Op 24 juni 2009 startte Internetconsultatie als experiment. Belanghebbenden konden reageren op regelingen die een kabinet van plan is in te voeren. Na twee jaar proefdraaien besloot men er een blijvende voorziening van te maken.
Inmiddels is Internetconsultatie uitgegroeid tot een instrument waar niet alleen wetsvoorstellen, AMvB’s (algemene maatregel van bestuur) en ministeriële regelingen aan het publiek worden voorgelegd, maar ook beleidsnota’s, initiatiefwetsvoorstellen van Tweede Kamerleden en Europese regelgeving.
Het jubileum lijkt geruisloos voorbij te gaan en dat is jammer, in aanmerking genomen dat de overheid nog steeds vindt dat het bereik vergroot kan worden.
Goede start
Uit de eerste evaluaties van 2010 en 2011 viel op te maken dat het bezoek en aantal bezoekers snel en redelijk flink groeide. Cijfers hierover zijn in latere berichtgeving niet op internet te vinden.
Een onderzoek uit 2016 wijst op toename van het aantal Internetconsultaties en het totaal aantal mensen dat er gebruik van maakte. Het aantal deelnemers per consultatie was niet toegenomen. Het onderzoeksrapport vermeldde echter geen concrete cijfers.
Toename consultaties, maar weinig gebruik
Internetconsultatie was volgens de onderzoekers beperkt bekend: “In een internet panelonderzoek bleek 18 % van de burgers die de vragenlijst over bekendheid hadden ingevuld (N=675) bekend te zijn met Internetconsultatie. Onder betrokkenen van organisaties lag dit percentage op 38% (N=385). Bekend zijn met is nog geen gebruik maken van.”
Dat het aantal consultaties is toegenomen is niet bijzonder. Dat was de bedoeling ook. Alleen in de experimenteerfase werd gestreefd naar 10% van alle voorgenomen regelingen. Daarna zouden alle voorgenomen regelingen ter consulatie worden geplaatst, enkele uitzonderingen daar gelaten.
Het aantal internetconsultaties in de afgelopen 10 jaar (t/m 20 oktober 2019).
Het aantal internetconsultaties per kabinet (t/m 20 oktober 2019).
Natuurlijk hangt het aantal consultaties af van het aantal nieuwe regelingen dat een kabinet produceert. Daar zijn geen cijfers over gepubliceerd. Dat het aantal consultaties is toegenomen lijkt niet meer dan logisch, gezien de stijging van het totaal aantal regelingen.
Per 1 januari 2019 bedroeg het totaal aantal regelingen 9.834 (tegen 9.683 per 1 januari 2018). In 2009 waren dat 8.740 regelingen. Sinds die tijd is het totaal gestaag gestegen (met een lichte afname in 2014 en 2015 (Bron: Rijksoverheid, cijfers bij kamerbrief van 21 januari 2019).
Aantal reacties slecht in beeld
De ontwikkelingen van het aantal reacties op de consultaties zijn jammer genoeg ook niet goed in beeld te krijgen. In de eerder genoemde evaluatie van 2011 werd nog keurig overzicht per ministerie toegevoegd, in de jaren daarna hebben we dat niet meer in openbare publicaties gezien.
Het onderzoek uit 2016 vermeldde slechts dat “het aantal deelnemers per consultatie is niet toegenomen” en dat op meer dan de helft van de consultaties niet meer dan 5 reacties komen.
Top negen
Met enig eigen speurwerk vonden we 22 consultaties waar meer dan 100 reacties op kwamen. Negen daarvan trokken zelfs meer dan 1000 reacties.
De consultaties met meer dan 1000 reacties betroffen natuurlijk onderwerpen die aardig wat maatschappelijke reuring veroorzaakten en waar belanghebbenden, al dan niet in actiegroepen, zich op de consultaties stortten. We lichten er een paar uit.
Natuurwet onder vuur
In 2011 was de internetconsultatie voor een nieuwe natuurwet (onder toenmalig staatssecretaris voor landbouw, Henk Bleker) een van de eerste consultaties die duizenden reacties trok. Volgens het verslag reageerden mensen niet alleen via de website, maar ook met brieven en telde men zodoende 10.795 reacties.
Zo’n 28 natuurorganisaties liepen te hoop tegen dit wetsvoorstel en waren het o.a. oneens met het schrappen van een aantal tot dan toe beschermde dier- en plantensoortensoorten, het opheffen van het natuurbeschermingsrecht voor de Waddenzee en de Biesbosch, minder grond aankopen voor natuur en 60 tot 70 procent te bezuinigen op het natuurbeleid.
De staatssecretaris wijzigde de plannen maar het wetsvoorstel ging de ijskast in toen kabinet Rutte I viel door het wegvallen van de gedoogsteun van de PVV. Na een jarenlang, moeizaam traject trad op 1 januari 2017 de nieuwe Wet natuurbescherming in werking en zal in 2021 opgaan in de Omgevingswet.
