Overzicht

dossier

Basisinkomen

Foto: Quinn Dombrowski (cc)

Alles over het basisinkomen. Voor en tegenstanders aan het woord. Sargasso houdt de discussie bij.


Foto: Andrew Skudder (cc)

De bijstand: boeiende recente inzichten

, door

ACHTERGROND - Toen ik ruim drie jaar geleden* begon met mijn promotieonderzoek naar het Nijmeegse bijstandsexperiment, had ik beloofd jullie af en toe een update te geven over interessante dingen die ik tegenkwam in de literatuur. Dat heb ik, ahum, slechts vrij beperkt gedaan. Bij deze alsnog wat interessante dingen, uit de (redelijk recente) Nederlandse literatuur. Iedereen die dit boeiend vind kan dus zelf vrij laagdrempelig dieper de materie in.

Alle artikelen waar ik het hieronder over heb komen uit het boek ‘Streng Maar Onrechtvaardig – De bijstand gewogen’. Het is het jaarboek 2020 van het Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken, en gaat zoals de titel al verraadt over de bijstand. In 13 artikelen (plus een inleiding en een conclusie) laten wetenschappers uit verschillende disciplines hun licht schijnen over hoe het gesteld is met de ‘rechtvaardigheid van de bijstand’. De duiding vanuit (onder andere) historische, filosofische, juridische en sociologische perspectieven, tja… laten we zeggen dat de titel van het boek al een hint geeft?

Ik beperk me tot een aantal artikelen die relevant zijn voor mijn eigen onderzoek, verwacht dus geen hele boekreview.

Sollicitaties LARP’en als re-integratie

Laten we beginnen met de huidige re-integratiesystematiek. Deze wordt pijnlijk beschreven in het stuk “Naar een ‘droombaan’ via een ‘broodbaan’ – Re-integratie naar betaald werk door training in optimisme”, door de socioloog Josien Arts. Zij deed een jaar lang onderzoek onder zowel klanten als klantmanagers bij drie sociale diensten. Wat ze beschrijft stemt niet vrolijk. Een aantal maatschappelijke ontwikkelingen vinden elkaar op dit onderwerp: werk, dat zeker aan ‘de onderkant van de arbeidsmarkt’ steeds onzekerder en flexibeler wordt; eisen aan werknemers die steeds hoger worden, ook bij laagopgeleid werk; bijstandsgerechtigden die steeds meer verplichtingen krijgen, volgens de wet ‘geactiveerd’ moeten worden en geprikkeld tot ‘zelfredzaamheid’; de bezuinigingen op re-integratie, waardoor sociale diensten mensen eigenlijk weinig te bieden hebben (bijvoorbeeld op het gebied van scholing).

Foto: klokwerk (cc)

De oorlog tegen armoede is in dit land een oorlog tegen de armen

, door

OPINIE - Het hele sociale systeem van Nederland is keihard en contraproductief, en moet nodig veranderen om de menselijkheid weer terug te krijgen. Wat nodig is, is een systeem waarin iedereen de kosten voor levensonderhoud simpelweg gegarandeerd zijn. Maar ondanks dat de politiek door de toeslagenaffaire langzaam wakker lijkt te worden, is deze omslag nog niet te verwachten.

In het licht van de toeslagenaffaire krijgt in de Nederlandse media nu het volgende bericht eindelijk aandacht: een vrouw in de bijstand wordt een terugvordering en boete opgelegd van potentieel €10.000 euro omdat haar moeder eens in de week boodschappen voor beide deed, en de vrouw dit niet opgegeven had. De gemeente is door de rechtbank in het gelijk gesteld: volgens de participatiewet (een ‘pareltje’ uit de doos van Asscher en Kleinsma), is de vrouw laakbaar.

De politiek lijkt nu door de toeslagenaffaire wakker geschrokken te zijn, en reageert geschokt op het incident. Deze algemene verbazing hierover verbaast mij echter. Dit is niets nieuws, en zoals Joost onder bovenstaande link op deze site al zei, helaas geen uitzondering.

Berichten van de ombudsman en hulporganisaties over de keiharde werking van boetes en terugvorderingen in het systeem van de toeslagen en bijstand zijn niet nieuw. Keer op keer weer worden levens van mensen die het niet breed hebben door de overheid verwoest, door hen een niet terug te betalen schuld op te leggen.

