Respectvol zijn, vooral in gesprek blijven, openingen zoeken en die benutten – het zijn prachtige voornemens en gloedvolle woorden, maar tamelijk nutteloze uitgangspunten wanneer het over het bestrijden van extreemrechtse politiek gaat. ‘Gut, vertel ons eens wat u eigenlijk tegen migratie, homoseksualiteit, vluchtelingen, niet-christelijke religies, vrouwenrechten en internationale verdragen heeft? Misschien dat we dan tot een beter onderling begrip kunnen komen.’ Een kind begrijpt dat dat contraproductief is. Maar wat dan wel?
In het 20-jarig bestaan van Sargasso werden nogal wat lijstjes gemaakt. In 2008 bepaalde de lezers wat het ‘respectste’ beroep was. Niet te verwarren met ‘de mens van het jaar’.
Ga bij u zelf eens na welk beroep nu het meeste respect verdient en lees dan het lijstje ‘respectste’ beroepen uit 2008 nog eens na.
Bent u verrast? En weet u nog een ‘mens-van-het-jaar 2021’?
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.
COLUMN - Auteur: Rick Berends.
Als we grote problemen willen oplossen zullen we verder dan vier jaar vooruit moeten kijken, aldus filosoof Marcus Düwell. Visie is helemaal geen ‘olifant, die het zicht beneemt’.
In de politiek is weinig plaats voor de lange termijn. Het ontbreekt aan debatten over toekomstbeelden die verder dan vier jaar reiken en onze eigen minister-president typeerde visie als ‘de olifant die het uitzicht beneemt’. Dat is pijnlijk.
We kijken niet ver genoeg vooruit. Dat verklaart waarom we verbaasd opkijken als vluchtelingen aan de poorten van Europa staan, aanslagen worden gepleegd in de stad van de liefde en het 16 graden in december is. Dat zijn de voorspelbare gevolgen van kortzichtig beleid. Het is tijd voor meer langetermijnvisie. Juist nu, volgens prof. Marcus Düwell (Ethiek Instituut, UU). We zijn het aan toekomstige generaties verplicht.
Duurzaam liberaal
Om die stelling kracht bij te zetten, schetst Düwell in het Filosofisch Café eerst een beeld van de heersende, publieke moraal. Vrijheid staat daarin centraal. Je mag doen en laten wat je wilt, zolang je respect hebt voor de rechten en waardigheid van een ander. Jouw vrijheid houdt op waar die van een ander begint. Veel aanhangers van deze liberale moraal vinden bovendien dat je mensen moet stimuleren om hun leven zelf vorm te geven. Geef mensen de mogelijkheid zich te ontplooien. Onderwijs bijvoorbeeld, is daarom een goed idee.
OPINIE - Aan het begin van de zomer schreef ik over de teloorgang van menselijke waardigheid. De afgelopen maanden zijn de consequenties van het mensonwaardige Europese beleid alleen maar verhevigd: in volgepropte vrachtwagens op Oostenrijkse snelwegen, op een strandje bij Bodrum en iedere dag weer in de kampen van Calais. Dat schreeuwt om onmiddellijke actie, maar roept ook op tot nadenken. De trend om mensen af te schrijven treft namelijk niet alleen maar asielzoekers, maar ook werklozen, criminelen en hele volken als de Grieken. Over de hele politieke breedte roept die verharding steeds dezelfde prangende vraag op: begrijpen we eigenlijk nog wel waarom we mensen moeten helpen, gewoon omdat ze mens zijn? In dit essay zoek ik naar een antwoord.
Minderwaardig volk
In de afgelopen jaren is een gigantische groep medemensen ontmaskerd, die door hun gedrag niet alleen onze waardering heeft verloren, maar in sommige gevallen ook haar rechten.
Asielzoekers zijn natuurlijk al een geheel politiek tijdperk persona non grata. Het maatschappelijke dieptepunt werd onlangs bereikt in Steenbergen, maar het politieke dieptepunt vond plaats afgelopen april, de maand die gekenmerkt werd door drie kleine woordjes: bed, bad en brood. Even onschuldige als elementaire zaken die in Nederland niet gratis verkrijgbaar zijn. Sterker nog, volgens onze regering hebben uitgeprocedeerde asielzoekers er helemaal geen recht op. Dat recht hadden ze natuurlijk ooit wel. Maar op de dag dat de rechter definitief vonnist dat een asielzoeker niet in Nederland mag blijven wordt hij illegaal en verdient hij geen hulp. Blijkbaar heeft een illegaal zijn waarde verspeeld, en verdient hij slechts uitzetting.
