Trein in de Maas

Een klassieke ethische hersenkraker is het trolleyprobleem. Stel dat je een stuurloos geworden trein ziet aanstormen op een spoor dat zich verderop in tweeën vertakt. Jij staat precies bij de wissel. Op het rechtdoor gaande spoor liggen vijf mensen gekneveld, als in een slechte western – ze kunnen niet weg. Rijdt de trein ongehinderd door, dan zal hij ze alle vijf doden. Op het aftakkende spoor, dat alleen gebruikt kan worden wanneer jij de wissel omzet, ligt maar één iemand gekneveld. Er is geen tijd om de mensen verderop te bevrijden, je hebt maar een paar seconden. Daar sta je. Wat doe je? Je kunt ingrijpen. Als je niets doet en verstijfd van schrik toekijkt, zullen er vijf mensen sterven. Kies je voor ingrijpen en voor the lesser evil, en probeer je te zorgen dat er maar één sterft? In de loop der tijd zijn er allerlei varianten op dit gedachtenexperiment verzonnen. EenVandaag stuitte vorige week op de klimaatversie ervan: op het eerste spoor staat nu iemand die gewoon kan wegwandelen, maar dat koppig weigert, en die het spoor liever eigenhandig omgooit naar dat waarop vijf geknevelden liggen. Bij Kessel, aan de Maas, dreigde het water afgelopen vrijdag tot een hoogte van 20,5 meter te stijgen. In 1995 hadden ze daar de 19,75 meter gehaald, en toen had het water 30 cm op de weg achter de dijk gestaan, die pal voor de huizen loopt. Bewoner Geert: ‘Deze dijk voldoet eigenlijk niet meer aan de waterwet, hij moest dus veel hoger worden. Wij hebben getracht dat tegen te houden als bewoners. Want ja, anders is je mega-uitzicht weg.’ Hij zweeg even, keek uit over de nieuwe watervlakte voor de dijk en de half verdronken bomen die boven het Maaswater uitstaken, en zei voldaan: ‘En het is ons gelukt!’ Het land in rep en roer, kans op woeste overstromingen en hulptroepen die met gevaar voor eigen leven de bewoners en hun huizen moesten redden, maar Geert was gehecht aan zijn uitzicht. ‘Die dijk was dus bedoeld omdat het één keer in de driehonderd jaar zou overstromen. Nou goed, dat is nu dan. Maar die dijk, die willen we evengoed niet.’ De interviewer, verbaasd: ‘Ook nu niet?’ Geert, gedecideerd: ‘Ook nu niet. We zijn heel blij met de situatie.’ Er lag een brief van de gemeente: de bewoners moesten evacueren. ‘Dat gaan we niet doen, nee. Ook daar zijn we unaniem in, we blijven allemaal hier.’ Het liep – gelukkig voor Geert en zijn buren – ditmaal goed af. De trein stopte uit zichzelf, tegen alle verwachtingen in. Maar zijn relaas was exemplarisch voor de manier waarop veel mensen tegenwoordig tegen grote maatschappelijke problemen aankijken: neem mij niets af, vraag niets van mij, dan heb ik nergens last van – want ik heb het hier opperbest zo. Corona bestrijden, meer doden en langdurig zieken voorkomen, en verdere klimaatveranderingen tegengaan zal offers vergen, van ons allemaal. Wie op een veilig plekje staat, kan zijn ogen niet sluiten voor het feit dat elders mensen sterven. Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.

Door: Foto: Trolley Problem !Original McGeddonVector Zapyon, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Foto: David Jones 大卫 琼斯 (cc)

‘We zijn er klaar mee’

, door

COLUMN - ‘We zijn er nu wel klaar mee, met dat virus,’ zei ene Henk. Hij was een van de circa 500 mensen die vorige maand een nachtelijke rave in het Amsterdamse Bos hielden. Afgelopen weekend was daar weer zo’n feest. Ditmaal hadden ze een muziekinstallatie, er was lachgas te koop, en ze hadden entree betaald. Ze hielden geen afstand tot elkaar, en droegen uiteraard geen mondmaskers. Beide keren brak de politie het feestje op, en beide keren slingerde die helaas niemand op de bon.

Er is inmiddels een Facebook-groep opgericht die datzelfde motto als naam draagt: ‘We zijn er klaar mee’. Het is een groep barstensvol complottheorieën: Rutte liegt over het virus, zo beweert de banner die die groep siert, en er staan berichten met titels als ‘There is no pandemic’ en ‘Alleen samen kunnen wij corona leugens verslaan’.

