Nog drie dagen en dan vallen de leden van de VVD elkaar ruziënd in de haren over de spreidingswet voor asielopvang. Het wetsvoorstel namens staatssecretaris Van der Burg, dat door tegenstanders de ‘dwangwet’ wordt genoemd.
Officieel heet het wetsvoorstel ‘Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen’. Het is sinds 8 november in Internetconsultatie en tot en met 21 november kan er nog op worden gereageerd.
VVD gespleten
De voorzitter van de VVD-fractie in de gemeenteraad van Groningen (Ietje Jacobs-Setz) is “heel teleurgesteld in wat andere gemeenten en provincies doen om de opvangcrisis te bezweren” (Trouw, 7 november). Ze is van plan op het partijcongres een motie in te dienen waarin de Tweede Kamerfractie wordt opgeroepen vóór de spreidingswet te stemmen. Wel met de toevoeging ideeën te bedenken hoe de instroom van asielzoekers kan worden afgeremd (Dagblad van het Noorden, 15 november / betaalmuur).
VVD-raadslid Klaas Buigel (gemeente Westerwolde, waar Ter Apel onder valt) vindt dat de spreidingswet er moet komen en steunt dan ook de motie van Ietje Jacobs-Setz. Toch vreest hij dat de motie van ‘Klassiek Liberaal’ kans maakt aangenomen te worden. Met die motie willen conservatief-liberale activisten dat de VVD zich expliciet uitspreekt tegen de "asieldwangwet", zoals ze de wet noemen (NOS, 5 november).
Gemeenten in beweging
De wet is er nog lang niet. Maar in de aanloop er naar toe zien steeds meer gemeenten de bui al hangen en hebben besloten alvast wat aan asielopvang te doen. Het staat ook niet zo fraai vermeld te worden op lijstjes met gemeenten die niets aan vluchtelingenopvang deden en doen. Dat maakt de kans misschien groter als eerste aan de beurt te zijn om een aanwijzing uit Den Haag te krijgen.
Er is dus wat beweging her en der. Een paar voorbeelden, waarin we gemeenten met en zonder reguliere asielopvang met elkaar vergelijken. We nemen twee variabelen. Voor de grootte van een gemeente nemen we de bevolkingsdichtheid (aantal inwoners per km2). Voor de mogelijke opvangcapaciteit nemen we het aantal opvangplekken als percentage op het aantal inwoners.
Westerwolde – Zeewolde – Borger-Odoorn
Gemeente Westerwolde, aantal inwoners per km2: 97.
De COA-locatie (Ter Apel) heeft een capaciteit van 2000 plaatsen. Dat is 7,49% op het totaal aantal inwoners (per 1 januari 2022).
Vergelijkbare gemeenten, zonder COA-locatie:
Zeewolde (aantal inwoners per km2: 95).
Als deze gemeente eenzelfde percentage plekken beschikbaar stelt als Westerwolde, zou dat neer komen op 1.754 plaatsen. Het gaan er 600 worden (2,56% op het aantal inwoners). Een voormalig azc, nu in gebruik voor huisvesting van arbeidsmigranten, zal volgend jaar april beschikbaar komen voor asielzoekers (Omroep Flevoland, 16 november).
Borger-Odoorn (aantal inwoners per km2: 95).
Als Borger-Odoorn hetzelfde percentage opvangplekken zou hebben als Westerwolde, zou dat neer komen op 1.923 plaatsen. Daar is nog lang geen sprake van.
In mei werden 100 vluchtelingen (0,39% op het aantal inwoners) voor vijf dagen opgevangen in 2e Exloërmond. In september werden twee opvanglocaties ingericht: 139 plekken (0,54% op aantal inwoners). Momenteel zijn er drie opvanglocaties met totaal 50 plekken. Twee locaties blijven open tot en met januari 2023. Een derde locatie blijft open tot 7 februari 2023 (bron: Gemeente Borger-Odoorn).
Het Hogeland – Midden-Drenthe
Gemeente Het Hogeland (99 inwoners per km2) vangt 500 Afghaanse vluchtelingen op in Winsum en Uithuizen. Dat is 1,04% op het aantal inwoners. De doorstroomlocatie in Zoutkamp (600 plekken) laten we buiten beschouwing. Die locatie dient om mensen op te vangen als het in Ter Apel weer eens overloopt.
In de gemeente Midden-Drenthe (ook 99 inwoners per km2) werden in juni/juli 100 vluchtelingen opgevangen (0,30% op het aantal inwoners). Zou de gemeente eenzelfde percentage gescoord hebben als Het Hogeland, dan zouden er 350 plekken moeten zijn. Midden-Drenthe is nog zoekende.
Noordoostpolder – Ommen
In de gemeente Noordoostpolder (105 inwoners per km2) heeft het azc 1000 opvangplekken, ofwel 2,08% op het aantal inwoners.
Een gemeente van een bijna vergelijkbare grootte is Ommen (103 inwoners per km2). Als ook deze gemeente een opvang zou hebben met capaciteit gelijk aan 2,08% op het aantal inwoners, zouden er 384 plekken moeten zijn.
In juni/juli werden er voor twee weken 75 mensen (0,41% op het aantal inwoners) opgevangen in een sporthal. Tot eind dit jaar mogen 40 asielzoekers verblijven in een daarvoor geschikt gemaakte vleugel van het gemeentehuis. De gemeente wil het COA in gesprek over noodopvang voor 100 asielzoekers (0,54% op het aantal inwoners) voor de duur van twee tot drie jaar (De Stentor, 24 oktober).
Vooralsnog blijft het beperkt tot een crisisnoodopvang in een hotel voor 48 alleenstaande minderjarige vluchtelingen (start 7 november, open tot 1 maart 2023). Hoger dan 0,26% op het aantal inwoners komt de gemeente Ommen dus nog niet.
Structurele opvang nodig
De wet zoals die nu voorligt beoogt structurele asielopvang, evenwichtig verdeeld over gemeenten. Zo wil het kabinet de asielopvang beheersbaar zien te krijgen. Hopelijk lukt dat en komt er een eind aan een telkens overlopend Ter Apel. Ook moeten we af van gesleep met groepjes asielzoekers van sporthallen naar vakantieparken en weer door naar hotelboten.
Maar als het staatssecretaris Van der Burg (niet al te lafhartig gesteund door Rutte) het lukt de wet er definitief door te krijgen, duurt het nog even voor er ook daadwerkelijk opvangplekken bij zijn gekomen. En gemeenten die nu al een beetje voorsorteren moeten niet dwars gaan liggen met smoesjes dat ze al genoeg doen, terwijl dat aantoonbaar onjuist is.
