De vijf akeligste atheïsten ter wereld

Terwijl in de Volkskrant en op Joop puberdebatten over atheïsme nog eens dunnetjes worden overgedaan (Atheïsme is net een geloof! Niet waar! Welles!) wordt aan de andere kant van de grote plas op Alternet de gesel gehaald over de nogal ridicule ideeën en intellectuele attituden die prominente atheïsten er zoal nog meer op nahouden. Ja, atheïsme is verlicht en rationeel, schrijft Ian Murphy, en mede dankzij de atheïstische beweging durft één op de vijf Amerikanen nu uit de kast te komen als atheïst of agnost, vergeleken met slechts 6% in 1990. Je zou dus zeggen dat kritisch nadenken in opmars is, maar als je dan kijkt naar wat sommige toonaangevende atheïsten zoal uitkramen, schrik je je een ongeluk. Murphy gaat de vijf akeligste atheïsten één voor één af. En hij spaart de roede niet.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: copyright ok. Gecheckt 17-03-2022

Is er een relatie tussen autisme en atheïsme?

Er blijkt een interessante correlatie te zijn tussen atheïsme en autisme, leert Tasmedes.

Ik ben al een aantal jaren geïnteresseerd in de cognitive science of religion, de cognitiewetenschappelijke benadering van religieus geloof. Uit dit veld van onderzoek is naar voren gekomen dat ideeën over God of goden te maken hebben met hoe de menselijke geest (mind) zich in sociale omstandigheden gedraagt. Gelovigen zien goden intuïtief als intentionele agenten met mentale toestanden die sociale relaties met mensen aangaan. Dit betekent dus dat de sociaal-cognitieve vaardigheid om over andere minds na te denken cruciaal is in religieus geloof. In het Engels wordt deze vaardigheid mentalizing genoemd, of theory of mind, of (ik ben dit minder vaak dan de voorgaande termen tegengekomen) mind perception. De cognitive science of religion lijkt dus steeds sterker het idee te bevestigen dat overtuigingen over bovennatuurlijke voortkomen geworteld zijn in normale menselijke sociale cognitie.

Recentelijk zijn de resultaten van een studie door Ara Norenzayan en anderen gepubliceerd, waarin de hypothese was getoetst in hoeverre een gebrek aan de sociaal-cognitieve vaardigheid van mentalizing het geloof in God beperkt of zelfs teniet doet. Uit eerdere studies was al bekend dat autisten een sterk verminderd en soms zelfs vrijwel afwezig vermogen tot mentalizing hebben. Zij hebben moeite om met andere mensen om te gaan vanwege een gebrek aan inlevingsvermogen, etc. Uit de studie is gebleken dat inderdaad autisten veel minder in God geloven. Er is dus een correlatie tussen autisme en atheïsme, die vermoedelijk te maken heeft met het verminderde sociaal-cognitieve vermogens. Met andere woorden, gelovigen hebben een normale of sterker ontwikkelde vaardigheid tot mentalizing dan autisten, die daardoor ook vaker atheïst zijn (en als ze zich wel als gelovig beschouwen, dan denken ze vaker over God/goden in mechanistische termen – als een onpersoonlijke kracht etc. – dan gelovigen, die vaker over God/goden denken met behulp van persoonachtige kernmerken).

Foto: Pantheon Oculus via Flickr. copyright ok. Gecheckt 28-09-2022

Leve het polytheïstisch atheïsme

Een klassieke opvatting onder moderne ongelovigen is dat de mate van verlichting omgekeerd evenredig is aan aan het aantal goden dat in een samenleving wordt aanbeden. Ooit waren de mensen polytheïsten, daarna werden ze katholiek (drie goden plus een hele santenkraam), daarna protestant (één God) en tot slot werd ook  die laatste God nog afgeschaft. Van veel naar drie naar één naar nul: opgeruimd staat netjes.

Er is een probleem met die redenering, een probleem waarop klassieke gelovigen wel wijzen, maar meestal zonder resultaat: we kunnen niet zonder geloof in een of meer goden, ook als we die God rede noemen, of markt, of economie. We weten weinig of niets echt zeker weten. Wie kan er zeggen dat hij met zijn beperkte verstand echt kan begrijpen hoe alles (alles (alles)) werkt? Dat we uiteindelijk altijd moeten vertrouwen – dat we uiteindelijk iets moeten geloven om niet ten onder te gaan in de volkomen chaos van het absolute onbekende. Atheïsme bestaat in die zin niet, of het staat gelijk aan een waanzinnig neerstorten in het kolkende onbekende. Iedereen heeft structuur nodig en grijpt daarom naar iets onbekends – iedereen die niet ten onder wil gaan is in die zin theïst.

