De Franse minister Aurore Bergé bevestigde op bezoek aan Rabat afgelopen maandag het standpunt van haar regering inzake de Westelijke Sahara: 'Het heden en de toekomst van de Sahara vallen volledig binnen het kader van de Marokkaanse soevereiniteit.' Vorig jaar maakte Frankrijk de draai waar in Marokko al langer om werd gevraagd. President Macron gaf zijn steun aan een plan voor regionale autonomie onder Marokkaans bestuur. Tot woede van buurland Algerije, dat de Saharaanse opstandelingen steunt.
Ook het Verenigd Koninkrijk steunt Marokko inzake de zeggenschap over de voormalige Spaanse kolonie in de Sahara. Het VK volgt hiermee andere westerse landen, naast Frankrijk ook Spanje, Duitsland en Nederland. De Britse minister van Buitenlandse Zaken David Lammy ondertekende begin deze maand een overeenkomst om samen met Marokko de nodige infrastructuur te ontwikkelen voor het WK voetbal, dat over vijf jaar samen met Spanje en Portugal door Marokko wordt georganiseerd. Volgens Lammy zou de deal ervoor zorgen dat "Britse bedrijven een grote rol kunnen spelen op het grootste voetbalpodium". In 2020 hadden de Verenigde Staten zich bij monde van president Trump al akkoord verklaard met de volledige overname van de Westelijke Sahara door Marokko in ruil voor de erkenning van Israël. De Afrikaanse Unie heeft zich altijd achter de onafhankelijkheidsbeweging Polisario en de Saharaanse Arabische Democratische Republiek (SADR) gesteld. Maar Marokko wint nu ook in Afrika medestanders. Ghana heeft onlangs met de SADR gebroken en steunt het Marokkaanse plan voor regionale autonomie. Ook Kenia maakte een verrassende beleidswijziging door een ambassade te openen in Rabat en zijn eerdere steun aan de Saharaanse Republiek in te trekken ten gunste van het Marokkaanse plan. In ruil daarvoor zou Kenia nieuwe investeringen in landbouw en hernieuwbare energie uit Rabat hebben veiliggesteld. In het door Marokko bezette deel van de westelijke Sahara schaarden stamoudsten zich achter de claims van de koninkrijk Marokko. Alleen in Oeganda riep de 'Beweging voor Solidariteit met het Sahrawi-volk' de internationale gemeenschap op om het recht op zelfbeschikking en onafhankelijkheid van het Sahrawi-volk te verdedigen.
Komt hiermee een einde aan een van de langst durende 'bevroren conflicten'?
Referendum
De status van de voormalige Spaanse kolonie ten zuiden van Marokko is al meer dan vijftig jaar omstreden. Het gebied staat sinds 1963 op de lijst van niet-zelfbesturende gebieden staten. Het is het onderwerp geweest van concurrerende claims van Marokko en Mauritanië, die grotendeels gemotiveerd werden door de fosfaatrijkdom, en de door Algerije gesteunde nationale bevrijdingsbeweging “Polisario Front”. In 1975 bepaalde het International Court of Justice (ICJ), een orgaan van de Verenigde Naties, dat er een referendum moest worden gehouden waarin de bevolking zich zou kunnen uitspreken over de toekomst van het gebied. Marokko bestreed dit plan en legde de zaak voor aan het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Dat bepaalde dat de Westelijke Sahara gedekoloniseerd diende te worden, waarbij het zelfbeschikkingsrecht van de lokale bevolking voorop stond. Als reactie hierop lanceerde Marokko op 6 november 1975 de zogenoemde ‘Groene Mars’, waarbij 350.000 Marokkaanse burgers de regio binnenkwamen, begeleid door het leger. Spanje liet vervolgens het bestuur over aan Marokko en Mauretanië in afwachting van het referendum. Dat is er nooit gekomen. Mauretanië heeft zijn claim later opgegeven en de zeggenschap over het toegewezen gebied overgedragen aan Polisario. In 1976 riep Polisario met steun van Algerije de onafhankelijke Saharaanse Arabische Democratische Republiek uit. Tussen de 70.000 en 100.000 Saharanen verblijven in vluchtelingenkampen in Algerije. De SADR heeft slechts een klein gedeelte in het oosten in handen (de zogeheten "Vrije Zone"), dat van de rest gescheiden wordt door de Marokkaanse barrière, een zandwal met prikkeldraadversperringen, vergelijkbaar met het 'ijzeren gordijn'.
Marokko, dat ongeveer 80% van het gebied in bezit heeft genomen, treedt op als nieuwe kolonisator. Steeds meer Marokkanen hebben zich gevestigd in verlaten Sahrawi-gebieden, dankzij fiscale en financiële prikkels en grootschalige investeringen en ontwikkelingsprojecten van de Marokkaanse koning Hassan II. Dakhla is gegroeid van een geschatte bevolking van 6.692 volgens de Spaanse volkstelling van 1974 tot meer dan 167.000 in 2024. Tegenwoordig vormen Sahrawi's een minderheid in hun eigen thuisland.
Internationaal recht
Andrea Maria Pelliconi van de Universiteit van Southampton wijst in haar analyse op Opinio Juris op de schending van internationaal recht. De Westelijke Sahara is juridisch nog steeds bezet gebied maar het wordt in toenemende mate open gesteld voor westerse toeristen via het Marokkaanse Toeristen Bureau dat de Westelijke Sahara aanprijst als "the pearl of southern Morocco”, “a small part of paradise”, and “one of the most beautiful [shores] in Morocco." Ondanks uitspraken van het Europese Hof van Justitie en de Europese Commissie voeren chartermaatschappijen zoals het Ierse Ryanair en en het Nederlandse Transavia sinds kort toeristenvluchten uit naar Dakhla. Officieel is de luchtruimte hier nog steeds toegewezen aan Spanje, samen met de Canarische eilanden. Maar Spanje heeft zijn handen er van afgetrokken en laat het nu over aan Marokko om de kolonisatie te regelen. Pelliconi citeert een rapport van het ICJ over de Westbank:...'dat alle staten en internationale organisaties de illegale situatie die voortvloeit uit dergelijk beleid niet mogen erkennen, noch mogen helpen in stand houden, en moeten samenwerken om de situatie te beëindigen. Dit geldt ook voor het annexatie- en nederzettingenbeleid van Marokko.' Ze constateert, met verwijzing naar Trumps plannen voor Gaza en andere voorbeelden, dat we hier te maken hebben met een voor het internationaal recht zorgwekkende trend: 'Het herformuleren van bezette gebieden en collectieve ruimtes als verhandelde, apolitieke plekken voor particuliere investeringen, vastgoedprojecten en consumentenbestedingen onder het label van economische en ‘beschavingsontwikkeling’ is niet alleen een schending van het internationaal recht, maar ook een bewuste normalisering ervan.'