Foto: Marco Verch Professional Photographer and Speaker (cc)

Experimenten met een ‘basisinkomenachtige’ bijstand

, door

ANALYSE - Dit artikel verscheen eerder en is geschreven op verzoek van het Wetenschappelijk Bureau van GroenLinks. In alle onbescheidenheid is de schrijver van mening dat het interessant is voor veel meer partijen.

Zes gemeenten in Nederland hebben toestemming van het Rijk gekregen om een meerjarig experiment te houden met een ‘alternatieve vorm van bijstand’, voor een beperkte groep deelnemers. In sommige gemeenten was de eerste insteek een lokaal basisinkomen. Inmiddels zijn de experimenten afgerond en de resultaten bekend. Kunnen we er iets van leren, en zo ja: wat dan?

De experimenten kwamen grotendeels voort uit onvrede over de Participatiewet. In algemene zin was de kritiek dat de wet teveel gebaseerd was op wantrouwen: veel nadruk op verplichtingen, strenge controles, hoge boetes en een sterke daarmee samenhangende bureaucratie.

In tientallen gemeenten was er interesse om te experimenteren met een Participatiewet die meer uitgaat van vertrouwen. De aanname was dat dat beter zou werken en zou leiden tot meer uitstroom uit de bijstand naar werk, en bovendien positieve effecten zou hebben op onder andere welzijn, gezondheid en participatie van bijstandsgerechtigden.

Socialere bijstand

De gemeenten die uiteindelijk hebben geëxperimenteerd met de bijstand zijn Deventer, Groningen, Nijmegen, Tilburg, Utrecht en Wageningen. [1]
Het Rijk gaf toestemming om op enkele punten af te wijken van de wet. Deelnemers mochten meer geld houden van eventuele bijverdiensten naast de uitkering. [2] Ook mochten deelnemers een ontheffing krijgen van de arbeidsplicht. Bij die laatste zat wél de verplichting dat een gemeente dan ook moest experimenteren met een groep die meer intensieve dienstverlening kreeg – we zijn immers een land van het politiek compromis.

Foto: Eric Heupel (cc)

Het experiment met de bijstand – resultaten in de media

, door

Ja, lieve mensen, het  begon zo mooi hier, over dat experiment met de bijstand. Meer dan 100 reacties! En ik was écht van plan om jullie helemaal mee te nemen in het proces van onderzoek doen, de relevante literatuur, en al wat dies meer zij. Maar ja. Bleek dat “onderzoek doen” en “promoveren naast een reguliere baan” toch best veel werk te zijn, waardoor weinig tijd overbleef of te bloggen – nog los van alle persoonlijke zaken die tijd en aandacht vroegen. Dan bleek af en toe een paar regels schrijven over een stukje muziek toch makkelijker, dan hier op Sargasso (ook nog eens) de inhoud in te gaan.

Maar het onderzoek liep door. In Nijmegen, en ook in de andere experimenteergemeenten (Deventer, Groningen, Tilburg, Utrecht en Wageningen) waar andere onderzoekers zich op soortgelijke experimenten hebben gestort. En nu is het zo ver. De resultaten zijn binnen. Hieronder volgt een bloemlezing van wat er vandaag over verschenen is in de media.

“Geen groot succes“. Nou, dat begint lekker, bij de (koppenmaker van) de NOS. Maar ik volg ze wel hoor: de gemeten effecten zijn niet spectaculair, en lijken ook nog eens in tegenspraak. Utrecht beetje meer uitstroom, Nijmegen beetje minder, maar in Nijmegen was het werkzoekgedrag wel verbeterd… maak er maar chocolade van. Maar het is natuurlijk hoe je succes definieert. Alle zes de experimenten zijn gelukt in de zin van dat ze zijn afgerond, dat er bruikbare data is opgehaald, en dat er dingen zijn geleerd. Maar van de andere kant, is dat misschien ook wel heel erg het perspectief van een onderzoeker.

Foto: Eric Heupel (cc)

Corona en de sociale zekerheid: bijstand, basisbaan, basisinkomen?

, door

© Sargasso logo Kort

 

Het zijn interessante tijden voor mensen die interesse hebben in hoe de sociale zekerheid is georganiseerd. De aanleiding is vooral ellendig: het coronavirus is nog steeds een wereldwijde gesel. Niet alleen worden talloze mensen ernstig ziek en komen er velen te overlijden – ook raken mensen massaal hun baan kwijt, doordat de economie wereldwijd plat ligt. Wat betekent dit voor de sociale zekerheid, en hoe we die organiseren met elkaar?

