De markt is geen natuurverschijnsel

COLUMN - door P.J. Cokema

Ik ben voor een vrije markt, maar als die compleet losstaat van de realiteit moet je ingrijpen

Aldus de Belgische premier De Croo.

De Croo is lid van Open VLD, door de een vergeleken met “de VVD, al zijn er ook raakvlakken met D66”, door een ander bestempelt als “veel meer D66 dan VVD (…) zelfs iets linkser dan D66”. Volgens de VVD zelf is de VVD “op de meeste gebieden een rechtse partij”. Maar dat terzijde….

Ook de Belgische regering heeft besloten welke maatregelen genomen gaan worden om de energierekening minder hoog te doen uitvallen. De Croo ziet ook graag extra maatregelen om de energieproducenten aan te pakken, want…

onderliggend is er een ander probleem: de groothandelsgasmarkt is totaal irrationeel geworden. De prijzen die je nu ziet, reflecteren een schaarste op de markt, maar die schaarste is er niet

Hij pleit, op Europees niveau, voor het afromen van overwinsten van energieproducenten. Daarnaast wil hij laten bekijken of in Europees verband gezamenlijke aankoop van gas mogelijk is en of er een prijsplafond kan worden ingesteld.

Er komt een tijdelijke verlaging van btw op elektriciteit en gas van 21% naar 6%. Voor diesel en benzine worden de accijnzen verlaagd met 17,5 cent per liter.
De prijs van treintickets wordt bevroren zodat een geplande prijsverhoging in juni niet doorgaat.

In ons land wordt de btw op energie verlaagd van 21% naar 9%. De accijns op benzine en diesel gaat met 21% omlaag, een verlaging van 17,3 cent per liter voor benzine.

Behalve de verschillen in de percentages, valt ook op dat we ‘onze’ premier de optie ‘afromen van overwinsten’ niet hebben horen noemen. Mooie vraag voor de komende persconferentie na de ministerraad: ‘gaat u dit voorstel steunen?’

En Rutte mag ook doorgezaagd worden over zijn kijk op ‘schaarste’ in dit verband. De Croo bedoelt waarschijnlijk dat de laatste prijsstijgingen tot stand kwamen als reactie op de oorlog in Oekraïne. En niet omdat er daardoor meteen schaarste van gas zou zijn.

Diverse partijen anticipeerden op de mogelijkheid dat Rusland de gastoevoer naar de EU-landen zou afsluiten als represaille wegens de steun die deze landen aan Oekraïne geven. Mogelijk toekomstige schaarste dus.

Een week later daalden die prijzen weer. Nu als reactie op het nieuws dat er onderhandelingen waren over een staakt-het-vuren. Met andere woorden: als het zou kunnen vriezen gaan de prijzen omhoog, als het zou kunnen dooien zakken de prijzen.

De gasprijzen als meteorologische speculatie. Dát is het onderliggende probleem. Het is al een gotspe dat energieprijzen buitenproportioneel stijgen omdat de economie als een tierelier draait en er daarom meer vraag naar brandstoffen is terwijl het aanbod achterblijft.

Er moet ook eens afgerekend worden met het idee dat het vrije markt mechanisme van vraag-en-aanbod een vanzelfsprekendheid is waar niemand wat aan kan doen. De markt is geen natuurverschijnsel.

Het is op het misdadige af als het aanbod nog helemaal niet stagneert en dan tóch de prijzen omhoog worden gegooid. Heet dat niet ‘verdienen aan de oorlog’?

Reacties (5)

#1 AltJohan

Helemaal eens dat de markt geen natuurverschijnsel is. Er is altijd een marktmeester (de overheid). Diegene met het geweldmonopolie.

Voordeel van de huidige situatie is een enorme boom in de transitie. Warmtepompen zijn niet aan te slepen. Zelfs mijn VVD-collega heeft zijn mond nu vol over een warmtepomp.

Energiearmoede is wel een groot probleem. Hopelijk worden de mensen genoeg geholpen die het echt nodig hebben.

  • Volgende discussie
#2 Frank789

[ In ons land wordt de btw op energie verlaagd van 21% naar 9%. ]

Wacht even, als het om voedsel gaat is dat niet mogelijk vóór 2026 maar als het om benzine gaat dan kan het meteen?

https://nos.nl/artikel/2414528-belastingdienst-worstelt-met-verouderde-systemen-en-dat-maakt-btw-verlaging-ingewikkeld

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#2.1 Frank789 - Reactie op #2

Uh, hallo?

“Btw groente en fruit
In het coalitieakkoord staat dat het kabinet op termijn de btw op groente en fruit naar 0 wil verlagen. Staatssecretaris Van Rij van belastingzaken zegt dat dat technisch gezien snel te regelen is. “Het zit hem niet in de knop omdraaien van 9 naar 0 procent. Het zit hem in de selectie en het definiëren van welke producten wel en welke niet. Dat ligt nu op het bord van mijn collega.”

https://nos.nl/artikel/2421663-kabinet-wil-maatregelen-om-fastfood-te-remmen

Is er nu geen enkele journalist/kamerlid die dit soort inconsistencies opmerkt en vragen gaat stellen?

https://nos.nl/artikel/2414528-belastingdienst-worstelt-met-verouderde-systemen-en-dat-maakt-btw-verlaging-ingewikkeld

#3 Frank789

[ De gasprijzen als meteorologische speculatie. ]

Er zullen altijd speculanten zijn, maar de prijs van een goed is ook een weerspiegeling van de toekomstverwachtingen. En inkopers van gas moeten ver van te voren hun aankopen vastleggen, willen ze niet op de grillige spotmarkt aangewezen zijn.

Overigens bestaat een echt vrije markt vrijwel nergens, alleen al omdat je meestal niet zomaar de markt in of uit kan stappen. Een containerhaven bouw je niet in een week en moet je niet aan beginnen als je niet vooraf klanten hebt gecontracteerd, zoals de Amsterdamse wethouder wel dacht te kunnen flikken.
Op de kabel is Ziggo vrijwel alleenheerser en hoeft uiteindelijk toch geen toegang aan concurrenten te verlenen, terwijl de KPN op het telefoonnet wél concurrenten moest toelaten.
En dan hebben we nog de nieuwe economie van internet waar er vrijwel altijd maar één monopolistische “winner takes all” is, genaamd Google, Facebook, Twitter, Instagram, Funda, Uber, Thuisbezorgd, Airbnb, Booking en zo voorts.

Overigens zijn kapitalisten alleen in woord en PR voor een vrije markt, in praktijk zullen ze altijd de markt proberen af te schermen voor concurrenten, liefst met wettelijke maatregelen.

Kortom, regulering door overheid en/of onafhankelijke instanties is pure noodzaak.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Frans sjudorans

Een echte ‘vrije’ markt, had de banken in 2008 gewoon laten omvallen… Ik vind het lastig wanneer mensen overheidsingrepen, bv gemeenschapsgelden aanwenden om private instanties te redden, vrije markt noemen.
Dit is namelijk veel eerder communisme dan vrije markt werking..
Het blijft een beetje een kip of ei verhaal.. Wat was er eerder, vrije markt of menselijk ingrijpen hierin.
Waarschijnlijk zijn het beiden toch natuurkrachten…imo

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie