Earth Overshoot Day: het ecologische faillissement en de bailout

Na vandaag heeft de mensheid voor dit jaar alle natuurlijke hulpbronnen opgebruikt die de aarde in één jaar kan produceren. Hout, water, vissen... we gebruiken er te veel van en na 27 september teren we daarom in op de reserves. Earth Overshoot Day is de denkbeeldige dag dat de koek op is en we de kip met de gouden eieren moeten slachten om nog in leven te blijven. Doordat de mensheid groeit en steeds meer verbruikt maar de productiviteit van de aarde min of meer hetzelfde blijft valt deze dag steeds vroeger in het jaar, vijf jaar terug was het nog 9 oktober. Toch is niet alles doom & gloom wat aan de horizon gloort, als we de biocapaciteit van onze aarde weten te vergroten verschuift de Earth Overshoot Day weer terug richting Oudjaar.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Export van ijzererts India hapert

IJzererts zou nog wel eens een stuk duurder kunnen worden, want de winning ervan hapert in India, constateert Hans Verbeek.

Tussen juli 2008 en juli 2009 produceerde India ca. 213 miljoen ton ijzererts. Daarvan werd 106 miljoen ton (49,7%) geëxporteerd. Het jaar daarop werd er 219 milj. ton ijzererts naar boven gehaald, waarvan 117 milj. ton (53,7%) werd geëxporteerd. De voorlopige schatting voor het afgelopen jaar bedraagt: een produktie van 208 milj. ton, waarvan 98 milj. ton (46,9%) voor de export.

Maar de export van ijzererts uit India zal de komende jaren sterk teruglopen of zelfs stilvallen.
Onlangs werd een rapport gepubliceerd over illegale mijnbouw en export van ijzererts. In de deelstaat Karnataka bleken tientallen mijnen meer ijzererts op te graven dan ze volgens hun vergunning mogen. De mijnbouwers ontdoken ook de exportheffing en de belasting. Karanataka produceert ongeveer 25% van alle ijzererts in India.

Een anti-corruptie ombudsman, Santosh Hedge, heeft in Karnataka de ijzermijnen onderzocht en ontdekte dat ijzererts met meer dan 60% ijzer binnen 12 jaar op zal raken in de meeste mijnen. Zijn opvolger heeft nu voorgesteld om de export van ijzererts uit Karnataka te staken. En daarnaast wil hij dat de produktie van ijzererts drastisch wordt verlaagd om zo de levensduur van de mijnen te verlengen.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Quote du Jour | Meer mensen, graag!

Still, for those who claim to be acting in the interests of future generations, “making them smaller” isn’t the answer. Go out and campaign against urban sprawl, Hummers, coal power plants, and whaling — but leave people alone. (ForeignPolicy)

Charles Kenny, wetenschappelijk medewerker aan het Center for Global Development betoogt dat bevolkingsgroei niet het probleem is. Het is de overmatige consumptie in welvarende landen die onze aarde bedreigt. Kenny vindt 10 miljard aardbewoners geen probleem. Hij dist Malthus die 200 jaar geleden dood en verderf voorspelde als er meer dan 1 miljard mensen zouden komen. Malthus kreeg geen gelijk zo stelt Kenny: de slavernij werd afgeschaft, wetenschap maakte sprongen vooruit en ook in Bangladesh zegt 85% van de mensen ‘gelukkig te zijn’. Iedereen -op een paar suïcidale figuren na- zegt blij te zijn te leven. Leven is leuk en hoe meer levenden hoe leuker! Dus gaat heen, vermenigvuldig u en protesteer vervolgens met al uw (klein)kinderen tegen kolencentrales en Hummers …of zoiets? Een luchtige boodschap zo vlak voor dat de zeven miljardste mens dit jaar ter wereld komt, of heeft Kenny gewoon gelijk?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Opblaasbare windmolens

Windmolens van doek en kunststof zijn niet alleen een stuk goedkoper dan de conventionele versie van staal en aluminium, ook benaderen ze een vergelijkbare energieopbrengst. Een bedrijf in Israël gooit hoge ogen met haar opblaasbare WINFLEX windmolens.

Voor de bouw van een conventionele windmolen is een grote hoeveelheid staal nodig. Een doorsnee onshore windmolen van 0,6MW met een hoogte van 50 m bevat grofweg 57 ton staal. Daarbovenop komt dan nog 3 ton koper, 300 kg aluminium en ongeveer 4,5 ton versterkt epoxyhars voor de rotorbladen. Dat is naast een aanzienlijke kostenpost ook een serieus knelpunt gezien de grondstoffencrisis waar we deze eeuw mee te maken krijgen. Om het aandeel windenergie naar een substantieel niveau te brengen zijn er enorme hoeveelheden staal en aluminium nodig. De schaarste in grondstoffen vormt daarom op meerdere terreinen een knelpunt in de transitie naar een duurzame koolstofarme economie.

