De markt is geen natuurverschijnsel

door P.J. Cokema Ik ben voor een vrije markt, maar als die compleet losstaat van de realiteit moet je ingrijpen Aldus de Belgische premier De Croo. De Croo is lid van Open VLD, door de een vergeleken met “de VVD, al zijn er ook raakvlakken met D66”, door een ander bestempelt als “veel meer D66 dan VVD (…) zelfs iets linkser dan D66”. Volgens de VVD zelf is de VVD “op de meeste gebieden een rechtse partij”. Maar dat terzijde.... Ook de Belgische regering heeft besloten welke maatregelen genomen gaan worden om de energierekening minder hoog te doen uitvallen. De Croo ziet ook graag extra maatregelen om de energieproducenten aan te pakken, want… onderliggend is er een ander probleem: de groothandelsgasmarkt is totaal irrationeel geworden. De prijzen die je nu ziet, reflecteren een schaarste op de markt, maar die schaarste is er niet Hij pleit, op Europees niveau, voor het afromen van overwinsten van energieproducenten. Daarnaast wil hij laten bekijken of in Europees verband gezamenlijke aankoop van gas mogelijk is en of er een prijsplafond kan worden ingesteld. Er komt een tijdelijke verlaging van btw op elektriciteit en gas van 21% naar 6%. Voor diesel en benzine worden de accijnzen verlaagd met 17,5 cent per liter. De prijs van treintickets wordt bevroren zodat een geplande prijsverhoging in juni niet doorgaat. In ons land wordt de btw op energie verlaagd van 21% naar 9%. De accijns op benzine en diesel gaat met 21% omlaag, een verlaging van 17,3 cent per liter voor benzine. Behalve de verschillen in de percentages, valt ook op dat we ‘onze’ premier de optie ‘afromen van overwinsten’ niet hebben horen noemen. Mooie vraag voor de komende persconferentie na de ministerraad: ‘gaat u dit voorstel steunen?’ En Rutte mag ook doorgezaagd worden over zijn kijk op ‘schaarste’ in dit verband. De Croo bedoelt waarschijnlijk dat de laatste prijsstijgingen tot stand kwamen als reactie op de oorlog in Oekraïne. En niet omdat er daardoor meteen schaarste van gas zou zijn. Diverse partijen anticipeerden op de mogelijkheid dat Rusland de gastoevoer naar de EU-landen zou afsluiten als represaille wegens de steun die deze landen aan Oekraïne geven. Mogelijk toekomstige schaarste dus. Een week later daalden die prijzen weer. Nu als reactie op het nieuws dat er onderhandelingen waren over een staakt-het-vuren. Met andere woorden: als het zou kunnen vriezen gaan de prijzen omhoog, als het zou kunnen dooien zakken de prijzen. De gasprijzen als meteorologische speculatie. Dát is het onderliggende probleem. Het is al een gotspe dat energieprijzen buitenproportioneel stijgen omdat de economie als een tierelier draait en er daarom meer vraag naar brandstoffen is terwijl het aanbod achterblijft. Er moet ook eens afgerekend worden met het idee dat het vrije markt mechanisme van vraag-en-aanbod een vanzelfsprekendheid is waar niemand wat aan kan doen. De markt is geen natuurverschijnsel. Het is op het misdadige af als het aanbod nog helemaal niet stagneert en dan tóch de prijzen omhoog worden gegooid. Heet dat niet 'verdienen aan de oorlog'?

Foto: Abhi Sharma (cc)

Dit Amerika

RECENSIE - Laat ik beginnen met een waarschuwing. Wie ‘Dit Amerika’ van Jill Lepore koopt op basis van de ondertitel, ‘Pleidooi voor een betere natie’, komt bedrogen uit. Want dat pleidooi ontbreekt. Het boekje is wellicht een pleidooi te noemen, maar dan wel een warrig pleidooi voor heel iets anders. Namelijk dat de Amerikaanse liberal historici de geschiedenis van de Verenigde Staten niet langer moeten negeren. Want zoals de door Lepore geciteerde historicus Carl Degler 35 jaar geleden al opmerkte: als zij geen nationale geschiedenis meer willen schrijven, omdat dat idee hen tegenstaat, dan zullen anderen dat gaan doen. En dan zijn historici (en de hele Verenigde Staten) nog verder van huis.

