Het weblog als wetenschappelijk tijdschrift

Wat voor rol speelt de persoonlijkheid in de wetenschap? Het klassieke antwoord kennen jullie: geen enkele. De wetenschapper is volkomen neutraal en laat wanneer hij zijn laboratorium, bibliotheek of veldwerkveld betreedt al haar hobby's, politieke en religieuze overtuigingen, culturele preoccupaties en sociale achtergrond achter in een speciaal daartoe bestemd met een pincode beveiligd kastje. Er wordt op verschillende manieren aan dat ideaal geknabbeld. Sommige mensen vinden dat het naïef is om te veronderstellen dat je zo'n ideaal zelfs maar kunt benaderen, zeker in de mens- en geesteswetenschappen – er bestaat geen 'objectieve', buitenmenselijke kijk op de mens en zijn cultuur. Een 'neutrale' blik betekent maar al te vaak: de blik van de machthebber. Voorbestemd Tegelijk vinden andere mensen (of dezelfde, dat kan ik van hier af niet goed zien) dat de wetenschapper zijn eigen persoonlijkheid nu eenmaal moet inzetten om aan het brede publiek en/of de geldschieters te laten zien hoe leuk en boeiend en interessant onderzoek nu eenmaal is. Er is bijvoorbeeld een boek over wiskunde waarin wordt beweerd dat het wiskunde-onderwijs ruimte moet bieden aan voorlichting over de hoogoplopende ruzie tussen Leibniz en Newton omdat dit het vak zoveel aantrekkelijker maakt. Ik ben er niet helemaal uit.

Foto: Fabíola Medeiros (cc)

Combineren van opleidingen met werk en privé

DATA - Wat helpt u het meest om de opleiding met werk en privé te kunnen combineren?

Steeds vaker zie ik relevante onderzoeken voor onderwijsbeleid, die zijn gedaan door “nieuwe” spelers. Waar onderzoeksbureaus vaak veel moeite moeten doen om respondenten te vinden, verschuift het onderzoek naar partijen die deze respondenten al hebben. “Springest” is zo’n partij: zij hebben een website die alle opleidingsaanbod bij elkaar brengt. Dat is in Nederland veel en divers, dus monnikenwerk. Als je de website bezoekt, krijg je direct te zien of collega’s ook al op zoek zijn geweest naar opleidingen. Knap businessmodel.

Samen met NIDAP, dat al jaren de opleidingsmarkt in kaart brengt, deed Springest onderzoek onder 50.000 bezoekers van de website. Ze vroegen aan geïnteresseerden welke factoren van belang zijn om een opleiding te kiezen. Van de totale groep reageerden 3.257 respondenten op stellingen over opleidingsvoorkeuren. 12% daarvan werkt in het onderwijs.

Onderwijsgrafiek - Factoren van belang

Bron: NIDAP/ Springest (2016). Opleidingsmonitor 2015-2016. Vraag: Wat helpt u het meest om de opleiding met werk en privé te kunnen combineren?

De grafiek toont de antwoorden op de vraag “Wat helpt u het meest om de opleiding met werk en privé te kunnen combineren?”.

De factoren die volgens de respondenten kunnen helpen de opleiding met het werk of privé te combineren zijn weergegeven in de grafiek. Vooral de keuzemogelijkheden in lestijden (46%) en het ‘stapelbaar’ maken van de opleiding (45%) worden vaak genoemd.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: David Evers (cc)

Vrouwenhaat en vluchtelingen: Brenda Stoter en de taxichauffeur

De gemeenschappelijke wijsheid van tegenwoordig is dat het Midden-Oosten een broeinest is van patriarchaat en misogynie, en dat de islam daar de centrale rol in speelt. Enis Odaci en Arnold Yasin Mol plaatsen enkele kritische kanttekeningen bij het zoveelste stuk dat dit beeld nog maar eens bevestigde.

Brenda Stoter is sociologe en reist door het Midden-Oosten om te schrijven over vrouwen, kinderen en huiselijk geweld. Haar taxichauffeur in Jordanië is een beschonken iemand die Stoter vertelt dat zij de helft van zijn mannelijke verstand bezit, omdat het in de Koran staat.

Stoter concludeert: “Zijn woorden zeggen zoveel over de positie van vrouwen in de Arabische wereld.” Stoter geeft haar chauffeur overigens een fictieve naam mee, namelijk, Mohammed. Tja, toeval natuurlijk.

Relatie

Deze scène staat beschreven in Trouw van 16 januari jl. en vormt het begin van een beschouwing op de vrouwenrechten in het Midden-Oosten.

