Papyrus. Een geschiedenis van de wereld in boeken – Irene Vallejo

door Addie Schulte, redacteur van Boekenstrijd. Terwijl ik dit boek aan het lezen was, vroeg mijn huisgenoot: ‘Lezen mensen over honderd jaar nog boeken?’ Een paar pagina’s verder kwam ik het antwoord van Irene Vallejo tegen. Het boek wordt volgens haar niet met uitsterven bedreigd, het heeft zich bewezen, heeft al veel overleefd, het boek grenst net als de lepel en de stoel aan de perfectie. Zoiets laat zich niet zo makkelijk vervangen. Het is een antwoord dat past in een boek dat een lofzang is op het boek en op allen die de boeken toegewijd zijn: de schrijvers, vertalers, bibliothecarissen, kopieïsten, verzamelaars, handelaren en uiteraard de lezers. Op verschillende plekken komt de wonderlijke ervaring van het lezen naar voren, de mogelijkheid om kennis over te dragen, om meegevoerd te worden door wat streepjes op papyrus, perkament, papier of toch een scherm. Een vertrekpunt van Vallejo is de legendarische bibliotheek van Alexandrië in Egypte. Het streven was daar exemplaren van alle bestaande boeken te verzamelen. Het was vast een idee van Alexander de Grote, de naamgever van deze en vele andere steden, om zo’n bibliotheek op te richten, schrijft Vallejo. Maar over dat streven is niets bekend. Het toont de losse manier waarop Vallejo met de geschiedenis omgaat, gelukkig maakt ze dat hier ook expliciet. Het kost moeite, schrijft ze, ‘het skelet van feiten’ apart te houden van ‘het spierweefsel en het bloed van de verbeelding’. Kraamkamer Wat volgt is een inlevende, beeldende en meanderende geschiedenis van de oudheid in boeken (en niet van de wereld, zoals de ondertitel wat misleidend stelt). Maar ook die omschrijving klopt niet helemaal, want Vallejo onderneemt geregeld uitstapjes naar modernere tijden en naar haar persoonlijke ervaringen. Toch ligt het zwaartepunt duidelijk in de Griekse, Helleense en Romeinse oudheid. Die schijnbaar onuitputtelijke bron van sterke verhalen, eigenzinnige karakters, morele dilemma’s en prachtige teksten wordt hier weer aangeboord, zoals dat in de afgelopen jaren en eeuwen vaker is gedaan. Al is er veel verloren gegaan van wat in die tijd is geschreven, er is genoeg over om vele boeken te vullen. Het hellenisme – de door Alexander met militaire macht verspreidde Griekse cultuur – was de eerste ‘globalisering’ en Alexandrië was daar het intellectuele en culturele centrum van, stelt Vallejo. Het Athene van Plato en Aristoteles was de kraamkamer, in Egypte werd de kennis gebundeld, bewaard en verspreid. Er kwam zelfs een openbare bibliotheek naast de minder toegankelijke oorspronkelijke boekencollectie. Bibliotheken verspreiden zich langzamerhand: tussen 1500 en 300 v. Chr. bestonden er 55 bibliotheken. In Rome kwam het boek tot bloei, al had het rijk aanvankelijk een kleine culturele productie. Maar na verloop van tijd was het bezit van boeken wijder verspreid, ook onder vrouwen. Hardop lezen Vallejo beschrijft wie wat en hoe las (hardop lezen was eeuwenlang de standaard). Hoe boeken geproduceerd werden. In Rome deden slaven dat, want de lezer werd als het ware bevangen door de tekst die door een ander geschreven was. (Terwijl in de Verenigde Staten het slaven verboden was te lezen en schrijven). Ze schrijft over bekende en onbekende schrijvers en vertellers. Over de rol van het boek voor de christenen. En vermeldt en passant dat het woord ‘boek’ van beuk afstamt. Over de intimiteit die het cadeau doen van een boek inhoudt. En dat een zekere A. Hitler zich als ‘schrijver’ identificeerde. Hoe het boek alle aanslagen, vernietigingen van bibliotheken, brandstapels en censuur heeft overleefd, dat is een rode draad in dit boek. Ze beschrijft hoe de Nederlander Nico Rost in concentratiekamp Dachau een clandestiene bibliotheek begon, hoe de gevangenen elkaar over boeken vertelden, of bezig waren mentaal boeken te schrijven. Een titel per halve minuut Boeken bewezen zich als de belangrijkste vehikels waarmee mensen elkaar kennis en verhalen overdragen. Ze zijn de beste uitvinding tegen het vergeten, schrijft Vallejo. En dat in de eerste plaats vooral door de kennis van de Grieken en Romeinen door te geven. Een docent klassieke talen zou het niet beter kunnen zeggen. En zeker niet bloemrijker. Aan grote woorden is geen gebrek in de epiloog van dit boek. Vallejo steekt de boekenliefhebber een hart onder de riem. Met je boekenkast, boekenblog, eigen geschreven boek, het boek dat je leest of lekker ongelezen laat staan, sta je in een machtige traditie. En dit boek kun je ook lezen als een aanmaning: ga nu eindelijk eens al die grote werken uit het verleden lezen. Maar ja, iedere halve minuut verschijnt er een nieuwe titel. Daar zit ook af en toe wat tussen wat de moeite waard is. Nog honderd jaar boeken lezen is niet voldoende. Deze recensie verscheen eerder bij Boekenstrijd. [boeklink]9789029094207[/boeklink]