Lepore’s pleidooi is in wezen een warrige beschrijving van hoe Amerikaanse historici of gewoon denkers van diverse pluimage zijn omgegaan met begrippen als natie en nationalisme. Het is geen gemakkelijk leesvoer. Lepore schrijft nogal ploeterend,  zoals we al wisten dankzij haar vorig jaar verschenen, vuistdikke geschiedenis van de Verenigde Staten, ‘Deze waarheden’. Daar komt bij dat ze veel te veel als bekend veronderstelt, en veel te vaak bronnen citeert zonder dat de lezer enig idee krijgt waaróm dat boek en dat citaat nu juist hier opduikt. Ze hanteert de omgevallen-boekenkast-stijl, kortom. En het gebodene maakt alles bij elkaar nu niet bepaald een doordachte indruk.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Quote du Jour | De gemakzucht van het liberalisme

De gemakzucht van het liberalisme is altijd zijn ‘free riders’-gedrag geweest. Het tamboereerde op de vrijheid, maar profiteerde stiekem van het gemeenschapsbesef dat het bij christelijke en sociale partijen ridiculiseerde. Het was het achterbakse zusje dat zich het air aanmat van de ‘grande dame’ met wereldlijke mores.

In een column voor Trouw laakt filosoof Ger Groot de hypocrisie van Edith Schippers en de VVD, waar enerzijds waarschuwingen over doorgeschoten individualisme en de uitholling van de gemeenschapszin door het verlies van collectieve religieuze waarden decennialang werden weggelachen; maar waar men anderzijds wel luid tamboereert op Leitkultur en Nederlandse waarden uit angst voor ‘de ander’: de moslims aan de stadspoorten.

Foto: copyright ok. Gecheckt 23-11-2022

Ach ja, de VVD

OPINIE - Ach ja, de VVD. Als zwevend kiezer heb ik ook weleens op die partij gestemd. Voor het stadsdeel. Ze maakte haar verkiezingsbeloften waar – het vuilnisprobleem werd inderdaad opgelost – en de keer daarna waren er weer andere partijen die mijn stem waard waren en dus zweefde ik verder.

Maar goed. Ik beschouw de VVD dus als een in principe normale partij. Het probleem is dat de grenzen van die normaalheid wel in zicht zijn. Mark Rutte begrijpt niet wat waarheid is en er is inmiddels een te lange reeks halve schandaaltjes en hele schandalen. Oké, een partij met een abonnement op de macht levert bovengemiddeld veel bewindslieden en heeft dus ook bovengemiddeld veel integriteitskwesties, maar het zijn er boven-bovengemiddeld veel. Als ik VVD-lid zou zijn raakte ik langzamerhand verontrust. Erg verontrust. Heel erg verontrust.

Ik wijs nu op Thierry Aartsen, die mogelijk binnenkort wordt geïnstalleerd als lid van de Tweede Kamer. Die heeft zich via Twitter nogal eens buitengewoon bot uitgelaten. Als u op Twitter zit, hebt u het de afgelopen dagen wel zien langskomen en anders leest u hier hoe hij een racistisch liedje bagatelliseerde als humor. Ook kunt u daar lezen hoe weinig empathie hij had voor een arme drommel die zich voor de trein wierp.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Why liberalism failed – Patrick Deneen

RECENSIE - door Addie Schulte, redacteur van Boekenstrijd.cc cover Why liberalism failed by Patrick J. Deneen

Liberalisme is misschien het meest succesvolle politieke idee van de afgelopen eeuwen. Het beloofde vrijheid voor allen en dat is een aanstekelijke boodschap gebleken. Daarom is het merkwaardig te lezen dat liberalisme heeft gefaald. Patrick Deneen heeft dan ook een paradox nodig om dit te verklaren: het liberalisme faalt juist door zijn overweldigende succes. Het brengt zelf de beloofde vrijheid om zeep.

