Wereldgezondheidsdag: we gaan in het wit

Morgen is het Wereldgezondheidsdag. Nog voor het coronavirus thema van alle dag werd, was het thema voor dit jaar al vastgesteld. Dit jaar staan de verpleeg- en verloskundigen centraal. Natuurlijk staan de verpleegkundigen extra in de spotlights. Misschien een beetje sneu voor de verloskundigen, maar ook zij werken nu in aangepaste omstandigheden. Tekorten aan beschermende materialen moesten worden opgelost, consulten werden anders georganiseerd en in een enkel geval is in een hotel een ‘noodbevalcentrum’ ingericht, zodat de werkdruk in een Brabants ziekenhuis enigszins verlicht kon worden.

Door: Foto: © WHO World Helath Day 2020 poster copyright ok. Gecheckt 10-02-2022

Quote du Jour | Grenzen aan de groei

… het is allemaal onderdeel van het herstellen van ecosystemen. Want dat is wat virussen doen

Voor De Volkskrant interviewden Evelien van Veen en Maarten Keulemans viroloog Marion Koopmans, die een onderzoek van Graig Venter aanhaalde waaruit onder andere naar voren kwam dat virussen invloed hebben op ecosystemen en bijvoorbeeld uit de hand lopende algengroei af te remmen.

In feite is dat wat er nu bij ons ook gebeurt”, zei Koopmans. “Als er steeds meer mensen en steeds meer dieren steeds dichter op elkaar komen te zitten, komt er toename van het risico op virusinfecties, wat voor een soort natuurlijk herstel van het evenwicht zorgt.”

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Dietmut Teijgeman-Hansen (cc)

Medisch handelen politiek beïnvloed

OPINIE - Beste artsen en verpleegkundigen, u heeft alle vrijheid te bepalen wat goede zorg is. Zodra het te duur naar mijn zin wordt, ontneem ik u die vrijheid.

Dat is de strekking van een wetswijziging die 21 januari door de Tweede Kamer werd aangenomen.
95 voor VVD, CDA, D66, GroenLinks, ChristenUnie, SGP, FvD, Van Haga
55 tegen PVV, SP, PvdA, 50PLUS, PvdD, DENK, Van Kooten-Arissen

De Federatie Medisch Specialisten, de V&VN (beroepsvereniging voor verpleegkundigen), het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) hadden hun bezwaren tegen de wetswijziging al aan de Tweede Kamer kenbaar gemaakt en nu het voorstel naar de Eerste Kamer gaat, zullen ze ook de Senaat inlichten.

In de Memorie van Toelichting schreef de minister dat hiermee “wordt teruggekomen op het eerder ingenomen standpunt dat de vrijheid van medisch handelen op grond van wetenschappelijke of vakinhoudelijke gronden niet door politieke beïnvloeding mag worden gestuurd”.

Maar de politieke beïnvloeding die hiermee ontstaat betreft “uitsluitend een financiële – en geen inhoudelijke- toets”, zo verdedigde de minister de wetswijziging.

Dat de kwaliteit van de gezondheidszorg wordt beïnvloed door politieke besluiten is een open deur. De gedachte dat financiële besluiten de kwaliteit niet zouden raken, is in de praktijk lang niet altijd waar. Maar los van dat alles is het meest opmerkelijk dat de deskundigheid van de professionals nu aan de kant wordt geschoven.

Foto: Kalvicio de las Nieves (cc)

De botte waarheid: hoe ouder je wordt, hoe groter de kans op dementie

COLUMN - We staan aan de vooravond van een fikse golf van een ziekte waar velen van ons nu al te veel mee kampen, omdat (een van hun) ouders die heeft. Op dit moment hebben ruim 280.000 mensen in Nederland de diagnose dementie, en 100.000 hebben de ziekte al wel, maar de diagnose nog niet; 80.000 mensen met dementie wonen in een verzorgings- of verpleegtehuis. Driekwart woont nog thuis, met hulp van hun geliefden, familie en buren (en de thuiszorg).

Het is na kanker en hart- en vaatziekten nu de derde doodsoorzaak. Maar dementie kon alleen maar een volksziekte worden omdat we tegenwoordig over de hele linie langer zijn gaan leven, en – hoe wrang – we verhoudingsgewijs minder snel doodgaan aan kanker en hart- en vaatziekten. Want de botte waarheid is: hoe ouder je wordt, hoe groter de kans dat je dementie krijgt. Dementie is de wraak van de tijd op onze goede gezondheidszorg.

De voorspellingen zijn somber: in 2040 zullen naar schatting ruim een half miljoen mensen de ziekte hebben; dat is bijna een verdubbeling van het huidige aantal. Een geneesmiddel of ziekteremmer is niet in zicht.

