De nasleep van de Kudeta

Komende nacht is het vijftig jaar geleden dat in Indonesië de Kudeta plaatsvond, een raadselachtige gebeurtenis waarbij de presidentiële garde met vermoedelijke steun van de links-nationalistische president en de communistische partij de complete legertop ontvoerde en deels vermoordde, behalve die ene generaal die parate troepen in Jakarta had en die vervolgens de rebellie neersloeg en de macht greep. In de nasleep werden tenminste 500.000 als communist aangemerkte mensen vermoord en een veelvoud daarvan gevangen gezet. In die nasleep groeide ik op in Makassar, uiteraard onwetend van de gebeurtenissen. Slechts af en toe drong de grauwe werkelijkheid ongeweten mijn wereld binnen, bijvoorbeeld toen de juf mij bij zich riep en zei dat ik voortaan op maandag geen sandalen meer aan mocht. De val van Saigon was hard aangekomen in Indonesië en de nationalistische rituelen, zoals het maandagse hijsen van de vlag, werden strak aangetrokken. Daar hoorden geen sandalen bij. Hieronder een oude column met een andere herinnering uit die tijd.

Foto: copyright ok. Gecheckt 02-03-2022

Een biografie als waarschuwing

RECENSIE - Meer dan 24 uur lag Jozef Stalin moederziel alleen, zwevend tussen dood en leven, op de vloer van zijn buitenhuis. En niemand durfde iets te doen.

Op zaterdag 28 februari had hij zijn naaste medewerkers Malenkov, Beria, Chroestsjov, Boelganin ontvangen, en uitgebreid met hen gedineerd. De sfeer was prima, ongedwongen – een hele opluchting voor zijn gasten, die heel goed wisten dat de vozjd (leider) onverwacht en genadeloos kon uithalen, en daarna wist je nooit of je de volgende dag nog achter je bureau zou zitten, of in een verhoorkamer.

Diep in de nacht vertrok het bezoek. Kort daarop moet Stalin een zware beroerte hebben gehad. De volgende ochtend merkten zijn lijfwachten dat er iets aan de hand was. Of beter, dat er niéts aan de hand was. Dat Stalin zich niet liet zien. Was er iets mis? Geen van hen durfde de persoonlijke vertrekken te betreden; dat was immers verboden.

Uiteindelijk, het was maandagochtend, trokken enkelen de stoute schoenen aan en slopen naar binnen, zogenaamd om de post te brengen. Ze zagen Stalin liggen, in een grote plas vocht. In paniek belden ze naar het Kremlin, naar de vier.

Niemand wilde komen. Ieder van hen was doodsbang dat Stalin, als hij later bij kennis zou komen, hen zou beschuldigen van een poging om de leider te doden. Uiteindelijk gingen ze gezamenlijk kijken. Ze raapten de zwaar ademende Stalin op en zetten hem op een bank. Was hij in coma? Sliep hij alleen maar? Korte tijd later ontboden ze een aantal artsen. Die constateerden dat de man die de Sovjet-Unie bijna dertig jaar lang met ijzeren vuist had geregeerd, op sterven na dood was.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

‘Zeven misconcepties over het communisme’

Niet dat ik een communistische heilstaat snel gerealiseerd zie worden, maar dit stuk biedt niettemin een aardig perspectief.

Relevant gedachtenvoer:

Whatever one’s assessment of the crimes committed by Communist leaders, it is unwise for capitalism’s cheerleaders to play the body-count game, because if people like me have to account for the gulag and the Great Sparrow campaign, they’ll have to account for the slave trade, indigenous extermination, “Late Victorian Holocausts” and every war, genocide and massacre carried out by the US and its proxies in the effort to defeat communism. […]

The 100 million deaths that are perhaps most important to focus on right now are the ones that international human rights organization DARA projected will die climate-borne deaths between 2012 and 2030. 100 million more will follow those, and they will not take 18 years to die. Famine like the human species has never known is in the offing because the free market does not price carbon and oil-extracting capitalist firms have, since the collapse of the USSR, become sovereigns of their own.

Foto: Post-Atheïst

Post-atheïst | Communistische kerk

COLUMN - In de Middeleeuwen was Veliko Tarnovo de hoofdstad van een Bulgaars koninkrijk dat zich in zijn gloriedagen, het begin van de dertiende eeuw, uitstrekte van de Zwarte naar de Adriatische en de Egeïsche Zee. Aan het einde van de veertiende eeuw liepen de Ottomaanse Turken het onder de voet. Toen ze de Bulgaarse hoofdstad hadden veroverd, maakten ze de burcht met de grond gelijk.

Vier, vijf eeuwen later herwonnen de Bulgaren hun onafhankelijkheid en in de communistische tijd werd besloten de oude burcht te herbouwen. Het resultaat mag er wezen. Een brug, poorten, kasteelmuren, torens, een paleis en op de heuveltop een kerk: als je niet beter zou weten, zou je denken dat het echt oud was. Je zou het kunnen opvatten als ’s werelds grootste folly.