En zo denken we wel over meer mensen. Werkgeversnotabele Hans de Boer zei het al: bijstanders zijn labbekakken. Wie niet werkt is schuldig, en moet verantwoording afleggen. In Rotterdam denken ze er ook zo over, waar uitkeringsgerechtigden gedwongen worden tegenprestaties te leveren. Voor wat, hoort wat. In Nederland is namelijk geen plek voor naïevelingen die iets willen krijgen terwijl ze er niets voor doen. Burgers moeten overheidshulp verdienen.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
Peter R. de Vries is de negatieve stereotyperingen, verdachtmakingen en andere flauwekul over vluchtelingen zat. Vluchtelingen verdienen respect en bewondering want
wat zij hebben gepresteerd, wat zij hebben getrotseerd, wat zij hebben opgeofferd is meer dan de meesten van ons zouden kunnen of zouden durven
Hij schreef zijn ‘ode aan de vluchtelingen’ op zijn eigen blog en Republiek Allochtonië mocht het overnemen. Wij geven het maar even door.
Over waardigheid spreekt men vooral bij afwezigheid daarvan. Het is wat gedwongen prostituees, verwaarloosde dementerenden en de meest brutale paparazzi met elkaar gemeen hebben. Er is geen waardigheid. Het is de prostituees ontnomen, de dementerenden hebben het verloren en de paparazzi hebben er een gebrek aan.
Waardigheid vinden we belangrijk. Het speelt een belangrijke rol in het handvest van de Verenigde Naties en in dat van de Europese Unie. Toch is het moeilijk de vinger te leggen op de essentie van dit brede begrip. In zijn nieuwste boek, Een manier van leven. Over de vele vormen van menselijke waardigheid, doet filosoof Peter Bieri een poging: “It isn’t an abstract concept, it is a way of life.”
Een mix van stijlen
Bieri ziet waardigheid niet als een eigenschap die op zichzelf bestaat. Het is niet is waarover je wel of niet beschikt. Het is iets wat ontstaat in de interactie tussen mensen, in de manier waarop we met elkaar en onszelf omgaan. Waardigheid kent vele vormen volgens Bieri en het onttrekt zich aan een strikte definitie.
In zijn boek streeft hij dan ook niet naar een uitputtende, beargumenteerde theorie, maar maakt hij de verschillende facetten van het fenomeen voelbaar. Hierbij maakt hij dankbaar gebruik van zijn kwaliteiten als romanschrijver: naast analyses en beschrijvingen komen er fictieve dialogen en verhalen in voor. Hij mengt conceptuele en poëtische schrijfwijzen. Het is voor Bieri de beste manier om door te dringen tot het wezen van waardigheid en haar samenhang met andere begrippen te tonen: “The conceptual story has to be close to our experience, and literature represents what we experience in the most clear, and vivid ways,” aldus Bieri.
Het lijkt zo logisch: natúúrlijk respecteer je anderen, ken je hen waardigheid toe. Natúúrlijk neem je het leven of de belangen van anderen in ieder geval tot op zekere hoogte mee in je morele overwegingen. Maar waarom? Wat is er de reden van dat we anderen bepaalde rechten toekennen? En wie zijn dat, ‘anderen’? Tijdens mijn filosofische veldwerk sprak ik met Alex, die zei: ‘Je moet er naar streven om andere mensen, andere dieren, andere wezens niet bewust te laten lijden.’ Dit werpt de vraag op: wat is de basis van moreel respect? Is er daarbij een verschil tussen mensen en andere dieren?
Als we Alex’ theorie verder uitwerken, dan wordt pijn het criterium op basis waarvan een wezen morele overweging verdient. Kan iets pijn hebben? Dan moet je dat in ogenschouw nemen en ernaar streven de totale pijn die voortvloeit uit je handeling zo klein mogelijk te maken. Kan iets geen pijn hebben? Dan hoef je er in morele zin geen rekening mee te houden. Op basis van deze theorie kan je inderdaad zeggen, zoals Alex doet: ‘Dieren zijn onze zwakzinnige broertjes. Er is geen fundamenteel onderscheid tussen mensen en andere dieren.’
