere dient te worden hersteld. Een bijkomend voordeel voor Poetin is dat hij met het gerol van zijn spierballen aan de rest van de wereld kan laten zien dat Rusland nog steeds een wereldmacht is waar rekening mee moet worden gehouden.

Foto: Tilemahos Efthimiadis (cc)

Gelijkheid vraagt om meer dan herverdeling

, door

OPINIE - Echte gelijkheid vraagt niet alleen om economische herverdeling, maar ook om sociale gelijkwaardigheid.

Nu we hebben ontdekt dat Nederland veel ongelijker is dan we dachten, praten we weer over herverdeling. Onze verzorgingsstaat heeft daarin een belangrijke rol. In het onlangs verschenen rapport Hoe ongelijk is Nederland? rekent de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) uit dat zonder onze verzorgingsstaat de inkomensverdeling even ongelijk zou zijn als in de Verenigde Staten.

Dankzij ons stelsel is het niveau van ongelijkheid laag vergeleken met andere landen. Een geruststellende gedachte? Niet als je bedenkt dat herverdeling voor de laagste inkomensgroepen, de mensen die geen inkomen uit werk hebben, nog nauwelijks als ‘gelijkmaker’ werkt. Immers, wie een beroep moet doen op sociale voorzieningen moet zich voorbereiden op wantrouwen en bemoeizucht. Herverdeling leidt op deze manier geenszins tot meer gelijkwaardigheid.

Een uitkering (AOW uitgezonderd) was allang geen recht meer, maar ook van een gunst (‘uit vriendelijkheid geven’) kunnen we eigenlijk niet meer spreken. De uitkering moet worden verdiend met ‘respectabel’ gedrag.

De nieuwe Participatiewet illustreert de neerbuigende en afkeurende houding jegens uitkeringsontvangers: als mensen ‘verwijtbaar’ slecht gekleed zijn of de taal niet spreken kan de uitkering worden ingehouden. Op vakantie? Nee, u mag vooral niet ontspannen als u steun krijgt van de staat. En ook het plan van de gemeente Den Haag om uitkeringsontvangers te onderwerpen aan een Big Brother-achtige risicoanalyse om fraude op te sporen onderstreept dat zij bij voorbaat worden gezien als profiteurs en fraudeurs.

Quote du Jour

Quote du jour | Ongelijkheidspopulisme

, door

In linkse kringen is het bon ton om te roepen dat de ongelijkheid groeit. […] Dit ongelijkheidspopulisme kan met feiten worden weerlegd.

Arno Scheepers, VVD-raadslid in Hilversum, in de Volkskrant.

Kom maar op dan, zou ik zeggen:

Eind 2013 heeft het CBS aan de hand van de gini-coëfficiënt, de internationale maatstaf voor inkomensongelijkheid, aangetoond dat die sinds 2000 nagenoeg ongewijzigd is gebleven.

En wat heeft de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid daar in juni van dit jaar over gezegd?

Foto: IISG (cc)

Wat kunnen sociaal-democraten van Piketty leren?

, door

ANALYSE - Hoe kunnen sociaal-democraten de bevindingen van Thomas Piketty het beste vertalen naar concreet beleid? Naar aanleiding van een analyse van ‘Capital in the Twenty-First Century’, doet Paul de Beer enkele aanbevelingen.

Capital in the Twenty-First Century van de Franse econoom Thomas Piketty heeft een schokgolf onder economen teweeggebracht. Een enkeling heeft het boek al begroet als het belangrijkste economische werk sinds Marx’ Das Kapital. Niet alleen de titel geeft hiertoe aanleiding, maar ook de breedte en diepgravendheid van Piketty’s analyse. In een tijd waarin de grote verhalen heten te hebben afgedaan omdat de wereld van vandaag te complex is om in enkele simpele formules te vangen, is dat precies wat Piketty doet.