Voor hen hoeft het niet meer, al die bescherming en al die voorzorgsmaatregelen. Ze zijn er he-le-maal klaar mee.

Ach ja, je hebt al tien keer een condoom gebruikt toen je met iemand neukte en steeds opnieuw bleek er niets mis te gaan: geen soa opgedaan, niemand zwanger geworden. Volkomen logisch dat je nu wel ‘klaar’ bent met die condooms. Hoppa, weg met al die bescherming. Hoog tijd voor het vrije leven!

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Quote du Jour

Quote du Jour | Naar de vaantjes

, door

„Ja, als we niets doen gaat de boel naar de vaantjes. Maar zeg, nu raakt u wel aan mijn grootste angst: dat mensen een quote uit mijn boek halen en concluderen dat ik een onnozelaar ben. Cynisme is de grootste vijand hè, dat slaat alles dood.”

Psychiater/auteur Dirk De Wachter vertelt in de NRC over de zelfzucht van de moderne mens – en realiseert zich dat hij met die boodschap geen boeken gaat verkopen omdat verzet tegen dat egoïsme onnozel is.

Ach ja, de VVD

, door

OPINIE - Ach ja, de VVD. Als zwevend kiezer heb ik ook weleens op die partij gestemd. Voor het stadsdeel. Ze maakte haar verkiezingsbeloften waar – het vuilnisprobleem werd inderdaad opgelost – en de keer daarna waren er weer andere partijen die mijn stem waard waren en dus zweefde ik verder.

Maar goed. Ik beschouw de VVD dus als een in principe normale partij. Het probleem is dat de grenzen van die normaalheid wel in zicht zijn. Mark Rutte begrijpt niet wat waarheid is en er is inmiddels een te lange reeks halve schandaaltjes en hele schandalen. Oké, een partij met een abonnement op de macht levert bovengemiddeld veel bewindslieden en heeft dus ook bovengemiddeld veel integriteitskwesties, maar het zijn er boven-bovengemiddeld veel. Als ik VVD-lid zou zijn raakte ik langzamerhand verontrust. Erg verontrust. Heel erg verontrust.

Ik wijs nu op Thierry Aartsen, die mogelijk binnenkort wordt geïnstalleerd als lid van de Tweede Kamer. Die heeft zich via Twitter nogal eens buitengewoon bot uitgelaten. Als u op Twitter zit, hebt u het de afgelopen dagen wel zien langskomen en anders leest u hier hoe hij een racistisch liedje bagatelliseerde als humor. Ook kunt u daar lezen hoe weinig empathie hij had voor een arme drommel die zich voor de trein wierp.

Foto: Minister-president Rutte (cc)

Get a life Mark!

, door

COLUMN - Meneer Rutte, ik heb al eens eerder betoogd dat u te jong bent voor uw functie, aan de hand van een klassiek filmfragment en wat losse voorvallen die daar bij pasten. Toen was dat eigenlijk niet veel meer dan een vermoeden, maar afgelopen week werd dat méér dan bevestigd, en wel door een passage uit uw rede over de opkomst van egoïsme, hufterigheid en ‘het Dikke Ik’:

En dan de mensen die werkloos worden, vréselijk als het gebeurt, maar hoeveel mensen die op een gegeven moment hun baan verliezen, hebben niet meteen het adres in hun hand van het UWV om een uitkering aan te vragen? Ik snap dat niet. Dan vind ik dat als dat gebeurt in je omgeving, je iemand best even mag bijsturen en zeggen: “Joh, die uitkering, als het écht niet lukt, komt-ie wel. Laten we eerst even kijken of jij niet gewoon weer door kan gaan met werken. Laten we dáár nu eens even voor zorgen.”

U bent niet alleen te jong, u mist ook de juiste levenservaring. Als u die in de loop van uw jonge leven had opgedaan, had één zinnetje in uw bovenstaande tekst namelijk al een hele kerstboom aan alarmlichten moeten veroorzaken: ‘Ik snap dat niet.’ De levenservaring waarover u als premier had moeten beschikken, had u bij die constatering de – niet eens zo héél briljante – gedachte moeten ingeven: ‘Als ik het niet snap, is het wellicht niet bijster snugger om me er een oordeel over aan te matigen.’

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Eric Heupel (cc)

Quote van de Dag: Egoïsme en kinderen zonder vaders

, door

[qvdd]

onverantwoordelijkheid, egoïsme, kinderen zonder vaders, scholen zonder discipline, beloning zonder inspanning en rechten zonder verantwoordelijkheden.

