Hulspas weet het | Eigenlijk haten we pubers

Wat hebben pubers toch misdaan? Welke vreselijke misdaad hebben ze op hun geweten, dat ze tegenwoordig zó met de nek worden aangekeken? Die vraag drong zich bij me op tijdens het bekijken van het optreden van Bénédicte Ficq in De Wereld Draait Door op 24 september. Ficq zat daar vanwege haar rechtszaak tegen de tabaksindustrie. Ze had rechter Jan Wolter Wabeke gewraakt, die de komende strafzaak moest voorzitten, omdat deze tijdens een gezellig samenzijn gezegd zou hebben dat roken iemands eigen verantwoordelijkheid is. Daarmee toonde hij zich vooringenomen, aldus Ficq, en dus moest hij van de zaak worden gehaald. Hij stapte al heel snel vrijwillig op; de zaak ging de 26e zonder hem verder. Over een paar weken doet de Haagse rechtbank uitspraak. Het gaat me niet om die rechter. Ficq kreeg in de uitzending van Matthijs de vraag voorgelegd of dat dan niet waar was, dat de keuze voor roken ieders vrije keuze was. Dat ontkende ze. Met een merkwaardige redenering.

Door: Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022
Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Reliekenverering (3)

ACHTERGROND - Vandaag de laatste van drie blogs over relieken (één, twee) en wel over relieken in de Oosters-Orthodoxe Kerk, de verzameling oosterse kerken onder leiding van Oecumenisch Patriarch Bartholomeus I van Constantinopel.

In West-Europa is de betekenis van relieken voor de gelovigen flink afgenomen. In de Oosters-Orthodoxe Kerk ligt dat anders. Een chaos zoals die in het westen ontstond en waarbij namaak, fraude en opportunisme een rol speelden, heeft het oosten niet gekend. Niet dat het allemaal koek en ei was, maar met criminaliteit als in het westen werd de kerk van Constantinopel niet geconfronteerd. Bovendien bleef het oorspronkelijke doel van de reliekenverering hier het best bewaard: deel krijgen aan het heilige. De echtheid van relieken speelt daarbij een ondergeschikte rol. Het kerkvolk kent zijn eigen waarheid.

Relieken in de oosterse kerken

De meest vereerde oosterse relieken zijn de stukken van het Heilig Kruis. Het grootste stuk bevindt zich in het Xiropotamou-klooster op Athos. De ‘gordel van Maria’ (zoni) die zij bij haar Tenhemelopneming volgens de legende aan de apostel Thomas geschonken zou hebben, is een goede tweede. Van deze gordel zijn meerdere exemplaren bekend. De O.L.V. Basiliek in Maastricht bezit er eentje, maar ook het Vatopedi-klooster op Athos. Deze laatste is gemaakt van kameelhaar en van edelstenen voorzien door keizerin Zoë (978–1050). Op de derde plaats staan botten en kledingresten van heiligen.

Closing Time | Arnhem: A Bridge Too Far

Het is negen uur, u verwacht een muziekje. In plaats daarvan krijgt u een documentaire over de slag bij Arnhem, die vandaag vierenzeventig jaar geleden begon.

Als u niets urgenters te doen hebt, ga er dan eens rustig voor zitten. We hebben opmerkingen over “zij vielen voor onze vrijheid” misschien iets te vaak gehoord om er niet verveeld door te zijn, maar uiteindelijk is het wel domweg waar dat in de gevechten benoorden de Rijn niet minder dan 1894 Britten en Polen en ruim duizend burgers om het leven zijn gekomen om de wereld te bevrijden van het nationaalsocialisme.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Grote schoonmaak in de wetenschap

COLUMN - De #metoo campagne heeft afgelopen week een zeer opmerkelijk slachtoffer gemaakt. Een gletsjer. De Marchant gletsjer op Antarctica is niet meer. Hij heeft voortaan Matataua gletsjer. De gletsjer was oorspronkelijk genoemd naar de Amerikaanse geoloog David Marchant, wegens zijn ‘outstanding contributions to scientifc knowledge’,  zoals de officiële toewijzing door de United States Board on Geographic Names het omschreef. Hij was er reuzetrots op. Iedereen moest het horen. Maar dezelfde Marchant bleek nog een andere, duistere zijde te hebben.

Een van zijn studenten, Jane Willenbring, reisde in 1999/2000 samen met hem naar Antarctica, en werd tijdens die expeditie door hem regelmatig gepest en lastiggevallen met seksistisch grappen. Na afloop diende ze geen klacht in (zoiets kan je carrière ruïneren) maar in 2016 kwam het er toch van. Dankzij #metoo. Ze ontdekte twee collega’s die hetzelfde hadden ervaren, en even later lag er een formele klacht bij de universiteit van Boston. Het onderzoek nam een jaar in beslag; daarna besloot het bestuur dat Marchant moest vertrekken. Iemand (niet Willenbring) heeft rond die tijd ook de Board ingeseind en binnen de kortste keren was Marchant niet alleen verdwenen uit Boston maar ook van de kaart van Antarctica.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Een zondagsmens in de geneeskunde

COLUMN - Elk beroep kent zijn taboes. Een restauranthouder zal nooit een gesprek beginnen over muizen of ratten. Een piloot maakt over de intercom geen grapjes over neerstorten. En een dokter vermijdt het woordje placebo.

