Kunst op Zondag verkent het Pablo Picasso jubeljaar

Acht april j.l. was het vijftig jaar geleden dat kunstenaar Pabo Picasso overleed. Op 25 oktober a.s. wordt zijn geboortedag (1881) herdacht. Wereldwijd besteden 50 musea dit jaar aandacht aan het werk en het oeuvre. Het accent van de feestelijkheden ligt uiteraard in Spanje en Frankrijk. Ook buiten deze twee landen hebben geselecteerde musea de kans gekregen een tentoonstelling te organiseren. Voor Kunst op Zondag zet ik er graag een paar op een rijtje. Ik wens je een mooi Picasso-jaar. [caption id="attachment_347192" align="aligncenter" width="450"] Cobra Museum presenteert Picasso, terug naar de bron © foto Cobra Museum.[/caption] Picasso in het Cobra Museum Het team van het Cobra Museum in Amstelveen ging terug naar de bron, op zoek naar de 'Andere Picasso'. In Amstelveen is een deel van het oeuvre van Picasso dat minder bekend is te zien. Je leest wetenswaardigheden over de culturele achtergrond van de kunstenaar, zijn kindertijd en zijn liefde voor dans & theater. Je krijgt een mooi inzicht in Picasso’s fascinatie voor keramiek. 'De Andere Picasso, terug naar de bron' is nog tot en met 8 oktober te zien in het Cobra Museum in Amstelveen. [caption id="attachment_347199" align="aligncenter" width="450"] Royal Delft Pablo Picasso Magisch Keramist © foto Royal Delft.[/caption] Pablo Picasso Magisch Keramist in Delft Ook Delft besteedt aandacht aan de keramische artistieke kunst van Picasso. De kunstenaar ontwikkelde zich naast schilder ook als keramist. Hij was een alleskunner en al vroeg vertrouwd met werken met verschillende materialen zoals glas en keramiek. Na de ontmoeting met keramist Pacco Durrio (1886-1940) leert Picasso veel over materiaal en mogelijkheden van klei. Hij boetseert verschillende koppen in klei, een paar daarvan laat hij later in brons afgieten. Later leert Picasso keramist Jean (Jan) van Dongen (1883-1970) kennen. Met hem beschildert hij enkele vazen. In Delft zie je hoe Picasso zich ontwikkelt van kunstenaar naar ondernemer. Hij ontwerpt keramische objecten die hij in serie laat produceren om ze te verkopen. In 1948 heeft Picasso zijn eerste keramiekexpositie gehouden. Hier waren toen meer dan honderd keramische objecten te zien. Een selectie van deze objecten is vanaf 10 oktober in Delft te zien. 'Pablo Picasso Magisch Keramist' is van 10 oktober 2023 tot en met 19 mei 2024 te zien in Royal Delft Museum. [caption id="attachment_347193" align="aligncenter" width="450"] Kunstmuseum Pablo Picasso Münster, boek Picasso serie stier © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Picasso-museum in Münster Net over de grens bij Enschede ligt de Duitse universiteitsstad Münster. In het centrum van deze historische stad ligt het Kunstmuseum Pablo Picasso. De collectie van dit museum bestaat vooral uit werk op papier van de meester. Daarnaast worden er exposities georganiseerd waarbij er altijd een dialoog is tussen de gastkunstenaar en Picasso. In 2016 bezocht ik in dit kader de tentoonstelling Picasso en Giacometti. Sinds september zijn er prentkunstexperimenten van Picasso te zien in de tentoonstelling 'Met penseel, lijn en paardencurrykam'. Picasso’s