Uiteraard worden de opblaasbare windmolens niet gemaakt van lucht, ook hier zijn grondstoffen nodig. Maar doek en kunststof kunnen beide uit plantaardige en dus hernieuwbare bronnen worden gewonnen. Deze zogenaamde biobased economy is niet vrij van conflicten met natuur en voedselvoorziening maar geeft wel een oplossing voor eindige grondstofvoorraden en vervuilende productieprocessen. Bovendien is een opblaasbare windmolen zo verplaatst mochten de NIMBY’s opduiken.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De transitiefanfare

Als Energietransitie het antwoord is, wat was dan de vraag? Die vraag wordt te weinig gesteld, en misschien nog wel minder beantwoord. We waren het immers toch roerend met elkaar eens dat de energiehuishouding moet veranderen? Omdat olie en gas opraken en zo, en omdat er een piek zit in de olieproductie, en trouwens ook omdat allerlei naargeestige landen onbetrouwbare handelspartners zijn, o ja, en ook omdat het klimaat verandert door uitstoot van CO2. En trouwens, energietransitie kan onze economie er weer bovenop helpen, en biedt kansen voor ons bedrijfsleven. En kolencentrales kunnen toch écht niet meer. En het is zo goed om zelfvoorzienend te zijn, en lollig op zelf zonnepanelen op het dak te hebben. En om de macht van de grote energiemaatschappijen te breken.

Dus …

foto: Bert Haanstra’s Fanfare: uit een ogenschijnlijke kakofonie kan iets harmonieus tevoorschijn komen, maar dat vergt wel een goede regie.

Ja, dus?

Er zijn veel motieven voor energietransitie in omloop. Onder de vlag van ‘een mandje met eindbeelden’ (een metafoor uit de begindagen van de energietransitie) zouden die verschillende motieven eindweegs samen kunnen optrekken. Maar als er écht moet worden doorgepakt, is dat idee niet langer houdbaar. Dan leiden verschillende motieven tot uiteenlopende pakketten maatregelen, met eveneens uiteenlopende mogelijke energiehuishoudingen als gevolg. Niet zo gek, de aloude wet van prof. Jan Tinbergen luidde al zo: iedere afzonderlijke doelstelling heeft een afzonderlijk instrument nodig. Waarom zou dat voor de veelheid van doelstellingen in de energie- en klimaatdiscussie anders zijn?
Het is de hoogste tijd dat eenieder die zich voorstander van een energietransitie vindt man en paard gaat noemen. Waar is het eigenlijk om begonnen?

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Quote du Jour | Zeldzame metalen

“We will probably never be the largest [mine] in the world again. It will be hard to overcome China’s status in that regard, but we do think we will be a very significant supplier.” (Guardian)

Mark Smith, CEO van Molycorp Minerals maakt bekend dat zijn bedrijf weer gaat graven naar zeldzame metalen in een mijn in de Mojave woestijn. China heeft 97% van de wereldproductie van deze zeldzame grondstoffen in handen en nu ze de export hiervan met bijna driekwart heeft teruggeschroefd zijn de afnemers, waaronder de VS nerveus. Veel van deze zeldzame metalen zijn cruciaal voor de productie van hi-tech producten zoals telefoons en computers. Maar ook de ‘groene revolutie’ is er van afhankelijk: windmolens en hybride auto’s kunnen niet zonder metalen met illustere namen als neodymium en europium. Een mijn nabij Las Vegas die in 2002 sloot zal daarom weer geopend worden. Eigenlijk zijn er nog 10 tot 20 van dit soort mijnen nodig aan de groeiende vraag naar zeldzame metalen te voldoen. De uiteindelijke oplossing ligt dus in het zoeken naar alternatieven voor deze grondstoffen en het opschalen van recycling.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Rapport: “Europa moet per direct zeldzame aardelementen gaan recyclen”

Zuurstof (O2), water (H2O) en koolstof (C) maken het leven mogelijk. Dankzij ijzer (Fe) ontworstelde de mens zich aan het dierenrijk. Aluminium (Al) geeft ons vleugels en uranium (U) schenkt ons licht in de duisternis. Maar het leven wordt pas écht leuk met Yttrium (Y), lanthanum (La), cerium (Ce), praseodymium (Pr), neodymium (Nd), promethium (Pm), samarium (Sm), europium (Eu), gadolinium (Gd), terbium (Tb), dysprosium (Dy), holmium (Ho), erbium (Er), thulium (Tm), ytterbium (Yb), lutetium (Lu) en scandium (Sc). Zonder deze zeldzame aardelementen zijn er ook geen smartphones, platte beeldschermen, high tech windmolens en hybride auto’s. En die laatste twee zijn vrij essentieël in het overschakelen naar een duurzame -fossiel arme- economie.