Foto: copyright ok. Gecheckt 23-11-2022

Begint atheïsme een gevaarlijke cultus te worden?

Terwijl veel atheïsten naar religie wijzen als een grote bron van ellende in de wereld, is er een groeiend aantal mensen dat begint in te zien dat ook atheïsme zelf fanatieke trekken begint te krijgen. Een verontrustend artikel van de Britse schrijver Bryan Appleyard in The New Statesman over de nieuwe God Wars lijkt dit vermoeden te bevestigen, constateert Taede Smedes.

Appleyard begint zijn artikel met de setting: een diner met twee atheïsten (John Gray en Alain de Botton) en twee agnosten (Nassim Nicholas Taleb en Appleyard zelf). Het gesprek begint gemoedelijk, maar na verloop van tijd komen er steeds meer ontboezemingen op tafel te liggen. Het blijkt dat behalve Taleb alle andere deelnemers aan het gesprek te maken hebben gehad met geweld door (mede-)atheïsten, hetzij verbaal, hetzij fysiek. Zo vertelt De Botton over doodsbedreigingen vanuit atheïstische hoek:

There have been threats of violence. De Botton has been told he will be beaten up and his guts taken out of him. One email simply said, “You have betrayed Atheism. Go over to the other side and die.”

De Botton finds it bewildering, the unexpected appearance in the culture of a tyrannical sect, content to whip up a mob mentality. “To say something along the lines of ‘I’m an atheist; I think religions are not all bad’ has become a dramatically peculiar thing to say and if you do say it on the internet you will get savage messages calling you a fascist, an idiot or a fool. This is a very odd moment in our culture. Why has this happened?”

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-02-2022

Een taaie geschiedenis van ongeloof

Een aardige documentaire van Jonathan Miller over de – tamelijk heftige – geschiedenis van het atheïsme. Miller gaat ver terug in zijn verhaal, tot en met de oude Grieken tot vandaag. Uiteraard komt de onvermijdbare Dawkins aan het woord, maar ook interessante filosofen als Daniel Dennett.

Een aardig detail, de Amerikaanse publieke zender PBS wilde de driedelige documentaire alleen uitzenden als de naam werd veranderd. A Rough history of atheism, kon mensen nog wel eens voor het hoofd stoten. A brief history of disbelief mocht wel.

Deel 2

Deel 3

foto AlphaBetaUnlimeted

Foto: copyright ok. Gecheckt 04-10-2022

Jefferson’s bijbel

Dat is nou aardig, dat iemand de Jefferson Bibleonline heeft geplaatst. Het curieuze project van de derde president der Verenigde Staten mag dan een intellectuele mislukking zijn, Jeffersons goede bedoelingen lijden geen twijfel en wat misschien belangrijker is: hij stelde een verdraaid goede vraag.

Jefferson was een man van de Verlichting en geloofde wel in God en de Voorzienigheid, maar niet in een openbaring. Met de christelijke Bijbel kon hij daarom niet veel, maar hij was wel van mening dat de daarin verzamelde opvattingen de moeite van het overwegen nog altijd waard waren. Voor Jezus voelde hij grote bewondering.

De fout zat, zo meende hij, bij de evangelisten. Die hadden de timmerman uit Nazaret tot godheid gepromoveerd en hem allerlei wonderen toegeschreven die, omdat de natuurwetten zich niet zomaar laten opschorten, historisch niet waar konden zijn. Bovendien bevatten de evangeliën elementaire tegenspraken (Jezus’ geboortejaar en zijn laatste woorden zijn bekende voorbeelden). Daarom was het beter om een nieuw evangelie te schrijven, waaruit de wonderen waren weggelaten, waarin alle gebeurtenissen in een historische volgorde waren geplaatst en waaruit irrationele uitspraken waren geschrapt. Met schaar en lijm creëerde hij zo iets dat op een normale biografie leek. Het resultaat was een Jezus die nog het meest leek op een zwervende Verlichtingsfilosoof.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Vorige Volgende