grafische oeuvre Naast zijn keramische oeuvre is ook het  grafische oeuvre van Picasso uniek in zijn kwaliteit en diversiteit. De kunstenaar beheerste alle artistieke drukprocessen, de diepdruk in al zijn varianten net zoals de boekdruk- en planografische drukprocessen. In Münster zijn zo'n vijftig geselecteerde litho's, linosneden en aquatinten te zien uit de collectie van het Picasso Museum. Je ontdekte hoe gevarieerd de kunstenaar gebruik maakte van de verschillende druktechnieken. Hij had een grote nieuwsgierigheid naar en bereidheid om te experimenteren met allerlei ontwerpmogelijkheden. Deskundige drukkers ondersteunden hem met hun jarenlange kennis. Het kwam regelmatig voor dat ook hun vaardigheden op de proef werden gesteld door Picasso's ongebruikelijke aanpak. 'Mit Pinsel, Strich und Pferdestriegel, Picasso druckgrafische Experimente' is tot en met 21 januari 2024 te ontdekken in het Kunstmuseum Pablo Picasso in Münster. [caption id="attachment_347196" align="aligncenter" width="450"] Pablo Picasso (l) en Max Beckmann (r) © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Picasso en Beckmann in Wuppertal Naast het Kunstmuseum in Münster kreeg het Von der Heydt Museum in Wuppertal de kans om een expositie te organiseren in dit jubeljaar. Dit museum heeft in 1911 als eerste museum een schilderij van Picasso aangekocht voor haar collectie. Het Von der Heydt is een samenwerking aangegaan met het Sprengel Museum in Hannover. Naast een duurzame beslissing (relatief weinig reis- en verzekeringskosten) is het ook een bijzondere samenwerking. De Duitse schilder Max Beckmann (1884-1950) en zijn Spaans/Franse tijdsgenoot hebben elkaar nooit persoonlijk ontmoet. In 'Picasso – Beckmann, Mens, Mythe & Wereld' kun je zien hoe de artistieke ontwikkeling van Beckmann en Picasso in hun tijd verliep. Misschien aardig om te weten is dat Max Beckmann van 1937 tot 1947 een hele productieve periode in Amsterdam heeft gehad. Eén derde van zijn oeuvre heeft hij in ons land gemaakt. [caption id="attachment_347203" align="aligncenter" width="450"] Zaalimpressie Kunstenaars en zelfportretten © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Hoe is de tentoonstelling opgezet? Bijna de hele tweede verdieping van het museum is vrij gemaakt voor Picasso en Beckmann. Er hangen zo’n 200 werken, 70 van Picasso en 120 van Beckmann. Er zijn veertien schilderijen aangevuld met 175 werken op papier van beide kunstenaars. In drie overkoepelende thema’s de mens, mythen en de wereld verken je hun ontwikkelingen. Na een kennismaking met beide kunstenaars in enkele zelfportretten, volgen enkele kabinetten met werk op papier. De werken hangen op thema, niet op chronologische volgorde. Daarom vind ik het soms moeilijk om de link te ontdekken. [caption id="attachment_347202" align="aligncenter" width="450"] Zaalimpressie 'Het beeld als podium' © foto Wilma Lankhorst[/caption] Luchtacrobaten en lopende vrouwen aan het strand In de eerste grote hoekzaal hangen 'De brief lezende mannen' (1921) van Picasso en de 'Luchtacrobaten' (1928) van Beckmann. Deze werken kun je meer met elkaar vergelijken omdat Picasso hier ook nog figuratief werkt. De 