Placebo zit overal (in de witte jas, de omgeving, de apparatuur, het gesprek, de fraaie pillen) en het is ook verantwoordelijk voor een groot deel van het succes van de medische wetenschap. Maar de dokter zegt er niks over.

En zijn stapels vakliteratuur over verschenen. Want als er één effectieve therapie is waar we weinig van begrijpen, dan is het placebotherapie. En zo nu en dan klinkt er vanuit die hoek de oproep om deze therapie nu eindelijk eens serieus te nemen. Als het placebo helpt, maak er dan gebruik van!

Die oproepen zijn aan dovemansoren gericht. De dokter wil er niet aan. Hij wil geen goochelaar zijn. Het is bedrog, zegt de dokter. Alsof een groot deel van het ‘wetenschappelijk bewezen’ medisch arsenaal niet gebaseerd is op statistisch bedenkelijk knutselwerk.

Of men zegt: het effect is onvoorspelbaar. De een reageert er wel op, een ander niet. En dat terwijl het denkwerk van de dokter voor een groot deel bestaat uit: ‘Nou, dat middel werkt dus niet, laten we eens iets anders proberen…’ Trouwens, wat die onvoorspelbaarheid betreft, is er belangwekkend nieuws.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Reliekenverering (2)

COLUMN - [Het eerste deel van dit stuk ging over het ontstaan van de reliekenverering, over de essentie ervan en over de wijze waarop dit fenomeen volledig uit de hand liep. Zozeer zelfs, dat de kerk van Rome zich genoodzaakt zag in te grijpen.]

De Reformatie dwong de Rooms-Katholieke kerk kritisch naar zichzelf te kijken. Tijdens het Concilie van Trente (1545-1563) ging praktisch de hele kerk niet zozeer naar essentie maar wel naar vorm volledig op de schop. Ook de reliekenverering werd aangepakt. Door de grote vraag naar de stoffelijke resten van de heiligen was het fenomeen in corrupte en niet zelden criminele sfeer terechtgekomen, met als gevolg talrijke vervalsingen, diefstal en misbruik. Niet zelden door de kerk zelf, want relieken bleken veel geld en aanzien aan te trekken.

Om te beginnen begon de kerk protocollen en procedures op te stellen om de echtheid van de relieken, waarvan er vele onecht waren, vast te stellen. Met de middelen van toen was dat onderzoek vrij beperkt, maar het was in feite het begin van de wetenschappelijke bestudering van relieken. Men kon bijvoorbeeld zoeken naar epigrafisch bewijs (d.w.z. een inscriptie op een oorspronkelijk graf) of naar een meer indirect bewijs, een tekst op een schrijn of altaar. Van groot belang waren ook getuigenissen en documenten die de overlevering konden bevestigen, zoals de inventarissen van relieken of de archieven van kerken en kloosters. Ook veronderstelde mirakels die het reliek zou hebben bewerkstelligd, werden nagetrokken.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | De mens schrijft geologische geschiedenis

COLUMN - Laten we niet vergeten: het is al duizenden jaren uitzonderlijk warm. Het Holoceen, de geologische periode waarin we ons nu bevinden, is een paar graden warmer dan de andere interglaciale periodes die daaraan vooraf gingen. En eigenlijk wist niemand tot voor kort waarom dat zo was.

Waarom gedroeg de aarde zich na de laatste ijstijd anders dan na al die andere ijstijden? Geologisch en biologisch waren de verschillen miniem. Waarom gedraagt het mondiale klimaat zich dan nu anders dan anders? U begrijpt, in deze bange tijden waarin bij elke hete zomer gewaarschuwd wordt voor ‘klimaatverandering’ is dat een boeiende academische vraag.

Paleoklimatoloog Stephen Vavrus en zijn collega’s besloten tot een vergelijkend onderzoek. Te midden van alle interglaciale warme periodes van de afgelopen honderdduizenden jaren, gingen ze op zoek naar dát interglaciaal dat qua startcondities nog het meest leek op de start van het holoceen. De winnaar was een periode genaamd Marine Isotope Stage 19 (MIS 19), 800.000 jaar geleden. Die periode startte met dezelfde CO2 en methaanconcentraties als het Holoceen, tienduizend jaar geleden.

Bij alle interglacialen zie je dat die concentraties in de loop der jaren langzaam dalen, totdat er weer een ijstijd aanbreekt. Zo ook bij MIS19. En ook bij het Holoceen. Dat gedraagt zich vijfduizend jaar lang zoals elk interglaciaal. Daarna gaat het mis. De daling stokt en slaat om in een langzame stijging. (En na plm. 1850 schiet met name de CO2-concentratie nog sneller omhoog, maar dat is een ander verhaal.)