Enerzijds laait de discussie over het basisinkomen weer op, nog feller dan voorheen. Over heel de wereld geven landen onvoorwaardelijk geld aan burgers om de ergste financiële noden te ledigen. Voor sommigen aanleiding om het basisinkomen weer te agenderen. Wat er overal op de wereld gebeurt op dit onderwerp en wat dit zegt over ‘het basisinkomen’, is een artikel (of een hoop artikelen) op zichzelf waard. Over een paar dagen worden de definitieve resultaten van het Finse experiment verwacht, dat zal de discussie een nieuwe zwengel geven.

Dichter bij huis, in Nederland, laait (ook) de discussie over de basisbaan weer op. Enkele maanden geleden werd er al voor gepleit door zowel de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid als commissie Borstlap. Recent werd vanuit de vereniging voor sociale diensten Divosa nog voorgesteld om hiermee te experimenteren.

Waan van de dag

Basisinkomen is niet alleen goed voor gezondheid en welzijn, maar ook voor de economie

, door

“Het gaat goed met Nederland, maar niet met iedereen. Volgens het SCP leven 660 duizend landgenoten in armoede, onder wie 272 duizend onder de 18 jaar. Wat betekent dit voor die kinderen, is voor hen nog sprake van gelijke kansen? Eenmaal in de bijstand is het moeilijk eruit te komen. Als je een baan vindt, dan is er een gerede kans dat je er netto op achteruit gaat. Sowieso houd je tot aan modaal van iedere extra verdiende euro maximaal één derde euro over als gevolg van alle inkomensafhankelijke toeslagen en belastingkortingen. Boven modaal houd je van iedere extra euro minimaal 0,5 euro over. Is dat fair?”

Lijkt me van niet … De roep om het sociale stelsel van Nederland te hervormen wordt gaandeweg steeds sterker. Het is wachten op politici met moed die dit op durven te pakken. (Ik vermoed zomaar dat een serieus voorstel in een verkiezingsprogramma een flinke stemmentrekker zou kunnen worden.)

Waan van de dag

Het basisinkomen in Stockton, California

, door

In de Verenigde Staten wordt een experiment gehouden met het basinkomen in Stockton, California. Het loopt nog, maar er zijn wel al eerste ervaringen.

The no-strings-attached stipend has also allowed Vargas to sleep better at night because he is secure about his family’s finances. “On a day-to-day basis I wake up a lot happier because I don’t have to be stressed, and because I get more sleep,” he said.

Vargas once spent most of his waking hours working, taking on side gigs as a handyman, landscaper and car mechanic just to make ends meet. He now spends some of that time with his family, helping him be a better father, he said.

“It enables me to have more family time to spend learning what my kids did at school, or reading books with them at night and going to the park,” he said. “I don’t have to take time away from my family because I would have to make money for those things I want to give them.”

Waan van de dag

Basisinkomen doorgerekend én haalbaar.

, door

ANALYSE - Deze nieuwe variant van de vereniging voor het basisinkomen handhaaft de huurtoeslag en houdt een afhankelijkheid van de samenstelling van het huishouden. Er vindt tevens de (beperkte) herverdeling plaats: vooral topinkomens gaan erop achteruit.

In dit voorstel krijgt iedere burger 600 euro per maand netto en 600 per huishouden, plus 300 euro per kind. Alle andere toeslagen dan de huurtoeslag, de hypotheekrenteaftrek en de heffingskortingen verdwijnen. Alle uitkeringen worden met 1200 euro verlaagd, en er komt een extra tarief voor de belastingen van 72% voor hoge inkomens.

Foto: MD5050 (cc)

Negatieve inkomstenbelasting is beter dan het onvoorwaardelijke basisinkomen (1)

, door

OPINIE - Een onvoorwaardelijk basisinkomen is geen goed idee volgens onze gastredacteur Hein Vrolijk. Hij heeft een beter alternatief en licht dat toe in twee delen. Vandaag deel 1.

De ‘Week van het basisinkomen’ is al enige dagen voorbij. Vrijwel onopgemerkt, als je afgaat op de progressieve media. Zelfs de speciale website meldde nauwelijks activiteiten. Rechtse media daarentegen hadden meer aandacht voor het basisinkomen. Zoals Das Kapital, dat een experiment in Liverpool bij voorbaat de grond inboort. Of De Telegraaf, die schrijft over een initiatief van de Zwitserse filmmaker Rebecca Panian. Zij wil 880 inwoners van een klein Zwitsers dorp een jaar lang een basisinkomen van 2200 euro per maand geven. Dan komt de aap uit de mouw: ‘Zij wil de proef financieren met crowdfunding en gaat er een film over maken.’