'Luchtacrobaten' van Beckmann zit vol leuke details, neem er de tijd voor. Een van mijn favoriete werken van Picasso hangt hier ook. Het is een klein werk: ‘Twee rennende vrouwen op het strand’ (1922). Tussen haakjes staat achter deze titel (een wedstrijd). Ik zie dat element niet zo, maar voel een soort vrolijkheid en snelheid op een plek waar ik zelf ook graag ben. [caption id="attachment_347198" align="aligncenter" width="450"] Sfeerbeeld van de zaal met de de vrouwen © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Finale: de zaal van de vrouwen De tentoonstelling eindigt met de zaal van de vrouwen. In deze zaal hangen de meeste schilderijen van Beckmann en Picasso in één ruimte. Beckmann schildert zijn vrouwen vooral in een figuratieve, herkenbare stijl. Picasso begint in de loop van zijn carrière zijn onderwerp/objecten in dit geval de vrouw, steeds verder te ontleden en opnieuw op te bouwen maar dan in vlakken. In het laatste kabinet ontdek ik zwart-wit foto’s van beide kunstenaars met een korte levensloop. Er zijn ook twee zwart-wit foto’s waarop de relatie van beide kunstenaars met Wuppertal en het Von der Heydt wordt uitgelegd. 'Picasso & Beckmann, Mens, Mythe & wereld' is tot en met 7 januari 2024 te zien in het Von der Heydt Museum in Wuppertal. Kijk hier voor alle details.  Na Wuppertal reist deze expositie door naar Hannover. Daar zijn Beckmann en Picasso vanaf 17 februari tot en met 16 juni 2024 te zien in het Sprengel Museum. Volg via deze link de ontwikkelingen in Hannover. [caption id="attachment_347194" align="aligncenter" width="450"] Musée Picasso Parijs, sfeerbeeld van het rijke interieur © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Picasso in Parijs: een verzameling geselecteerde werken Een Franse tip in in dit overzicht mag niet ontbreken: Museé Picasso in Parijs heeft een appetizer samengesteld. 'De verzameling, geselecteerde werken' is een opmaat naar de herziene opzet van de permanente collectie. Deze is vanaf 24 maart 2024 te zien. Als voorloper maak je een visuele wandeling langs 70 werken uit de rijke museumcollectie. Je ontdekt meesterwerken van Picasso, zowel schilderijen als sculpturen, tekeningen en keramiek. In zijn ruim zeventig jarige carrière maakte Picasso enkele duizenden werken. Na zijn overlijden vond er een uitgebreide inventarisatie plaats. Maar liefst 3.700 werken vormen nu het hart van de collectie van het museum in Parijs. Museé Picasso is in 1985 geopend en de collectie groeit nog elk jaar. Naast werk van Picasso worden ook sleutelkunstwerken uit de 20ste eeuw verzameld. De tentoonstelling belicht enkele beslissende momenten en maatschappelijke thema's uit de jaren zestig van zijn werk. [caption id="attachment_347195" align="aligncenter" width="450"] Twee weergaves van vrouwen © Picasso - Musée Picasso Parijs © foto Wilma Lankhorst.[/caption] 'De verzameling geselecteerde werken' is nog tot en met 3 maart 2024 te ontdekken in Museé Picasso in Parijs. © tekst en foto’s Wilma Lankhorst © gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met toestemming van het Von der Heydt Museum, Sprengel Museum Hannover, de genoemde kunstenaars en alle bruikleengevers.