Deneen, hoogleraar politieke theorie aan de katholieke Notre Dame University, vat liberalisme breed op. Het liberalisme neemt twee belangrijke stellingen in, schrijft hij. Ten eerste ziet het mensen als individuen, die los staan van groep, tijd en plaats en ten tweede gaat het uit van een scheiding tussen mens en natuur. Mensen kunnen individuele keuzes maken en worden niet bepaald door een bepaalde ‘natuur’ of aard. Om met Ed Nijpels te spreken: lekker jezelf kunnen zijn.

Het tweede uitgangspunt is dat de mens heerst over de omgeving door middel van wetenschap en techniek, zoals Francis Bacon al had uitgelegd in de 17e eeuw. De mogelijkheden van de mens worden niet begrensd door tijd, plaats, traditie of natuurlijke restricties. Liberalisme bevrijdt mensen van hun banden met bepaalde plaatsen, relaties, lidmaatschap en zelfs identiteit, schrijft Deneen. In het liberalisme kan je alleen maar losse verhoudingen onderhouden. Moderne ideeën zoals transhumanisme, de versmelting van mens en techniek, en het idee van kolonies op andere planeten passen hier dus prima in.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Geschiedvervalsing

Huisleugenaar van de VVD/directeur van de Teldersstichting Patrick van Schie is weer eens bezig:

[…] in 1901 gaf de overgrote meerderheid van de confessionele politici – net als de socialisten – liever ouders de kans hun kinderen onderwijs te onthouden dan de leerplicht op te leggen. Het waren de liberalen die de leerplicht voorstelden en daar in het parlement bijna voltallig voorstemden.

Klopt dit?

Het is inderdaad waar dat in 1900 de socialisten tegen de eerste Nederlandse leerplichtwet stemden. Maar iets van achtergrond is daarbij wel gewenst:

Foto: Opgelet, onderstaande tekst kan sporen van ironie bevatten

KRAS | Donorsleepwet

Wanneer burgers zich niet vrijwillig in rotten van drie opstellen om het hogere collectieve doel te dienen, dan moeten ze daartoe gedwongen worden. Vroeger waren het christen- en sociaal-democraten die hier een handje van hadden. En dan zeiden de liberale partijen: ho, ho, ho, het zelfbeschikkingsrecht van het individu is er ook nog.

Daarom is de donorwet, vandaag ter behandeling in de Eerste Kamer, zo verwarrend. Liberalen tegen de zelfbeschikking. Christenen voor. Links verdeeld. Met de sleepwet is ook al zoiets aan de hand: liberalen die zich hartstochtelijk tegen de privacy keren. Men heeft het dezer dagen wel eens over socialisten, die niet zouden weten waarvoor ze staan. Maar met de liberalen is ook iets heel raars aan de hand.

Foto: copyright ok. Gecheckt 06-11-2022

Boekbespreking: “Vrijheid voor Gevorderden”, Paul Teule

RECENSIE - Paul Teule’s boek ‘vrijheid voor gevorderden’ leest vlot en is een mooi pleidooi om het concept ‘vrijheid’ in de politiek op een meer sociale manier te gebruiken. Ondanks dat gaat het boek uw recensent Klokwerk nog niet ver genoeg…

Op mijn middelbare school beweerde mijn docent maatschappijleer ooit dat er twee belangrijke waarden in de politiek zijn: Vrijheid en Gelijkheid. Zijn stelling was dat deze waarden als vanzelf met elkaar in botsing zijn. Linkse mensen zouden gelijkheid belangrijker vinden, rechtse mensen hechten meer aan vrijheid. Ik vond dat toen al een onzinnige stelling. Is het niet zo dat vrijheid en gelijkheid elkaar juist kunnen versterken?  Paul Teule, docent politieke economie aan de Universiteit van Amsterdam, maar ons natuurlijk vooral bekend als schrijver voor Sargasso,  laat ons in zijn nieuwe boek ‘Vrijheid voor Gevorderden’ zien dat dit kan.