De Britse premier David Cameron weet hoe het komt dat er afgelopen week rellen zijn uitgebroken in diverse steden. Het ligt in ieder geval niet aan de overheid.

In ander nieuws: Onderzoekers koppelen sociale onrust aan bezuinigingen in de periode 1919-2009.

Foto: Brett Davies (cc)

Vriendschap: altruïsme of egoïsme?

, door

COLUMN - Een bekende Utrechtse volkszanger caféhouder en politicus is, zoals bekend, al jaren geleden teleurgesteld geraakt in vriendschap; het is volgens hem niets meer dan een illusie of een droom. Hij is bepaald niet de enige die een dergelijke teleurstelling verwoord heeft; denk bijvoorbeeld aan Voskuils Bij nader inzien, dat uiteindelijk hetzelfde zegt, maar daar iets meer woorden voor nodig heeft.
Eigenbelang

Het gesignaleerde probleem zal voor een ieder herkenbaar zijn: vriendschap (dat wil zeggen: stil en ongedwongen alles voor een ander doen), dat klinkt leuk, maar kan uiteindelijk niet op tegen de fundamenteel egoïstische krachten in ons. Als puntje bij paaltje komt, kiezen wij allemaal toch voor het eigen genot, het eigen voordeel, het eigen geluk.

Met andere woorden, vriendschap heeft slechts een instrumentele waarde – als het bijdraagt aan ons geluk, prima, maar als dat geluk op een andere manier bereikt kan worden, laten we onze vrienden direct vallen. We kunnen natuurlijk zeggen: dat is dan helemaal geen vriendschap, want echte vrienden cijferen juist zichzelf weg ten bate van de ander. Ware vriendschap zou zich dan kenmerken door altruïsme, waarbij we de belangen van de vriend dus zwaarder laten wegen dan ons eigenbelang.

Maar bestaat zoiets eigenlijk wel? Zijn wij werkelijk in staat om het goed van de ander te verkiezen boven ons eigen goed? Velen zijn hier sceptisch of zelf cynisch over, en zien zogenaamd altruïsme als niets anders dan beter of slechter verholen eigenbelang. Ik geef aan giro 555, maar toch vooral om mij goed over mezelf te voelen (en om daar op filosofische avonden goede sier mee te kunnen maken), en ik help mijn vriend met het verplaatsen van z’n koelkast opdat hij daarna niet kan weigeren mij te helpen verhuizen.

Foto: Eric Heupel (cc)

Maand zesenzestig

, door

Lieve Vera,

Sinds kort draag je een roze bril. ’s Ochtends is ook nog je linkeroog afgeplakt. Dan zie je er uit als een onvoltooid robotje uit een oude sciencefictionserie. Ik weet niet waar liefde eindigt en medelijden begint, maar ik kan niet ontkennen dat het me aantrekt. Nietzsche heeft ooit het medelijden doorgrond als een vorm van begeerte.
Ondertussen draag jij je oogparafernalia met trots. Dat je trots het gevolg is van zorgvuldig gechoreografeerde oplichting door de volwassenen om je heen, versterkt mijn begeerte alleen maar.
Vorige week sneuvelde je bril op het schoolplein. Hij is nog niet gemaakt. Daardoor is je schoonheid tijdelijk hersteld. Je schoonheid schept afstand, ik kan er niets anders van maken. Het doet me haast verlangen naar meer gebreken in je leven.

Verder hebben we het beschavingsproject onverdund voortgezet. We corrigeren jou en je zus dat het een aard heeft. Ik mag er in ironische termen over spreken, de praktijk is ondubbelzinnig. Dat heeft weinig met opvoedkundige doelen te maken en alles met eigenbelang. Jouw beschaving is de uitbesteding van mijn ouderschap. Hoe beschaafder je bent, hoe minder ik ouder hoef te zijn. Zoals bekend levert uitbesteding, mits correct uitgevoerd, efficiëntiewinsten op. Die winsten komen ten goede van mijn eigen activiteiten.
Laatst waren in iets dat een indoor speelparadijs heet. Dat is een bedrijfsmatige oplossing om opvoeding uit te besteden. In het indoor speelparadijs is alles verpakt in schuim. Men zou het kunnen verhuren aan psychiatrische patiënten met een voorliefde voor zelfdestructie, maar kinderen zijn waarschijnlijk een rendabelere markt. Ik had ook de buurmeisjes meegenomen. Dat was gezellig. Door hun aanwezigheid was niet langer noodzakelijk als bron van amusement.
Er waren meer ouders die even niet amusant wilden zijn. Naast me zat een man met een laptop zijn boekhouding bij te werken. Hij bekeek spreadsheets. Af en toe krabbelde hij iets op een papiertje. Hij zag er gelukkig uit. Werk in uren dat je geacht wordt van je kinderen te houden, dat is het mooiste werk.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Eric Heupel (cc)

Wie spelen er op Egopop 2009?