Door: Foto: Wilma (selfie) bij De kunstenaar aan het werk © Picasso (1964) © foto Wilma Lankhorst.
Foto: Catalogi van tentoonstelling Edmondo Bacci © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag │Edmondo Bacci in Venetië

De tentoonstelling Edmondo Bacci: Energy and Light is de eerste en meest uitgebreide retrospectief expositie gewijd aan deze Venetiaanse kunstenaar. Er zijn ongeveer tachtig werken te zien, waarvan een groot aantal nog nooit eerder is geëxposeerd. De beeldtaal van  kleur en licht maakte zowel op Peggy Guggenheim indruk als op Alfred H. Barr Jr., de directeur van het Museum of Modern Art in New York. Het MoMa kocht in 1953 Bacci’s werk Avvenimento #13R . Dit doek is nu teruggekomen naar Italië, waar het deze zomer voor het eerst voor het publiek te zien is in de Peggy Guggenheim Collection in Venetië.

Edmondo Bacci aan het werk in zijn atelier © foto PGC

Edmondo Bacci aan het werk in zijn atelier © foto Peggy Guggenheim Collection © Chiara Bertola.

Wie was Edmondo Bacci?

Edmondo Bacci (1913–1978) was een van de vertegenwoordigers van de Venetiaanse naoorlogse kunst. Samen met collega-kunstenaars Tancredi Parmeggiani en Emilio Vedova behaalde hij internationaal succes en faam. Bacci was een van de weinige kunstenaars in Italië die de mogelijkheden van het nieuwste type abstractie begreep. Hij voegde hedendaagse trends in Europa en de Verenigde Staten samen met zijn persoonlijke stijl. Ik zie alleen abstract werk, vaak series met een titels zoals Fabrics en Avvenimento. Als ik dat laatste woord vertaal in het Nederlands krijg ik twee opties: evenement en gebeurtenis. Als ik de PR-dame vraag welke van deze twee begrippen de lading het beste dekt, is haar reactie: “liever niet vertalen, dat doen wij ook niet”.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Brave New World in Museum de Fundatie © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag ontdekt Brave New World in Zwolle

VERSLAG - Brave New World is de titel van de nieuwste tentoonstelling in Museum De Fundatie in Zwolle. Als tiener las ik het boek met de gelijknamige titel voor mijn Engelse leeslijst. In Zwolle verwijst het naar het werk van zestien jonge, internationale schilders die hun betrokkenheid met de wereld verbeelden. Hans den Hartog Jager is de samensteller van deze expositie. Ik ging voor Kunst op Zondag op verkenning naar de geschilderde versie van Brave New World en maakte kennis met zestien jonge schilders en hun zeventig werken.

Brave New World Museum de Fundatie l. Beatrice von Bormann r. Hans den Hartog Jager © foto Wilma Lankhorst.

Museum de Fundatie l. Beatrice von Bormann r. Hans den Hartog Jager © foto Wilma Lankhorst.

Eerste expositie met nieuwe directeur

Sinds 1 januari 2023 is Beatrice von Bormann (Berlijn, 1968) de nieuwe directeur van Museum de Fundatie. Zij volgt Ralph Keuning op die het Zwolse museum in de afgelopen vijftien jaar sterk op de kaart in museumland heeft gezet. Von Bormann werkt op dit moment hard met haar team aan het jaarprogramma voor 2023. Ze zal daarin met een scherp oog kijken naar het aanbod van vrouwelijke en niet-westerse kunstenaars. Ook de regionale artiesten blijven een pijler voor de Fundatie. De man die verantwoordelijk is voor de eerste expositie in 2023 in de Fundatie is gastconservator, schrijver en kunstrecensent Hans den Hartog Jager (1968).

Foto: Zaalimpressie Wegzehr © Neo Rauch in het Drentsmuseum © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag: twee maal Neo Rauch in ons land

VERSLAG - Op dit moment kun je op twee locaties in ons land het werk van de Duitse schilder Neo Rauch (1960) verkennen. Voor Kunst op Zondag bezocht ik in Museum De Fundatie in Zwolle Die Mitte, Rauch’s tweede solo expositie in dit kunsthuis. In het Drents Museum in Assen ontdekte ik Wegzehr, werken op papier van Neo Rauch. Rauch is een van de meest toonaangevende hedendaagse kunstenaars. Zijn wortels liggen in Leipzig, hij is een van de motoren achter de ‘Neue Leipziger Schule’.

Neo Rauch Wegzehr (2015) © Neo Rauch courtesey Galerie EIGEN+ART © foto Uwe Walter.

Wegzehr (2015) © Neo Rauch, courtesey Galerie EIGEN+ART © foto Uwe Walter.

Wegzehr, een snack voor onderweg

Neo Rauch heeft net als Frits Spits een passie voor vergeet-woorden. Wegzehr betekent ‘voedsel voor onderweg’ een woord dat bijna niet meer wordt gebruikt in het Duits. Rauch heeft net als vele kunstenaars altijd een schetsboekje op zak. Daarin verzamelt hij ‘beeldend voedsel’ dat hij onderweg tegenkomt. In zijn ruime atelier in de Spinnerei in Leipzig, werkt hij vaak aan meerdere werken tegelijk. In het Drents Museum kun je in de filmkamer de kunstenaar aan het werk zien.