Foto: Floris van Halm (cc)

Geen herstel maar hervorming na deze crisis

Steeds meer politici en belangenverenigingen roepen om een ‘nationaal herstelplan’. Dit suggereert dat de huidige crisis plotseling zaken heeft geschaad die ook gemakkelijk hersteld kunnen worden. Koen Frenken (hoogleraar Innovation Studies aan het Copernicus Institute of Sustainable Development van de Universiteit Utrecht) ziet dat anders: het zijn vooral structurele ongelijkheden die door de coronacrisis groter werden. Om die aan te pakken zijn geen herstelplannen, maar hervormingen nodig.

De eerste ongelijkheid die door de crisis sterk toenam, is de scheefgroei op de arbeidsmarkt tussen vast en flex: een afnemend aandeel van vast heeft een grote mate van zekerheid van werk, inkomen en pensioen, terwijl een toenemend aandeel van flex een onzeker bestaan kent. Deze scheidslijn is niet enkel economisch, maar ook sociaal, omdat flex veel vaker voorkomt onder vrouwen, migranten en laagopgeleiden. Het is duidelijk dat juist in de flex-groep de zekerheid van werk en inkomen sterk is afgenomen tijdens de crisis, en dat de steunmaatregelen voor deze groep niet altijd soelaas bieden.

Door onlineplatformen en vastgoed groeien verschillen

De tweede ongelijkheid betreft het grootbedrijf en kleine ondernemers. Een kleine groep van platformbedrijven (Microsoft, Amazon, Uber) groeide de afgelopen decennia sterk in omvang en winstgevendheid, zonder belasting af te dragen in de landen waar ze actief zijn. Daarmee samenhangend werd een steeds grotere groep van kleine bedrijven en zelfstandigen (in retail, reisbranche, taxi, media, uitgeverij) afhankelijk van deze platformen, met dalende inkomsten (en lonen) van dien. Daarnaast heeft de concentratie van vermogen uit vastgoed bij een klein deel van de bevolking jonge woningzoekenden sterk op afstand gezet en de tweedeling in steden (tussen wijken) en in het land (tussen Randstad en krimpgebieden) versterkt.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Closing Time | Jacaszek

Jacaszek, of voluit Michał Jacaszek, is een Poolse componist die vooral electro-acoustische muzikale landschappen maakt die opvallen door hun beklemmende sfeer. Hij brengt muziek uit sinds 2004, maar vooral zijn werkje “Treny” uit 2008 sloeg aan bij veel muziekcritici vanwege de krachtige sfeertekening die er neergezet wordt.

 

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-02-2022

De ongrijpbare David Bowie

RECENSIE - In een wat overmoedige bui kocht ik Bowie. De getekende biografie, van Michael Allred en Steve Horton, ingekleurd door Laura Allred. Als de kop die ik dit stukje meegeef de indruk wekt dat het drietal Bowie presenteert als ongrijpbaar genie dat zijn fans steeds een stap vóór was, dan vrees ik dat ik u moet teleurstellen. Ze hebben überhaupt geen grip. Misschien is dat een compliment aan Bowie, dat hij zelfs na zijn dood iedereen te slim af is, maar uiteindelijk is dit boek geen bevredigende lectuur.

Vertaling

Het komt misschien ook doordat ik in mijn haast de Nederlandse vertaling had gekocht. Die is op zich prima – laat daarover geen misverstand bestaan – maar schept ook afstand tot een wereld die u nu eenmaal kent in het Engels. U moet op Mars hebben geleefd als u niet weet hoe de woorden

Van alle shows die we tot nu toe hebben gespeeld zal deze ons het langste bijblijven omdat het niet alleen de laatste van de tour is…

eigenlijk hebben geklonken en als u niet weet wat erop volgde. P. Moretti laat die oplawaai gelukkig onvertaald, maar in feite is het omzetten in het Nederlands, hoe respectabel ook, een obstakel. U kent Bowie, u kent zijn universum, u kent het in het Engels.

Foto: Ewan McIntosh (cc)

Hoe lang blijft het Britse koninkrijk nog verenigd?

Veel Britten mochten gisteren naar de stembus. Als de uitslagen vandaag en morgen binnenkomen (er zijn geen exitpolls) zal de aandacht vooral uitgaan naar Schotland, waar de nationalisten op een absolute meerderheid afstevenen. Ook als ze die niet krijgen gaan ze alles op alles zetten om een nieuw referendum voor de onafhankelijkheid te organiseren. Eens moet het er toch van komen. En als het aan de Ieren ligt komt die breuk met het Verenigd Koninkrijk er ook ooit voor hun hele eiland.