Interkerkelijke Ledenadministratie gered
Dat er niet altijd veel media-aandacht voor gevoelig liggende thema’s nodig is om veel reacties te triggeren werd in 2016/2017 wel bewezen door de internetconsultatie Wijziging Besluit BRP i.v.m. verkorten inschrijftermijn vreemdelingen e.a., die de meeste openbare reacties trok (8131).
Deze AMvB (Algemene Maatregel van Bestuur) had tot doel de wachttijd te schrappen voor inschrijving in de basisregistratie personen van vreemdelingen die nog niet zijn toegelaten en wel verblijven in een tijdelijke opvanglocatie.
Een ander onderdeel beoogde het stopzetten van SILA (Stichting Interkerkelijke Ledenadministratie). Met name dit onderdeel trok de meeste reacties.
Bij SILA zijn zeven kerkelijke organisaties betrokken: de Protestantse Kerk in Nederland, de Rooms-Katholieke Kerk, de Algemene Doopsgezinde Sociëteit, de Oud-Katholieke Kerk van Nederland, de Vrij-Katholieke Kerk in Nederland, de Nieuw-Apostolische Kerk en het Leger des Heils.
Zij zijn door de wet aangemerkt als organisaties die werkzaamheden verrichten met een gewichtig maatschappelijk belang en komen in aanmerking komen voor systematische verstrekking van gegevens uit de BRP. Een motie van D66 om daar een eind aan te maken was in de AMvB opgenomen.
Oproepen van, onder andere, het bisdom Rotterdam en de Protestantse Gemeente Utrecht om via de internetconsultatie bezwaar te maken, deden wonderen. Dit deel van het besluit werd ingetrokken.
Succes voor verpleegkundigen
De eind 2017 geopende internetconsultatie voor de wet BIG-II (waarmee bevoegdheden van hbo- en mbo-verpleegkundigen gewijzigd zouden worden) leverde 1019 reacties op, vooral van boze verpleegkundigen. Op 9 oktober jl. deelde de minister mee het wetsvoorstel in te trekken.
Stralingsgevaar van 5G
De recent afgesloten internetconsultatie voor het wetsvoorstel implementatie Telecomcode, waarin o.a. doelstellingen en acties voor breedband en 5G zijn geformuleerd, kreeg 1168 openbare reacties. Een meerderheid daarvan uitte ongerustheid over gezondheidsschade ten gevolge van stralingsgevaar. Tal van actiegroepen hebben de respons aangezwengeld. Op 9 september demonstreerden enkele honderden mensen tegen de uitrol van het 5G-netwerk.
Klimaatplan aangevallen
Meest recente voorbeeld: de internetconsultatie voor de beleidsnota Klimaatplan en INEK. Geen wetsvoorstel, maar een beleidsnota die waarin de hoofdlijnen van het klimaatbeleid voor de komende 10 jaar zijn geformuleerd. Er zijn 1602 openbare reacties op gekomen, waarmee deze consultatie op de zesde plaats (van de negen) is gekomen.
Onder de 1602 reacties veel protestgeluiden uit het kamp van de “klimaatontkenners” en burgers die zich zorgen maken over de kosten die naar hun idee op zich af zullen komen. In een volgend artikel komen we hier op terug.
Hulde voor democratisch consult
Het gaat te ver om te stellen dat honderden “protestreacties” op een internetconsultatie tot intrekking of substantiële wijzigingen van een regeling leiden. Natuurlijk hebben ook de vele petities een rol gespeeld, evenals de inbreng van belangenorganisaties, die tijdens wetgevingsprocessen worden geconsulteerd.
Het is voor de overheid wellicht treurig te ervaren dat internetconsultatie alleen een groot bereik heeft als het volk mort. Anderzijds kunnen we vaststellen dat als burgers het nodig achten, ze de weg naar dit democratische instrument weten te vinden. Alleen daarom al is dit een verjaardag waar we de overheid mee mogen feliciteren.
Een overzicht van de negen consultaties met meer dan 1000 reacties. (ook in dit exceldocument met links naar de consultaties, aangevuld met een aantal internetconsultaties die meer dan 100 reacties opleverden).
In een volgend artikel komen we met meer opvallende bijzonderheden uit 10 jaar internetconsultatie.
Reacties (1)
Het aantal reacties is waarschijnlijk voor een belangrijk deel afhankelijk van oproepen door maatschappelijke organisaties die geraakt worden door het voorstel. Belangenorganisaties, bijvoorbeeld, zoals de kerken bij de opruiming van een laatste geval van bevoordeling van kerken door de staat.
Ook het tijdstip van indiening kan een rol spelen. Zo herinner ik me dat vorig jaar juli/augustus een internetconsultatie werd gehouden over een aanpassing van de sleepwet. Sommigen waren er op tijd bij, maar veel mensen misten de kans omdat ze op vakantie waren en oproepen hebben gemist. De aanpassing is overigens nog steeds niet door de Kamer aangenomen.
Toch lijkt het, gezien de resultaten die je vermeldt, best een interessant middel voor burgerparticipatie. Mag best wel wat meer aandacht aan worden besteed.