Neo Rauch Wegzehr, zaalimpressie Abdijkerk © Neo Rauch in het Drentsmuseum © foto Wilma_Lankhorst

Wegzehr, zaalimpressie Abdijkerk © Neo Rauch in het Drentsmuseum © foto Wilma Lankhorst.

Neo Rauch: Werken op papier

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: See-ming Lee (cc)

Kunst op Zondag | Humor

Net zo min als je in een museum zelden iemand in snikken ziet uitbarsten, zo weinig schalt er een bulderende lach door de zalen.

In de beeldende kunst is humor altijd aanwezig geweest en dankzij Dada en Fluxus is kunstzinige humor niet meer weg te denken. Maar je zal in een museum of galerie geen schaterlachende menigten tegenkomen.

Tot 10 september kun je in Haarlem je lachspieren testen bij de tentoonstelling ‘Humor. 101 jaar lachen om kunst’. Een dubbelexpositie in het Frans Hals Museum (parodieën op kunstwerken) en De Hallen Haarlem (overzicht van Nederlandse kunst uit de tijd van dada tot nu).

Lachen om kunst. Hoe verzinnen ze die titel. Be-la-che-lijk! Het moet zijn: lachen met kunst. Of lachen dankzij kunst. ‘Lachen om’ refereert toch aan een negatief soort spot. Het zal de ondraaglijke lichtheid van de lach wel zijn dat de organisatoren op deze uitglijder kwamen.

Dat karikaturen van en parodieën op beroemde kunstwerken in het Frans Hals Museum ‘lachen om kunst’ mag heten, wil nog niet zeggen dat de gehele tentoonstelling de spottende titel verdient.

En dan: 101 jaar humor bij elkaar brengen is riskant voor de lach.

Natuurlijk zijn er altijd mensen die van lachen geen ophouden weten als in de programmaboekjes staat dat er sprake is van humor. Denk bijvoorbeeld aan de lieden die een hele voorstelling bij elke oogwenk van een cabaretier in een deuk liggen.

Foto: Pablo Picasso (1881-1973): Femme en pleurs (1937), olieverf op doek (Tate Gallery, Londen) copyright ok. Gecheckt 09-11-2022

Kunst op Zondag | Tranen in de kunst

In de beeldende kunst zien we zelden een volle, uitbundige lach. Daar is een goede reden voor: het is lastig poseren. Datzelfde geldt voor het tegendeel van de volle lach: hartstochtelijk huilen. Er is overigens wel heel wat leed te aanschouwen in de schilderkunst. Denk maar eens aan alle Maria’s die handenwringend en knielend, de armen ten hemel heffend bij de gekruisigde of van het kruis getilde Christus.

Maar écht intens huilen is er zelden bij.

Een paar voorbeelden:

Rogier van der Weyden (1388 – 1464): Kruisafneming  (tussen 1435 en 1438), olieverf op paneel (Prado, Madrid).

Rogier van der Weyden (1388 – 1464): Kruisafneming  (tussen 1435 en 1438), olieverf op paneel (Prado, Madrid).

Om te beginnen twee Maria’s uit de Kruisafneming van Rogier van der Weyden. Links zien we Maria in blauw die omvalt als het lichaam van haar zoon van het kruis genomen wordt. Rechts Maria Magdalena, handenwringend met de blik naar beneden gericht op de voeten van Christus. Dit werk gold eeuwenlang als maatstaf voor de uitbeelding van emoties in de religieuze kunst.