Heel kort samengevat luidt Piketty’s geschiedenis van de afgelopen twee eeuwen dat zowel de omvang als de concentratie van vermogen en het aandeel van vermogensinkomsten in het nationaal inkomen een U-vormig verloop vertonen. Daardoor zijn de westerse landen momenteel op weg naar een situatie waarin het vermogen net zo omvangrijk is (in verhouding tot het nationaal inkomen) en net zo sterk geconcentreerd als in de negentiende eeuw.

De grote beweging van vermogen en inkomen schetsen en verklaren, dat lijkt inderdaad weinig minder dan de essentie van het hedendaagse kapitalisme blootleggen. Maar is dat ook werkelijk zo?

Foto: Parti Socialiste du Loiret (cc)

De toekomst van ongelijkheid

, door

OPINIE - Zonder ingrijpen, dreigt de economische ongelijkheid de komende decennia drastisch toe te nemen, vindt Thomas Piketty.

De verdeling van inkomen en vermogen is een van de meest controversiële vraagstukken van vandaag. Het goede nieuws is dat het verschillende kanten op kan gaan. De geschiedenis leert ons dat economische krachten zowel naar meer als minder gelijkheid kunnen voeren. Welke kracht sterker blijkt is afhankelijk van de welke instellingen en welk beleid we gezamenlijk kiezen.

Efficiëntie en gelijke kansen in het onderwijs combineren

Historisch gezien is de belangrijkste gelijkmakende kracht de verspreiding van kennis en vaardigheden. Maar hiervoor zijn wel onderwijsinstellingen nodig die voor iedereen toegankelijk zijn, en structurele investeringen in scholing. De vraag hoe te komen tot een hogeronderwijssysteem dat efficiënt is en tegelijk gelijke kansen biedt, vormt wereldwijd een grote uitdaging waarvoor nog geen enkel land een volledig adequate oplossing heeft gevonden.

Heroverweeg belasting op hoge inkomens uit arbeid

Gelijke toegang tot onderwijs is noodzakelijk, maar niet voldoende. Het garandeert niet automatisch een eerlijke en harmonieuze verdeling van inkomen en vermogen. De inkomensongelijkheid in de VS is sinds de jaren tachtig spectaculair gestegen, vooral door de ongekende explosie van de inkomens van grootverdieners. Daardoor is nu sprake van een ware scheiding tussen de topbestuurders van grote bedrijven en de rest van de bevolking.

Quote du Jour

Quote du jour | Hypocriet

, door

So why has America chosen these inequality-enhancing policies? Part of the answer is that as World War II faded into memory, so too did the solidarity it had engendered. As America triumphed in the Cold War, there didn’t seem to be a viable competitor to our economic model. Without this international competition, we no longer had to show that our system could deliver for most of our citizens.

Ideology and interests combined nefariously. Some drew the wrong lesson from the collapse of the Soviet system. The pendulum swung from much too much government there to much too little here. Corporate interests argued for getting rid of regulations, even when those regulations had done so much to protect and improve our environment, our safety, our health and the economy itself.

But this ideology was hypocritical. The bankers, among the strongest advocates of laissez-faire economics, were only too willing to accept hundreds of billions of dollars from the government in the bailouts that have been a recurring feature of the global economy since the beginning of the Thatcher-Reagan era of “free” markets and deregulation.

Waan van de dag

Financial Times: ‘Pikkety knoeit met z’n data’

, door

Nu is de Financial Times natuurlijk wel een van de parochieblaadjes van de zittende kapitalistische klasse, maar als ze het hier bij het rechte eind hebben, slaat het wel een deuk in Pikkety’s betoog (om over z’n reputatie nog maar te zwijgen):

…there is little evidence in Prof Piketty’s original sources to bear out the thesis that an increasing share of total wealth is held by the richest few.

Prof Piketty, 43, provides detailed sourcing for his estimates of wealth inequality in Europe and the US over the past 200 years. In his spreadsheets, however, there are transcription errors from the original sources and incorrect formulas. It also appears that some of the data are cherry-picked or constructed without an original source.

For example, once the FT cleaned up and simplified the data, the European numbers do not show any tendency towards rising wealth inequality after 1970. An independent specialist in measuring inequality shared the FT’s concerns.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Vorige Volgende