Hoe verder ik mijn moeder zie wegzakken, hoe meer ik ervan overtuigd raak dat ik deze beker, mocht hij zich aandienen, aan mij voorbij laat gaan. Want het is geen zacht wegzakken, dat van haar. Alle verhalen van ‘ach, ze genieten nog zo,’ ben ik als zuivere dementiekitsch gaan zien.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Quote du Jour | Overlevingskansen

I do support lockdown, I do support every sensible precaution being taken because the virus is so contagious. But remember this. Your odds of survival are massively better than were those of a civilian in a country that your country chose to invade in recent years. Did you, personally, do enough to try to stop that?

(Vertaling: Ik steun lockdown, ik steun alle verstandige voorzorgsmaatregelen die worden genomen omdat het virus zo besmettelijk is. Maar onthoud dit: Uw overlevingskansen zijn enorm beter dan die van een burger in een land dat uw land de afgelopen jaren heeft gekozen binnen te vallen. Heb je persoonlijk genoeg gedaan om dat te stoppen?)

Foto: NEC Corporation of America (cc)

Weet wie je in huis haalt

COLUMN - In Engeland bood Google in 2014 aan een handige applicatie voor de zorg te bouwen: artsen en verpleegkundigen konden hun patiënten ermee monitoren op acuut nierfalen. Dat doet zich vaak voor na hartoperaties, maar het komt ook ‘spontaan’ voor. Acuut nierfalen is ernstig: wordt het te laat onderschept, dan raken je nieren zwaar beschadigd, wat vervolgens dialyse of transplantatie vereist. En wie eenmaal acuut nierfalen heeft doorstaan, is nadien veel vatbaarder voor andere nierproblemen. De moeite waard om daar een tool voor te bouwen, zou je denken.

Mitsen en maren werden in acht genomen, regels afgesproken, en vooral: er werd vastgelegd wat Google wel en niet met de patiëntgegevens mocht doen. De app beviel, en werd gaandeweg uitgebreid: er kwamen meer functies en andere toepassingen werden verzonnen. De app monde uit in een compleet systeem voor het beheren van patiëntengegevens: Streams, een prachtig elektronisch patiëntendossier. Google beloofde plechtig – en herhaalde dat in 2016 – dat de erin vervatte gegevens ‘nooit gerelateerd zullen worden aan Google accounts of Google diensten’, en de NHS – de Britse gezondheidszorg – geloofde dat. Er werd zelfs een onafhankelijke toezichthouder opgetuigd.

Vorige week kondigde Google ineens eenzijdig af dat het de dienst herstructureerde en bij een nieuwe divisie van Google zou onderbrengen: DeepMind Health. ‘Streams wordt een AI-assistent voor artsen en verpleegkundigen overal ter wereld, en zal de beste algoritmes met intuïtief ontwerp combineren, alles gestut door rigoureus gecontroleerd onderzoek.’ Die app, waarvan de gegevens nooit door Google zelf gebruikt zou worden, is nu een Google product geworden. De NHS zit eraan vast: al hun patiëntendata zitten in de app en is bij Google geparkeerd. En oh ja: Google heeft de toezichthouder ontmanteld: ‘Dat was een toezichtstructuur voor DeepMind Health in het Verenigd Koninkrijk. Maar nu willen we wereldwijd actief worden.’

Foto: cc commons.wikimedia.org. Auteur Arch File Slotervaart ziekenhuis Amsterdam 6

Malaise in de marktwerking

COLUMN - Het Slotervaartziekenhuis en de IJsselmeerziekenhuizen zijn al jarenlang zorgenkindjes. Paar keer bijna failliet gegaan, fiks gedonder gehad met eigenaars of bestuursleden, en ze zaten geregeld diep in de rode cijfers. De IJsselmeerziekenhuizen waren inmiddels onder verscherpt toezicht gesteld, het Slotervaart bleek na de zomer 4,6 miljoen in het krijt te staan en presteerde al jaren slecht. De ziekenhuizen bedelden bij de bank en bij zorgverzekeraars om uitstel van terugbetaling van leningen – een veeg teken. Bovendien hadden de specialisten in het Slotervaart het vertrouwen in een van de bestuurders al voor de zomer opgezegd. Ook de Inspectie had haar zorgen uitgesproken.

Dat de zorgverzekeraars niet langer voor het kennelijk onverantwoorde bestuur en beheer van deze ziekenhuizen wilden opdraaien, vind ik dan niet zo heel vreemd. Ook dat hoort bij de zo bejubelde marktwerking in de zorg. Sterker: dat lijkt me een van de weinige verstandige gevolgen van zo’n aanpak. Zorgverzekeraars zijn er immers niet om de kassen van kennelijk onbekwame bestuurders te spekken. Dat de schuldeisers de ziekenhuizen zo snel ontruimden, lijkt me daarenboven een teken dat er meer aan de hand is: de gedachte aan malversaties dringt zich onwillekeurig op.