Enguerrand Quarton (1410 – 1466): Pietà van Villeneuve-lès-Avignon (omstreeks 1455), olieverf op paneel (Louvre, Parijs)

Enguerrand Quarton (1410 – 1466): Pietà van Villeneuve-lès-Avignon (omstreeks 1455), olieverf op paneel (Louvre, Parijs)

Van iets later datum is het grote paneel van Enguerrand Quarton uit het Louvre; een opmerkelijk schilderij. Het gebruik van bladgoud in de achtergrond en de aanwezigheid van halo’s rond de hoofden van de afgebeelde heiligen plaatst het schilderij in de middeleeuwen. Anderzijds is hij in de schildering van de figuren en de uitdrukking van hun gevoelens verrassend ‘modern’.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Viola-da-gambaspeelster,  olieverf op doek. Particuliere collectie, Londen. copyright ok. Gecheckt 02-03-2022

Kunst op Zondag | Lachen in de schilderkunst

ANALYSE - Valt er iets te lachen in de beeldende kunst? Een echte, volle lach? Hoe zit het daar mee? Toegegeven, om de beeldende kunst zelf viel (en valt) soms best wel wat te lachen. Die riep in het verleden nog wel eens besmuikt gegniffel of honend en denigrerend geproest op. Denk maar aan de schimpscheuten aan het adres van de eerste impressionisten of de naoorlogse abstract-expressionistische experimenten van COBRA.

Maar hoe zit het met de lach in de kunst zelf? Kan er eigenlijk wel een lachje af op het canvas? Loop in gedachten de kunstgeschiedenis eens na. Vanaf de prehistorie via de Babyloniërs naar de Egyptenaren, de Grieken en de Romeinen. De kunst maakt zich steeds meer los uit statische schema’s en formules. Bewegingen en gebaren worden steeds levendiger en levensechter. De figuur bevrijdt zich gaandeweg uit het keurslijf van voorgeschreven poses.

Maar lachen?

Dat heeft allereerst praktische oorzaken. Het is moeilijk om bijvoorbeeld een glimlach te imiteren. Zelfs voor een portretfoto kost het de grootste moeite om een fractie van een seconde een overtuigende glimlach op het gezicht te krijgen. ‘Say “Cheese”’ is een trucje van de fotograaf. Maar voor een portretschilder gaat die vlieger niet op. Het zal voor een model niet meevallen een glimlach lange tijd vol te houden. Een onechte glimlach zal er nog onechter gaan uitzien en op den duur veranderen in een krampachtige grijns. Een neutraal gezicht is aanzienlijk makkelijker vol te houden.

Foto: Gerard de Lairesse: Perseus maakt zich op voor de strijd tegen Medusa copyright ok. Gecheckt 21-10-2022

Kunst op Zondag | Gerard de Lairesse

ACHTERGROND - Op 10 september jl. opende Rijksmuseum Twenthe (RMT) te Enschede de deuren van zijn nieuwe tentoonstelling over de zeventiende-eeuwse schilder Gerard de Lairesse. Een primeur, want nog nooit eerder werd in Nederland een overzichtstentoonstelling aan deze oude meester gewijd. In de verschillende zalen hangen schilderijen, tekeningen en prenten uit circa dertig binnen- en buitenlandse collecties met als hoogtepunt de orgelluiken van de Westerkerk te Amsterdam. Naast het esthetische genot draagt de tentoonstelling ook bij aan het eerherstel van De Lairesse, die wat in vergetelheid was geraakt.

Van Luik naar Amsterdam

Gerard de Lairesse werd geboren in 1640 te Luik. Hij volgde zijn eerste lessen in de schilderkunst bij zijn vader en later bij de Luikse schilder Bertholet Flémalle. Hier ontdekte hij het klassieke schoonheidsideaal en waren Nicolas Poussin en Rafaël zijn grote voorbeelden. Inspiratie voor zijn modellen putte De Lairesse uit schetsen van Griekse beelden, waarvan de anatomie als ideaal gold.