Europa haalt 90% van deze zeldzame aardelementen uit China en maakt zich hierdoor kwetsbaar. Europarlementslid Reinhard Bütikofer (De Groenen/VEA) liet voor de Industriecommissie onderzoeken hoe Europa haar toegang tot deze zeldzame grondstoffen kan zeker stellen. Bütikofer stelde als rapporteur van dit onderzoek [pdf] dat recycling van levensbelang: daar moeten we nu direct mee beginnen want het duurt 5 tot 10 jaar voordat dergelijke systemen operationeel zijn. Exporteer dit afval niet, maar win deze cruciale grondstoffen terug via urban mining. Dit zijn een energie-, chemie- en kennis-intensieve processen maar uiteindelijk goedkoper en betrouwbaarder dan nieuwe grondstof importeren. Daarnaast moeten we als de wiedeweerga alternatieven ontwikkelen, dit vergt innovatie van bestaande concepten. Ook hier moeten we direct mee beginnen want ook dit kost (veel) tijd voordat het iets oplevert. Maar als Europa hier in investeert stelt het haar toekomst -wat betreft zeldzame aardelementen- veilig in een wereld die steeds feller om de laatste restjes promethium, dysprosium en europium zal vechten.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Boekrecensie | Niet genoeg grondstoffen voor hernieuwbare energie

Dit is een gastbijdrage van Kris De Decker van Lowtech Magazine en is ook op zijn eigen blog te lezen.

Een grootschalige introductie van hernieuwbare energie en elektrische auto’s botst op een fundamenteel bezwaar: een tekort aan energie en andere grondstoffen om de gewenste infrastructuur uit te bouwen.

André Diederen, onderzoeker aan het Nederlandse TNO, sloopt in zijn zopas verschenen boek “Global Resource Depletion” de heilige huisjes van de ecotech-optimisten. Maar hij geeft ook hoop.

Er is vandaag de dag geen gebrek aan ambitieuze plannen die onze op fossiele brandstoffen draaiende maatschappij moeten omvormen naar een volledige op hernieuwbare energie gebaseerde wereld: zeeën vol windturbines, woestijnen vol zonnecentrales, continentale of zelfs wereldwijde elektriciteitsnetwerken om die duurzaam opgewekte energie te bufferen, een volledige overschakeling naar elektrische auto’s, enzovoort. Ook het scenario in het eind vorige week uitgegeven boekje van de TUDelft over de Nederlandse energievoorziening in 2050 (het document staat online) lijkt zo uit een science-fiction film te komen. Ingenieurs hebben alle vertrouwen in de toekomst, zoveel is duidelijk.

Iedereen blij

Dit soort plannen maakt iedereen blij, omdat ze de belofte inhouden dat we ons modern westers consumptiepatroon (dat zich intussen als een olievlek over alle culturen verspreidt) kunnen blijven voortzetten. Een verandering van levenswijze is in dit toekomstbeeld niet nodig, want technologie lost alles wel op. En als we mensen naar de maan kunnen schieten, dan moet het toch ook mogelijk zijn om al onze energie uit hernieuwbare bronnen te halen? Alleen al de zon stuurt elk uur meer energie naar het aardoppervlak dan de mensheid op een heel jaar tijd verbruikt. En dan is er nog het potentieel van wind, getijden, golfslag, aardwarmte en biomassa.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Morales: “kapitalisme sterft of aarde sterft”

Pacha Mama, puta madre nog an toe! Het is vandaag Earth Day, de dag waarop we allemaal even stilstaan bij het feit dat een gezonde aarde van levensbelang is voor de mensheid. Een goed moment om eens na te denken over hoe we de onafwendbare Kladderadatsj van de aardkloot alsnog kunnen afwenden.

In Bolivia wordt dezer dagen een pan-latijnse conferentie gehouden met als doel regionale consensus te breiken voor de volgende VN-klimaattop in Mexico, in december dit jaar. De World Conference on Climate Change and the Rights of the Mother Earth werd gisteren geopend door de Boliviaanse president Evo Morales. Deze socialistische president stelde in zijn openingstoespraak dat: “het kapitalisme sterft óf de aarde sterft”. Het leven op aarde heeft geen toekomst als het kapitalistische systeem overeind blijft zo meent Morales. Kapitalisme is volgens hem synoniem aan ongelijkheid en vernietiging van de aarde.

Nu is dat opzich best een aardige hypothese die een discussie waard is. Met name ook omdat ‘ouderwets’ kapitalisme ervan uitgaat dat economische groei de enige manier is om het systeem in stand te houden. Een basisschool-leerling kan echter begrijpen dat oneindige groei in een wereld met eindige natuurlijke hulpbronnen en ruimte uiteindelijk vastloopt. Het Impossible Hamster scenario.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Volgende