Dat laat onverlet dat de ontruiming bepaald chiquer had gekund. Op z’n minst hadden alle opgenomen patiënten eerst volgens afspraak behandeld moeten worden, en naar andere locaties overgebracht zodra ze daarna weer enigszins op de been waren. Mensen een paar uur voor hun operatie naar huis sturen is ronduit smakeloos – je wilt nooit en te nimmer dat een zorgverzekeraar zoiets veroorzaakt, of faciliteert.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: NLportaal.NL (cc)

Medicijn tegen farmaceuten

COLUMN - Dat nieuwe geneesmiddelen vaak extreem duur zijn, kun je nog goedpraten onder verwijzing naar de hoge kosten van ontwikkeling en onderzoek. Maar ook de prijs van oude, beproefde medicijnen gaat geregeld dramatisch omhoog: ze kosten dan bijvoorbeeld ineens 36 keer zoveel.

De Volkskrant publiceerde laatst een droef stemmende inventarisatie van de trucs en tactieken die de farmaceutische industrie gebruikt om prijsstijgingen door te voeren. Het actieve ingrediënt wordt iets veranderd, een bedrijf bedenkt een andere toepassing voor een allang ingeburgerd medicijn, er wordt een andere wijze van toediening verzonnen: en hopla, het patent mag worden vernieuwd en de maker heeft voor de tweede keer twintig jaar het monopolie op een pil of poeder. Het effect: meer geneesmiddelen worden gaandeweg onbetaalbaar, en de industrie legt een steeds groter beslag op de budgetten in de gezondheidszorg.

En ’t is bepaald niet zo dat de farmaceutische industrie op een houtje moet bijten. De winst in die sector is een stabiele 21 procent, en ze geven er minder uit aan onderzoek en ontwikkeling dan aan marketing.

Gelukkig wordt er tegenwoordig meer nagedacht over remedies tegen zulke monopolies. Er zijn inventieve oplossingen bedacht: zo bleek van Amfexa alleen de 5mg-variant gepatenteerd te zijn, zodat apothekers zelf rustig tabletjes van 2,5mg kunnen bereiden en artsen ineens liever 2x 2,5mg voorschrijven dan 1x 5mg.

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-02-2022

Ziekenhuis om vrolijk van te worden

Op David Byrnes website ‘Reasons to be cheerful’ (in onze Kunst op Zondag in januari ook besproken) is een kersverse bijdrage verschenen over Eskenazi Health, een publieke gezondheidszorgorganisatie in Indianapolis (Verenigde Staten).

Dankzij de grootste particuliere gift ooit aan een openbaar ziekenhuis gegeven, realiseerde de organisatie in 2014 een nieuw ziekenhuis, dat nu als een van de meest duurzame ziekenhuizen bekend staat. Met o.a. een ‘dakboerderij’.

Lees het artikel van Michael Kaufmann op Reasons to be cheerful.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Grzegorz Żukowski (cc)

Poolse dokters in hongerstaking

ELDERS - Tegenover de zorgen van Europese politici over de ontwikkeling van de rechtsstaat in Polen lijkt de bevolking vooral waarde te hechten aan een goed sociaal beleid.

Poolse dokters die al meer dan een week in hongerstaking zijn hebben premier Beata Szydło woensdag zover gekregen dat ze voor 2018 1,5 miljard euro beschikbaar stelt om de krakkemikkige gezondheidszorg in Polen weer op de been te helpen. Met een verhoging van de dokterssalarissen als hoogste prioriteit.

Aanleiding voor de hongerstaking was de dood van een 39-jarige vrouwelijke arts in Warschau. Dit jaar zijn al vier dokters in de dienst gestorven. Cardioloog Stefan Karczmarewicz ziet een verband met de lange werktijden die vooral jonge dokters moeten maken vanwege de lage beloning. Beginnende artsen verdienen niet meer dan 550 euro per maand. Ze hebben vaak dubbele banen in verschillende ziekenhuizen met diensten die gecombineerd op kunnen lopen tot 30 uur aan een stuk. Vrije dagen zitten er niet in. Daar komt dan nog bij dat het werk van de dokters veel stress oplevert vanwege financiële en materiële tekorten van de ziekenhuizen. Volgens opgaven van de Poolse Artsenkamer hebben in de afgelopen jaren meer dan 10.000 artsen, 2000 tandartsen en 17.000 verpleegkundigen Polen verlaten om elders werk te zoeken.

Vorige Volgende