Deze week: Hoe kan men in een zoektocht gewag durven maken van de beste schilder ooit? Dat was Caravaggio natuurlijk.
Er doet de boutade ronde dat een waar kunstenaar niet in staat is om een moord te plegen; zijn creatieve geest doet hem vrede nemen met het leven.
Dat moet je niet aan meneer Caravaggio zeggen: hij heeft er eentje in de gore straten van de gore stad Rome neergestoken met het zwaard. Jaja, 1606, het waren strakke tijden. Ik kan me Michelangelo (yep, zo stond het op z’n pas) niet zonder zijn phallus in de hand voorstellen, sinds ik in een Franse stad totaal verrast was een Caravaggio aan te treffen. Vanwege het suffe provinciale karakter was het werk benaderbaar, waarmee ik bedoel: je kon er van alle hoeken en lichtinvallen rondsluipen. En wat zag je? In de gesso had hij (met zwaard, bloedvat of achterkant van penseel?) een tiental grote halen getrokken, curves, strepen en bogen – waarop hij dan kon beginnen schilderen. Niks geen voorstudies, tekeningen of schetskes, allemaal geen tijd of geduld voor. ‘Gewoon’ de modellen neerzetten, krassen trekken waar wat moet komen, en schilderen maar.
Overigens kwam verf niet uit een tube in die hemelse jaren, het werd ter plekke gemaakt. Een mix van pigment (naar schatting had Caravaggio er een stuk of zes), olie en een hars. Ook moet u zich de werkplaatsen van Caravaggio niet voorstellen als een refter waar tenmidst doodse stilte Groote Kunst gemaakt werd. Het zal er veeleer als een lawaaierig salon hebben geweest, waar men binnen of buiten kon al naargelang de meester je smoel die dag kon luchten. Want een arrogante zak moet het geweest zijn: weinigen in de geschiedenis die zich zo bewust waren van hun unieke kwaliteiten als signore C. En dat in een tijd waar de kerk nog goodoldfashioned almachtig was, en zich ook geen hol aantrok van enige kristelijke waarden en normen. Zo was de paus toen een stuk nobeler dan nu: hij raapte een bloedmooie boy van 14 uit de goot, maakte hem kardinaal en rijkste man van de wereld, en dit in ruil voor wat men zou ‘de zwaardgevechten der pretstok’ kunnen noemen. Ook signore C. was zeer waarschijnlijk van de kunne der mannen – het hielp hem vast bij de massa’s erotisch uitgebeelde knapen die de kerkleiders in hun slaapkamers wilden hebben.
Overigens is het eigenlijk dankzij de protestanten dat Caravaggio werd wie hij had kunnen worden: de koele kikkers brachten de contra-reformatie op gang, met de daarbij horende zinnelijkheid, geld, prestige en weelde. Dat Caravaggio dat vertaalde in het modelgebruik van beroemde prostituees of uitschot of bedelaars als heiligen werd hem niet altijd in dank afgenomen maar altijd vergeven, en voor één afwijzing stonden er tien anderen om de werken wel te kopen. Zijn bekendste voorbeeld wat dat betreft moet het verbluffende Madonna and Christ Child with St Anne and Serpent zijn. Woef! Eat your heart out, Dalì!
Nadat hij dus bij een zwaardgevecht een chap had gedood moest hij op de vlucht – tot dan hadden zijn rijke opdrachtgevers en de familie die zich via zijn tamelijk begoede ouders over hem hadden ontfermt hem kunnen beschermen.
Wat volgt is een roadmovie, die hem naar Napels, Sicilië, Malta en de dood terug in Italië bracht. Mijn gokje is dat hij vermoord is geworden, maar de bewijzen daarvoor zullen wel in een foliant met giftige hoeken opgetekend liggen.
Mensen van goede wil: ALS u de kans heeft eender waar een Caravaggio te kunnen zien: GA! Uw kijk op schilderen zal veranderen.
Mijn volgende reis zal me naar Malta brengen, alwaar dit eerste moderne werk der kunstgeschiedenis hangt. Klik hier voor een stukje Youtube met de soms kleffe, soms domme, maar soms geweldige Simon Schama.
Maar bovenal: trek naar Rome en vlieg naar de Jezuietenkerk, daar loopt een nukkige pastoor rond die tegen z’n zin de deur opent, waarna een troepje kunstkenners naar binnen spurt om Het Meesterwerk te aanschouwen. Het hangt op de slechtst denkbare plaats ooit, je kan er niet eens voor gaan staan, er schijnt voortdurend een streep buitenlicht overheen, en het beste: als je het wil bekijken moet je (of een andere omstaander) eerst een halve euro in een gammel bakje gooien en dan floept er een schaarse spot voor 180 seconden lang aan. Hier een klein digitaal afbeeldinkje wat volgens mij de kleur nog het best benadert. Klein digitaal voor ihet Ultieme Geniaal. Alles in dit werk is gestold in wat ervoor mogelijk was en wat erna zou kunnen gebeuren. Uren kan ik nog kletsen over dit doekje voor het bloeden, maar we schakelen vanwege tijdsbestek over naar meneer Wiki.