Met de herbouw van het kasteel hadden de Bulgaarse communisten niet zoveel moeite. Dat daarin een kerk was opgenomen, was echter lastiger. Godsdienst was immers de opium van het volk. Het aanbrengen van een middeleeuws-ogende decoratie, met fresco’s die de christelijke boodschap uitdroegen, was helemaal een stap te ver.

v_trnovo

Niets te verliezen dan hun ketenen

En dus kwamen er in de Kathedraal van de Hemelvaart moderne fresco’s, die geen bezoeker onberoerd laten. Je haat ze of je sluit ze in je hart. Een tussenweg is er niet. De schilder, Teofan Sokerov, beeldde in een volkomen moderne stijl allerlei belangrijke gebeurtenissen uit de geschiedenis van de Bulgaarse middeleeuwen af, zodat de kerk kon worden beschouwd als een tribuut aan het ten onder gegane koninkrijk.

Foto: Riccardof (cc)

Eeuwige roem in het Grütas Park

ELDERS - Eeuwige roem heet het verhaal van Bernlef over een armoedige standbeeldbewaker in een voormalig communistisch land (in Geleende levens, Querido, 2010). De man houdt de wacht bij een kerkhof van standbeelden van de gevallen leider, totdat er iemand komt die zijn leven ingrijpend verandert. Een ondernemer die kansen ziet in de nieuwe verhoudingen koopt alle beelden op en maakt er een pretpark van, “Lipido’s Historisch beeldenpark”. Met beelden van de voormalige dictator in alle standen, zelfs liggend zonder hoofd “om de herinnering aan de volksopstand levend te houden.” En een museum vol parafernalia uit de oude tijd: surrogaatkoffie, surrogaatzeep, doosjes slecht brandende lucifers en foto’s van eertijds beroemde sportlieden. Door het hele park heen hangen luidsprekers aan bomen die op gezette tijden populaire muziek uit het voorbije tijdperk laten horen, afgewisseld met toespraken van de leider. Een vreemd idee?

Het verhaal van de standbeeldbewaker, die door de ondernemer wordt aangesteld als zijn woordvoerder en dan met zijn vrouw een luxe leven gaat leiden, loopt uiteindelijk niet goed af, bij Bernlef. Toen ik verhaal las vond ik het nogal absurd. Hoe verzin je zoiets? Maar “Lipido’s Historisch beeldenpark” bestaat echt, heb ik nu ontdekt. Het is te vinden in Litouwen en het heet Grütas Park. Er staan 86 beelden van Stalin, Lenin, andere communistische grootheden en voormalige leiders van Litouwen. Het is een pretpark inclusief een museum met schilderijen, een speeltuin en een dierentuin.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Verdeelprobleem van de politiek

VERSLAG - Hoe beïnvloeden veranderingen in de economie de democratie in Amerika? Daarover sprak Saskia Sassen op de Radboudlezing van de Universiteit Nijmegen. Tom van Doormaal probeert de lezing te vertalen naar de Nederlandse democratie.

Hebben wij last van een “onluikende verdringingslogica”? Waarom kan onze democratie de elementaire functie van het verdelen van de welvaart  niet goed meer vervullen? Ik schreef het hier vaker: politiek gaat om de vraag wie wat krijgt, hoe en wanneer. Maar die verdelingsfunctie staat onder druk door de crisis en de economische stand van zaken. Onze kakelverse regering heeft al een verdeelprobleem, voordat de regeringsverklaring is gepresenteerd.

Daarover sprak Saskia Sassen op 5 november in Nijmegen, waar zij de Radboudlezing uitsprak. ‘Democracy is a war zone,’ zei ze. En over de financiële wereld, die ze niet hoog heeft zitten: ‘Finance is not about money. A traditional bank gives capital loans, finance is about not having the money that you’re selling.’Sassen is hoogleraar aan de Columbia University, gehuwd met Richard Sennett en macro-socioloog met een grote liefde voor steden.  De lezing had als titel “Emerging logics of Expulsion”. Mijn vrije vertaling gaf ik hierboven: ontluikende verdringingslogica. Sassen schilderde de ontwikkeling van een economie waarin de massaproductie, met een productieve prestatie van mensen als  leidende kracht, naar een economie waarin finance, met zijn virtuele producten leidend is.

Foto: copyright ok. Gecheckt 18-03-2022

De Rooien komen!

Premier Roemer ja. Het zou zomaar kunnen. Je ziet nu al mensen vol schrik reageren dat de communisten zouden zijn geland. Maar uiteindelijk heeft de SP met het socialisme nauwelijks wat uit te staan. 

Die paar kaasschaafvoorstellen van de SP om “de rijken” wat meer te laten betalen zijn boterzacht, en verder lijkt de SP de kracht van solidariteit uit het oog verloren te zijn. Waar zijn de echte socialisten als je ze nodig hebt?

Maar ze komen met hun tengels aan mijn salaris!

Valt erg mee. Ja, de SP wil de Balkenendenorm invoeren, maar dat is alleen voor alle functies in de publieke en semi-publieke sector. Dus voor topfuncties in ziekenhuizen, in het onderwijs en bij woningbouwverenigingen.

Draconisch links? Mwah. Het blijft gemeenschapsgeld nietwaar? De Balkenendenorm is twee ton per jaar. Lijkt me zeker niet kinderachtig betaald.

Maar al het talent gaat dan naar het buitenland!

Zou het? Wie echt hart heeft voor zijn werk, die gaat toch niet naar het buitenland als hij minder verdient dan twee ton per jaar? Wie dat wel doet gaat voor de buit en niet voor de baan en kunnen we missen als kiespijn. In ieder geval in de publieke sector toch?

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Vorige Volgende