In 1664 kreeg hij het aan de stok met twee ‘moordzuchtige’ zussen omdat hij zijn trouwbelofte aan een van de dames had verbroken. Hij vluchtte naar Maastricht en vervolgens naar Utrecht. Het jaar daarop werd zijn talent ontdekt door de belangrijkste kunsthandelaar van Amsterdam destijds, Gerrit van Uylenburgh, die hem in dienst nam. De Lairesse verhuisde naar Amsterdam en binnen zeer korte tijd was hij zo populair dat hij op eigen kracht de kost kon verdienen.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Rembrandt, Anatomische les van Nicolaes Tulp copyright ok. Gecheckt 28-02-2022

Welkom in het Mauritshuis

ACHTERGROND - Sargasso duikt deze zomer in musea in Nederland en nabije omstreken. Per aflevering van de zomerserie vertelt een lezer of redacteur over zijn of haar favoriete museum. Meer bijdragen welkom (mail naar info [at] sargasso.nl.). Deze keer Jeroen Pelgrom over het Mauritshuis.

Het was een beetje regenachtige dag in april dat ik in de rij stond bij de kassa van het Mauritshuis te Den Haag. Voor mij stond een groepje toeristen uit een Aziatisch land. Een man uit de groep vroeg bij het afrekenen nog wat aan de dame achter de kassa waarop de dame in perfect Engels antwoorde – ‘you can find the Girl with the Pearl Earring on the first floor’. Voor een toerist een typische vraag maar het laat ook een beetje het lot van het Mauritshuis zien: het is het museum met die ene Vermeer. En dat is jammer. Oké, de collectie van het Mauritshuis telt ‘slechts’ 800 objecten (tegenover meer dan 700.000 in het Rijksmuseum) en in een klein 2 uur ‘heb je het wel weer gezien’, maar er is veel moois te bekijken.

De man

De naamgever van het museum is graaf (en later prins) Johan Maurits van Nassau-Siegen (1604-1679), een neef van stadhouder-prins Maurits en Frederik Hendrik. Hij heeft naam gemaakt met een aantal gewaagde staaltjes van militair kunnen. Zo wist hij in 1636 het voor Nederland zeer belangrijke vesting Schenkenschans, de ‘poort van Holland’ te heroveren op de Spanjaarden. Een jaar later, nu in dienst van de West-Indische Compagnie, lukte het hem om eindelijk het belangrijke Portugese fort São Jorge da Mina (beter bekend als Fort Elmina) in 1637  in Ghana te veroveren. Het zou het middelpunt vormen van de Nederlandse Goudkust en daarmee van de Nederlandse slavenhandel.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Iraanse muren

Voor mijn werk moet ik regelmatig in Iran zijn en ik kijk al jaren gefascineerd naar de enorme muurschilderingen. Het is vaak politieke kunst, propaganda dus van de islamitische republiek, maar er zijn ook andere schilderingen. Ik heb er verschillende gefotografeerd.

De eerste vergt een korte toelichting. In 1980 verklaarde Irak de oorlog aan het revolutionaire Iran. De strijd eindigde na acht jaar en kostte, volgens Iraanse opgaven, zo’n 150.000 soldaten het leven. Om de gevallenen te eren, heeft elk van de gesneuvelden ergens een geschilderd portret gekregen. Als je een stad een dorp binnenrijdt, word je begroet door wat Gerard Reve zou hebben omschreven als “bedrukte en stille gezichten” en “strijdbare opschriften die van alles roepen”. Deze muurschildering is in Teheran.

01_tehran_painting3

Drie volwassen mannen en een jongen. De zeven rode tulpen, die zo lijken op bloeddruppels, symboliseren het martelaarschap, en zoals u ziet is het bloed der martelaren het zaad van een veelkleurige boom.

Een vergelijkbare thematiek zien we op de schildering hieronder, die is te zien bij een kantoor van de Revolutionaire Garde in Teheran, maar in feite vrij universeel is: twee lege soldatenkistjes en de ziel van de gesneuvelde die opstijgt ten hemel. De wervende woorden bovenaan betekenen dat de profeet ooit heeft gezegd dat martelaren de eersten zullen zijn die het paradijs betreden.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Volgende