, door

Zijn Isaac Hayes, Curtis Mayfield, Duffy en Kate Bush meubelstukken om te camoufleren dat er alleen maar blanke schreeuwlelijken op deze lijst staan?Volgend weekend is het weer zover: Pinkpop. Wat begon als een lokaal nudistenfeest in de seventies, groeide uit tot eeuwigdurende terreur van altijd dezelfde bands die Leo Blokhuis ongetwijfeld te gek zal vinden maar het slechte geluid, de verlammende geur van shag, leer en bier voor munten en die vermoeiende fuifnummers van The Counting Crows en Faithless hebben me doen besluiten: popfestivals ala Pinkpop zijn verschrikkelijk. Hé, ik mag het zeggen, als ‘popjournalist’ voor VPRO’s 3VOOR12 was ik op elk festival een ramp, ik ben zelfs een keer met de dood bedreigd (per mail) vanwege mijn recensies. Een veel beter idee: Egopop. Kies de ideale line-up voor een festival. Gegarandeerd zonder pauze-acts. Doden mogen opgegraven worden!


Ten eerste: ik heb geen zin in een grasveld met een podium. Doe mij een Carnegie Hall, een kasteel of desnoods een Crystal Palace aan een mooi strand. Niet dat het geluid daar zo fan-tas-tisch zal zijn, maar dan hoef ik in elk geval niet een poncho aan als het mocht gaan regenen. Begrijp me goed, ik hoef heus niet in een leren Chesterfield toe te kijken als een verwende Caligula, maar een podium dat metersver van me verwijderd is en opgesierd wordt door logo’s van banken en dranken: veel te banaal. Dan liever een decor van gesloopte auto’s. Qua security ben ik makkelijk. Alleen dreads, honden, didgeridoo’s en Giel Beelen worden van het terrein geweerd, verder is iedereen welkom.

Foto: Eric Heupel (cc)

De wereld is mijn oester

, door

weekendlogo123.jpgDe wereld als oester. Er zijn mensen die er zo tegenaan kijken. Zij zien alles wat zij aantreffen uitsluitend in termen van bruikbaarheid voor zichzelf. Planten en dieren zijn voedsel of versiering. De niet-levende natuur is nuttig als grondstof om er iets van te maken. De medemens is een bron van vermaak: je kunt ze uitlachen, in elkaar slaan of naaien. Kinderen kunnen leuk zijn als zij leuk zijn. Overal moet je aan kunnen verdienen. Voldoet de omgeving niet aan deze kijk dan leidt dat tot ontevredenheid. Als je er niks aan hebt moet het maar weg. De homo economicus in a nutshell, sorry oester. Maatschappelijk gezien heb je niks aan dit soort mensen.

Helemaal aan de andere kant van de schaal zitten de mensen die alles wat zij aantreffen respecteren, als gelijkwaardig beschouwen. Planten en dieren hebben hun eigen rechten. De niet-levende natuur moet verstandig beheerd worden, zodat er niks opraakt. De medemens verdient aandacht en zorg. Kinderen moet je eigenlijk eerst vragen of zij wel verwekt willen worden. Alles is van iedereen, je mag er niet rijk van worden. De omgeving wordt geaccepteerd met zijn gebreken. De homo respectus met andere woorden (een zuiver theoretisch concept overigens). Met dit soort mensen zouden we nu nog in een teepee wonen, dus daar heb je ook niet veel aan.

Bestel je boeken bij Bazarow

Mededeling

Bazarow is een verkopende boekensite, waar je ook recensies, nieuws, een agenda en een digitaal magazine kan vinden. Nog niet alles is af, maar veel boeken zijn al te vinden en er komt de komende maanden steeds meer bij.

Het doel van Bazarow is om een site te vormen die evenveel gemak biedt als de online giganten maar die wél teruggeeft aan de boekensector. Tegen roofkapitalisme, en voor teruggeefkapitalisme, bijvoorbeeld door te zorgen dat een flink deel van de opbrengst terug naar de sector gaat en door boekhandels te steunen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.