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: © Sargasso logo Goed volk

Goed volk | Reliekenverering (1)

COLUMN - Ze zijn al diverse keren in mijn columns voorbijgekomen: relieken van heiligen. De oudere naam ‘relikwieën’ is wat in onbruik geraakt omdat sinds de ontkerkelijking nauwelijks meer serieus over dit fenomeen gepraat kon worden. Bovendien sluit het woord ‘relieken’ beter aan bij de Latijnse woorden waarvan de term is afgeleid: het werkwoord relinquere betekent ‘overblijven’ en het bijpassend zelfstandig naamwoord reliquiae betekent ‘stoffelijke resten’.

Hoogste tijd om ons eens af te vragen wat relieken nu eigenlijk precies zijn en hoe het verschijnsel is ontstaan. En ook: hoe in dit bij uitstek volksculturele fenomeen weer een spanning bestaat tussen enerzijds het ‘management’ van de kerk van Rome, die ook in de Middeleeuwen wel degelijk zijn hersens gebruikte, maar uiteindelijk niet opgewassen bleek tegen de praktijk van het gelovige volk en de lagere geestelijkheid. Omdat de ontwikkeling van relieken in de Oosters-Orthodoxe Kerk zich toch enigszins anders heeft ontwikkeld, daarover een volgende keer.

Wat vooraf ging

Relieken en hun varianten zijn van bijna alle tijden en godsdiensten. Het is in feite een archetypisch fenomeen: de menselijke behoefte aan iets tastbaars dat je veiligheid, hulp en troost kan bieden is een algemeen menselijke eigenschap. Het idee is bovendien dat door het contact met een voorwerp dat tot iets bezield ‘heiligs’ heeft behoort men deelgenoot kan worden aan de kwaliteiten van deze persoon.

Foto: Adolf Hitler (foto Bundesarchiv) via Wikimedia copyright ok. Gecheckt 20-09-2022

Adolf Hitler en het christendom

LONGREAD - Het academisch ‘ eerherstel’ voor Adolf Hitler heeft inmiddels ook Nederland bereikt. Vorig jaar liet David King in zijn boek Het proces tegen Hitler zien hoe de dictator-in-spe op meesterlijke wijze de rechtszaak gebruikte als een podium om zijn ideeën ideeën een wijd verspreiding te geven, en hoe hij daarbij als oorlogsveteraan zeer succesvol een beroep deed op de conservatief-nationalistische krachten in zijn land.

In datzelfde jaar verscheen Het verboden boek van Ewout Kieft, waarin deze historicus zijn bewondering voor de heldere directheid en het cynische inzicht van Hitler niet onder stoelen of banken stak. Hitler was geen gek en Mein Kampf was niet (waarvoor het zo vaak wordt versleten) onleesbaar. Het was vooral een ‘sluw’ werk. Passages die hij eerder belachelijk vond, bleken bij herlezing ‘een stuk sluwer en efficiënter in elkaar te zitten’ dan hij had gedacht.

En nu is er dus Mijn strijd. De nieuwe vertaling van Mario Molegraaf, en van commentaar voorzien door historicus Willem Melching. Hij komt eigenlijk tot een andere conclusie. ‘Zelden,’ schrijft hij in de inleiding,

was een politicus zo openhartig over zijn bedoelingen als Adolf Hitler. Mein Kampf laat zich namelijk lezen als een blauwdruk voor het beleid van het nationaalsocialisme na de machtsovername van 1933.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: antefixus21 (cc)

‘Big History’ blijkt vooral veel vooruitgangsmythologie

Wat is eigenlijk Big History? De vraag dringt zich onvermijdelijk bij het lezen van de eerste pagina’s van Big History van David Christian. De Australische hoogleraar moderne geschiedenis is zo’n beetje de apostel van dit nieuwe vak – if that’s what it is.

Christian is de oprichter van het Big History Institute, leidt het Big History Project dat wereldwijd gratis lesprogramma’s aanbiedt en hij reist de hele wereld rond ter verkondiging van Big History. We kunnen niet langer zonder, zo luidt zijn boodschap. Maar wat is het?

Tientallen jaren geleden, zo vertelt hij in zijn voorwoord,

stelde ik me als professioneel historicus de vraag hoe je een alomvattende geschiedenis van de mensheid als lesstof zou kunnen brengen. (…) Gaandeweg zag ik in dat hier een verhaal nodig was waarin onder paleolithische voorouders en neolithische boeren een even belangrijke rol hoorden te spelen als de heersers, veroveraars en keizers die het geschiedkundig onderzoek tot dusver zo zeer hebben gedomineerd.

Universele geschiedenis

Dat idee van een ‘inclusieve’ geschiedkunde is niet origineel. H.G. Wells schreef na de Eerste Wereldoorlog, in reactie op de gruwelijke bloedbaden, een wereldomvattende Outline of History.

Wells:

Gemeenschappelijke vrede en welvaart zijn niet mogelijk zonder gemeenschappelijke historische ideeën.’ Anders, schreef hij, ‘moeten rassen en volken wel afglijden naar conflicten en vernietigend geweld.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Vorige Volgende