Als de vlag er zo bij hangt, dan is het hoog tijd om heel kritisch naar het onvoorwaardelijk basisinkomen te kijken. Voor een alternatief kunnen we ons laten inspireren door een ‘links’ idee van een ‘rechtse’ econoom.

Zelfs  Rutger Bregman, in Nederland de meest bekende pleitbezorger, zette eind vorig jaar een andere koers in: ‘We schuiven het idee van een universeel basisinkomen op de lange baan.’

Quote du Jour

Quote du Jour – dat basisinkomen in Ontario

, door

Ja, daar hebben we het eerder over gehad. Maar het blijkt allemaal toch nog wat lelijker te zijn dan we hier toentertijd dachten. Een nieuw gekozen regering besloot om het lopende experiment met het basisinkomen in Ontario te beëindigen. Sommigen van ons en de reaguurders vonden dat jammer, anderen benadrukte dat het ook gewoon het democratisch proces is, waarbij een nieuwe regering nieuwe besluiten kan nemen. Maar een paar dingen blijken nu toch wat anders te liggen.

Een effectieve en sociale bijstand: het Nijmeegse experiment

, door

ACHTERGROND, LONGREAD - Een aantal gemeenten in Nederland heeft toestemming gekregen om te experimenteren met de Participatiewet. Het begon vaak met een roep om een ‘lokaal basisinkomen’, maar het werd heel wat anders.

Dit stuk is geschreven voor en (in iets gewijzigde vorm) verschenen in het tijdschrift Sociaal Bestek. Het geeft een uitgebreide beschrijving van de proef die in Nijmegen gedaan wordt met de bijstand, waar we hier eerder ook al over schreven.

In een raadsdebat dat voorjaar 2015 werd gehouden, bleek in Nijmegen een ruime meerderheid van de raadsleden welwillend te staan tegenover een proef met een ‘basisinkomen voor bijstandsgerechtigden’. Over de politiek beladen term ‘basisinkomen’ bestond discussie, maar experimenteren dat wilde men wel. Soortgelijke discussies vonden toentertijd plaats in vele gemeenten, waaronder Groningen, Wageningen, Oss en Tilburg.

Het begin

Het experiment werd mogelijk doordat twee ontwikkelingen samenkwamen: een hernieuwde aandacht voor het basisinkomen en de invoering van de Participatiewet.

Het basisinkomen wordt al decennia, zo niet eeuwen, bediscussieerd. Journalist Rutger Bregman zette het in Nederland weer stevig op de agenda met een artikel over “gratis geld” op De Correspondent. Hierin verpakte hij rapporten, onderzoeken en inzichten van de afgelopen jaren tot een warm pleidooi voor een basisinkomen. Hij baseerde zich onder andere op een aantal succesvolle proeven, waarbij direct geld verstrekt wordt aan mensen die dat nodig hadden.

Een proef met de bijstand: “van mijn belastingcenten?!”

, door

ACHTERGROND - Waarschijnlijk hebben de meeste lezers hier er wel iets van meegekregen. Een aantal gemeenten in Nederland gaat een proef doen met de bijstand. In het begin met ambitieuze ideeën over een basisinkomen, later afgezwakt tot iets dat op veel plaatsen ‘vertrouwensexperiment’ heet: welke balans tussen controle en vertrouwen leidt tot meer uitstroom uit de bijstand en hoger welzijn?

Ook in Nijmegen gaat een proef met de bijstand van start. Het idee is dat mensen in de bijstand iets anders behandeld worden, dan gebeurt onder de huidige regels. Ze mogen wat meer geld houden als ze iets bijverdienen naast de uitkering. Ze krijgen meer keuzevrijheid bij het zoeken naar werk. En voor een deel van de deelnemers geldt dat ze minder sollicitiatieverplichtingen hebben. Niets heel schokkends.

Eén van de reacties was voorspelbaar. Na dat het eerste nieuws over deze proef werd gedeeld op sociale media, zag ik het al voorbijkomen: “moet dit nou, van mijn belastingcenten?”.*

En dat is een hele goede vraag! Het is belangrijk kritisch te kijken waar de overheid haar geld aan uitgeeft. Met dit geld had ook iets anders gedaan kunnen worden. Of burgers hadden het in de zak kunnen houden. Heel relevant dus.

Volgende