Deze trant van redeneren vinden we rechtstreeks terug bij Peter Singer, die een utilistische morele theorie neerzet. Het morele gehalte van een handeling is af te meten aan de hoeveelheid pijn (of genot) die eruit voortvloeit. Ook Singer wijst een strikt onderscheid tussen mensen en dieren resoluut van de hand. Zijn theorie speelt daarom een belangrijke rol in het ethische debat over dierenrechten.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
Op de Indiase Andaman Eilanden leefden tot voor kort nog geïsoleerde stammen. Maar nu er een weg door hun leefgebied is aangelegd verschijnen er bussen met toeristen die de inheemse bevolking laten dansen voor koekjes en bananen. Op deze ‘human safaris’ is met afkeuring gereageerd door maatschappelijke organisaties, maar de bevolking is inmiddels gewend geraakt om te bedelen en verlopig verandert er niks. Meer informatie en de storende video [MNSFW] treft u bij France 24 Observers.
COLUMN - Net als je even inkakt, prikken onze Vaste Gasten je elke werkdag om 15.30 uur weer wakker met hun scherpe pennetjes. Vandaag: Peter Buurman over een chronisch gebrek aan respect in onze samenleving.
Grensrechter was trending topic. Niet omdat Ajax was uitgeschakeld door een aantal buitenspeldoelpunten, maar omdat er één op een voetbalveld in Almere door een drietal idioten is doodgetrapt. Ik vind het de normaalste zaak van de wereld dat je respect hebt voor een ander.
De op één na normaalste zaak vind ik dat je problemen bij de wortel aanpakt.
Laatst pakte ik een probleem bij de wortel aan. Er stond een stomme plant in mijn tuin die ik daar weg wilde hebben. Eerst dacht ik dat het wel zou werken als ik de plant straf gaf. Ik trok al zijn blaadjes eraf. Dat leek een tijdje te helpen, de plant stond er treurig bij en uitte wel eens de wens te willen vertrekken uit mijn tuin. Maar enkele tijd later stond de plant er weer in volle glorie een plant te zijn.
Ik knipte maar eens wat takken eraf. De plant riep een paar maal ‘auwie!’, maar ook verwijdering van takken bleek niet genoeg straf om het kruid tot afscheid te nopen. Dit proces kabbelde zo een aantal jaren voort. De ongewenste plant stond nog steeds op mijn gazon. Pas toen ik na jaren de begroeiing bij de wortels vatte, hem in zijn volledigheid uit de grond trok en verbrandde in de open haard, pas tóen heb ik warempel nooit meer wat van hem gehoord.
‘Op een ethische manier met politici omgaan’. Dat was gisteravond de kern van wat Naema Tahir betoogde bij Pauw en Witteman. Want politici zijn bezig met ‘de meest belangrijke beslissingen in onze samenleving’ en hun taak wordt ‘verziekt’ door journalisten die ‘allerlei belachelijke brutaliteiten’ naar voren brengen.
Ek verwerp dit met die minagting wat dit verdien, om maar eens een rechtse staatsman – de Afrikaner B.J. Vorster – aan te halen. Tahir betoogt min of meer een terugkeer naar het verleden, toen je nog overal in huis schone handdoeken ophing voordat de dokter op huisbezoek kwam, toen de plaatselijke kinderlokker nog Mijnheer Pastoor werd genoemd en toen ministers en staatssecretarissen nog excellentie heetten.
Hoe zij het werk van de politiek op een voetstuk plaatst en daar respect, ja zelfs ontzag voor vraagt, doet ernstig denken aan de situatie in Italië, waar respect voor de Instituties van de Staat eisen een bijna Pavlov-achtige rechtse reactie is op al diegenen die te kritisch zijn. En waar afgevaardigden, senatoren, ministers en staatssecretarissen met de titel Onorevole – “Eerbiedwaardige” – worden aangesproken.
Tot 22 januari 2011, toen hij in cassatie definitief werd veroordeeld tot zeven jaar gevangenisstraf voor concorso esterno in associazione di tipo mafioso – zeg maar het als niet-maffialid bijdragen aan georganiseerde misdaad – werd senator Salvatore Cuffaro dus aangesproken als “Eerbiedwaardige”. Al was hij door zowel de rechtbank als het hof reeds veroordeeld. En hij is de enige Onorevole niet die ongeveer zo eerbiedwaardig is als een bankovervaller – dat weet iedere Italiaan.
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.