Daarvoor moet Teule eerst wel het begrip vrijheid herdefiniëren, want in onze samenleving wordt dit begreep volgens hem veel te nauw opgevat. Vrijheid is volgens Teule niet alleen ‘negatieve vrijheid’, vrij zijn van geboden, maar ook ‘positieve vrijheid’: vrij zijn in de zin van het hebben van mogelijkheden. Het heeft volgens Teule geen zin om vrij te zijn van geboden als er geen mogelijkheden zijn. En daar heeft hij natuurlijk een ijzersterk punt.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: foto: en.wikipedia.org

Duizend stokslagen

RECENSIE - Voor het openbaren van zijn liberale opvattingen,  het pleiten voor godsdienstvrijheid en zijn kritiek op de regering van Saoedi-Arabië werd blogger Raif Badawi veroordeeld tot tien jaar gevangenisstraf, een geldboete van 194.000 euro en 1000 stokslagen.

Vijftien teksten van Badawi zijn met een ‘voorwoord uit de gevangenis’ nu gepubliceerd in het boek “1000 stokslagen voor de vrijheid; leven en laten leven in het huidige Saoedi-Arabië”* Niet alle teksten waarop Badawi veroordeeld is zijn bewaard gebleven. Uit de met hulp van zijn vrouw gereconstrueerde teksten heeft de Duitse journalist Constantin Schreiber er vijftien geselecteerd. Ook als je weet hoe schandalig het Saoedi-Arabische regime omgaat met algemeen aanvaarde burgerrechten is het nog onthutsend te lezen wat daar niet gepubliceerd mag worden. Badawi’s teksten getuigen van een in grote delen van de wereld algemeen aanvaarde klassieke liberale levensbeschouwing. Daarmee bekritiseert hij alle vormen van godsdienstdwang. “Het religieuze denken streeft ernaar om ons leven tot in detail te controleren. Elke dag strijdt het voor de verafgoding en de absolute goedkeuring van salafistische interpretaties van Koran-teksten, uit overleveringen die honderden jaren oud zijn.” Verder schrijft hij: “Het belangrijkste doel van elke theocratie is om elke vorm van rede om zeep te helpen (…) en de massa, zo goed als het kan, steeds dommer te maken.”

Foto: Serment du Jeu de Paume - Jacques-Louis David

De Jihadist is het gevolg van de Europese malaise

Bij Nader Inzien is een blog waar zo’n 23 academische filosofen op publiceren. Deze bijdrage is van Eric Schliesser, hoogleraar Filosofie en Ethiek te Gent.

Volgens de EU zijn er tenminste 6000 Europese jonge mannen naar Syrië getrokken die zich bij Jihadistische groepen hebben aangesloten (het werkelijke aantal wordt veel hoger vermoed). Gezien het feit dat een aantal van hen naar Europa zijn teruggekeerd om lokale terreuraanslagen te plegen, worden terug te keren jihadisten door de EU nu gezien als een bedreiging van de veiligheid (zie hier).

In reactie daarop proberen overheden nu preventief te voorkomen dat deze mensen afreizen uit Europa (in weerwil van het basisrecht op vrije personenverkeer), zelfs als het een nobel motief betreft om te vechten tegen dictatuur aldaar.

Mijn collega, Marieke de Goede, heeft een aantal andere aspecten van dit preventief beleid beschreven in haar boek (2012) Speculative Security: The Politics of Pursuing Terrorist Monies, en dit beleid in breder perspectief geplaatst. Een opvallende bevinding van De Goede is hoe groot inmiddels de verplichtte, wettelijke rol van privé-partijen (zoals banken en financiële instellingen) in het toezicht op en rapportage van mogelijke verdachte terroristische transacties is geworden.

Onlangs, tijdens een congres dat door Prof. De Goede georganiseerd werd (“European Security Practices After 9/11”), leerde ik dat in veel Europese landen er nu wetgeving in de maak is (of reeds is doorgevoerd) dat soortgelijk toezicht en rapportage van artsen, leraren, advocaten, hoogleraren, en zelfs ouders (enz.) vereist danwel probeert deze partijen uit het maatschappelijk middenveld te betrekken in vrijwillige begeleiding en, indien nodig, rapportage van ‘potentiële’ jihadi.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Volgende