Kunst op Zondag | Iraanse muren

Voor mijn werk moet ik regelmatig in Iran zijn en ik kijk al jaren gefascineerd naar de enorme muurschilderingen. Het is vaak politieke kunst, propaganda dus van de islamitische republiek, maar er zijn ook andere schilderingen. Ik heb er verschillende gefotografeerd.

De eerste vergt een korte toelichting. In 1980 verklaarde Irak de oorlog aan het revolutionaire Iran. De strijd eindigde na acht jaar en kostte, volgens Iraanse opgaven, zo’n 150.000 soldaten het leven. Om de gevallenen te eren, heeft elk van de gesneuvelden ergens een geschilderd portret gekregen. Als je een stad een dorp binnenrijdt, word je begroet door wat Gerard Reve zou hebben omschreven als “bedrukte en stille gezichten” en “strijdbare opschriften die van alles roepen”. Deze muurschildering is in Teheran.

Drie volwassen mannen en een jongen. De zeven rode tulpen, die zo lijken op bloeddruppels, symboliseren het martelaarschap, en zoals u ziet is het bloed der martelaren het zaad van een veelkleurige boom.

Een vergelijkbare thematiek zien we op de schildering hieronder, die is te zien bij een kantoor van de Revolutionaire Garde in Teheran, maar in feite vrij universeel is: twee lege soldatenkistjes en de ziel van de gesneuvelde die opstijgt ten hemel. De wervende woorden bovenaan betekenen dat de profeet ooit heeft gezegd dat martelaren de eersten zullen zijn die het paradijs betreden.

Er is wel eens gezegd dat de Iraanse revolutie zichzelf heeft overleefd en dat de islamitische republiek krampachtig vasthoudt aan drie idealen: anti-amerikanisme, anti-zionisme en de hejab (de islamitische kleding). De muurschilderingen spreken het niet tegen. Eerst maar wat anti-amerikanisme. De volgende slagzin fotografeerde ik op de muur van de voormalige Amerikaanse ambassade in Teheran, waarvan het personeel tijdens de revolutiejaren zo lang gegijzeld is geweest. De schilderingen daar werden ten tijde van president Ahmedinejad netjes bijgewerkt.

Meer anti-amerikanisme hier. Nu wat anti-zionisme: de Iraanse regering herinnert er graag aan dat Al-Quds (“de heilige plaats” ofwel Jeruzalem) deel dient uit te maken van een islamitisch land. Deze schildering, in het allervriendelijkste heiligdom van de profeet Daniel in Susa, vergt geen verdere toelichting.

Dan de hejab. Ook de volgende muurschildering komt uit Susa en ook deze behoeft geen toelichting. Een van de geestelijken vertelde me dat hij er, zijns ondanks, om moest grinniken als weer eens een westerse vrouw zich hier liet fotograferen.

De volgende schildering, opnieuw uit Teheran, is nou eens niet politiek. Ik vind haar gewoon mooi.

Deze muurschildering zou ook in een stad als Berlijn kunnen zijn maar komt ook uit Teheran.

Tot slot vertellen de Iraanse muren iets over wat Iraniërs weten over het buitenland. Op een basisschool in Hamadan had men ooit een mooie schildering van ons eigen Nederland, ontworpen door kinderen. Helaas is ze inmiddels weggehaald, maar u herkent enkele vaderlandse attributen: onze molens, onze groene weiden, onze bloemen, ons voetbal en ons berglandschap.