Nicola Sturgeon (foto), leider van de Schotse nationalisten (SNP), geeft het niet op. In 2014 verloor de partij het referendum over de onafhankelijkheid met 55% tegenstemmen. Dat was volgens Londen een ‘once-in-a-generation event’ dat na zo korte tijd niet herhaald kan worden. Maar de SNP heeft sterke argumenten. Sinds het vorige referendum is het Verenigd Koninkrijk door de Brexit totaal veranderd. In het referendum van 2016 over de uittreding uit de EU stemden de Schotten in meerderheid tegen. En dat was niets voor niets. Schotland hecht om economische en politieke redenen aan het Europese continent. Onafhankelijkheid, met het uitzicht om weer deel uit te kunnen maken van de EU, is juist nu urgent volgens de SNP. Ook al is de publieke opinie daar nog niet in meerderheid van overtuigd.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Closing Time | In Extremo

Het is wel weer tijd voor wat Duits. En voor wat eclectisch samenspel van traditionele (middeleeuwse) instrumenten, poëzie uit de romantiek en, (natuurlijk), rock/metal. In Extremo is het gezelschap dat al deze zaken op een fraaie manier combineert. Het nummer Spielmannsfluch komt van het album waar ze mee doorbraken in 1999, Verehrt und Angespien. Het is uiteraard aan de lezer-luisteraar zelf of die ze wil bespugen of vereren (of iets daartussenin). O ja, als bonus nog wat sfeer van het onvolprezen Wacken Open Air festival, waar het in de jaren dat dit werd opgenomen vrij goed toeven was.

Foto: BoBink, CC0 1.0 via Wikimedia Commons Homomonument-overview2

De omkering aller waarden

COLUMN - Op 4 mei, herdenken we de slachtoffers van het fascisme: de joden die zijn vergast door de nazi’s, de politieke gevangenen die zijn gefusilleerd, de homoseksuelen die werden vervolgd, de tweelingen die als medisch experiment zijn gebruikt, de dwangarbeiders die werden afgebeuld totdat ze er dood bij neervielen. De burgers die werden gebombardeerd, werden opgepakt bij razzia’s, die de mond werd gesnoerd, die op de bon moesten leven en uiteindelijk bloembollen moesten eten.

Oorlog is vrede. Vrijheid is slavernij. Onwetendheid is kracht.

5 mei, is ‘Nederland In Opstand’, de groep van de extreemrechtse Tinus Koops, van plan te demonstreren op het Malieveld in Den Haag. Hun motto: ‘Bevrijdingsdag moet weer de dag van de vrijheid worden.’ Deze week stelde Forum voor Democratie voor de zoveelste keer de coronamaatregelen gelijk aan de Duitse bezetting: ‘Op 5 mei herdenken wij 75 jaar vrijheid: 1945 – † 2020’.

Feiten zijn leugens. Bescherming is bezetting.

Rik Rutten, politiek verslaggever van NRC Handelsblad, liep in een uitgebreid twitterdraadje de ondertekenaars van Forums ‘vrijheidsherdenking’ na: allemaal corona-ontkenners, complotdenkers en extreem conservatieve of zelfs extreemrechtse organisaties. Een van de ondertekenaars typeert Nederland als ‘een totalitaire staat’. Een andere meent dat corona een groot complot is: alles is van hogerhand ‘gesimuleerd en vanaf januari [2020] uitgerold’. Het RIVM en de Wereldgezondheidsorganisatie zijn marionetten van de jood Soros, en hun maatregelen zijn onderdeel van een complot tegen de burgers.

Closing Time | Spanish Stroll

Over vreemde eend in de bijt gesproken: Mink DeVille stond op de grote podia, Werchter, Rockpalast, Montreux en Pinkpop tussen de rockacts. Stond hij daar met zijn bandleden die gekleed gingen in bloesjes met ruches, en stond hij daar met zijn dunne dandy snorretje, het goud- en zilverwerk in zijn oren, graatmager in zijn giletje en zijn kuif. Zijn kuif! Een romanticus met een latin-ziel verzeild geraakt in de pop.

Spaanse conservatieven houden Madrid in handen

De regionale verkiezingen in Madrid leverden een overwinning op voor de conservatieve Partido Popular

De PP profiteerde van het enorme verlies van de centrumrechtse Cuidadanos, die alle zetels verloor. Isabel Díaz Ayuso, de leider van de PP, voerde een agressieve campagne tegen de centrale linkse regering. In afwijking van het landelijke beleid maakte ze vroegtijdig een einde aan de lockdown. De PP kreeg echter geen absolute meerderheid en zal een coalitiepartner nodig hebben. Dat wordt waarschijnlijk de extreemrechtse Vox.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Vorige Volgende