Tenminste, dat denken we, gezien de ontmoeting met de patriarchale taxichauffeur. De kop van Stoters essay luidt echter: De vrouwenhaat vlucht mee. Zegt Stoter dat er een link is tussen de achtergestelde positie, háát zelfs, van vrouwen in islamitische regio’s en de stroom vluchtelingen richting Europa? Wordt er haat geïmporteerd? Het is de opmaat tot een reeks bijzondere verbanden. Net zo min Stoter een logische relatie heeft met de taxichauffeur, net zo min heeft vrouwenhaat in essentie een logische relatie met vluchtelingen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Selectie aan de poort

Ik heb geleerd dat onderzoeksrapporten die vlak voor een vakantie worden gepubliceerd, niet toevallig voor de vakantie worden gepubliceerd. Met extra belangstelling keek ik dan ook naar de kamerbrieven van OCW die vlak voor 24 december verschenen.

Daar zat een belangrijk onderzoek tussen over de toegankelijkheid van het hoger onderwijs. De Inspectie gaat daar langjarig onderzoek naar doen. Begrijpelijk vanuit de zorgen die het leenstelsel veroorzaakt. Maar er zijn veel meer maatregelen die de toegankelijkheid kunnen beïnvloeden: prestatieafspraken die instellingen stimuleren om rendement te verhogen, strengere selectie, numerus fixus, bindend studieadvies of actieve scouting van talent.

Het onderzoek levert vooralsnog geen schokkende conclusies op: ondanks “selecterende maatregelen” slagen hogescholen en universiteiten er nog steeds in om brede groepen studenten in te laten stromen. De toegankelijkheid staat dus niet onder druk. Toch staat er veel interessants in de deelrapport.

Onderwijsgrafiek - Percentage vrouwelijke instroom

Bron: IvhO (2015). Selectie en toegankelijkheid van het hoger onderwijs deelrapport B: verschillen en ontwikkelingen in de instroom in het bekostigd voltijd bacheloronderwijs.

Dirk van Damme schreef er deze week nog over op zijn blog: de opmerkelijke “gender reversal gap”, 55% van geslaagden in het voortgezet onderwijs is een meisje. En van de 6 miljoen studenten in OESO-landen die in 2013 een bachelor-diploma kregen was 58% een meisje.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Ook over Keulen kan de NOS maar geen relevant nieuws brengen

COLUMN - Het was woensdagavond weer raak. In een reportage over de aanrandingen bij het treinstation in Keulen opperde verslaggever Kysia Hekster dat de Duitsers zich af beginnen te vragen of de vluchtelingenproblematiek in de hand gehouden kan worden: schaffen wir das? Zonder duidelijke feiten te geven over de herkomst van de daders – Noord-Afrikanen – of over de totale hoeveelheid aanrandingsincidenten met vluchtelingen – volgens een Duitse onderzoeker is er een ‘trend’ wat betreft ‘jonge mannen onder de 30’–, was de suggestie helder: jonge mannelijke vluchtelingen zijn een gevaar voor Westerse vrouwen.

Het is angstige berichtgeving die alleen een dienst bewijst aan Pegida en de PVV. En dat zou eens beter moeten.

Het basisprincipe is eenvoudig: een goede nieuwsorganisatie presenteert feiten die mensen zouden moeten weten. We zouden raar opkijken als Rob Trip ons ging onderhouden over zijn liefdesrelaties, of als Rik van de Westerlaken een uitzending zou wijden aan zijn passie voor irissen. Die informatie is irrelevant voor het leven van de kijker – zij wil elke dag op de hoogte gesteld worden van de belangrijke zaken.

Nou zijn we het geregeld oneens over het gewicht van bepaalde kennis. Voor mij is bijna alle sportberichtgeving totaal irrelevant – ik zou slechts op de hoogte gesteld willen worden van klimhalnieuws. Maar voor sommige mensen is het wel en wee van Ajax hun wel en wee. Kiezen welk nieuws je brengt is dus een morele keuze: je verkiest bepaalde interesses en belangen boven andere, op basis van een opvatting over wat voor de meeste mensen het belangrijkste is. Dat is allemaal heel ingewikkeld.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Bullshit

COLUMN - De verkoop van bullshit is een miljoenenmarkt. Het is een vast onderdeel van horoscopen en het repertoire van, waarzeggers, new age goeroes, metafysische filosofen, bepaalde beleggingsanalisten en, naar mijn bescheiden mening, en de vrouwenbladen die mijn vriendin koopt.

Bullshit is niet zomaar onzin, maar een vorm van onzin die diepgang suggereert. De filosoof Harry Frankfurt maakt daarnaast een onderscheid met leugens: Terwijl de leugenaar de waarheid vervalst voor zijn/haar eigen gewin, debiteert de bullshitter vage verhalen die eigenlijk niets betekenen, met als voornaamste doel om de luisteraar (de bullshittee) de indruk te geven dat er een betekenisvolle handeling aan de gang is. (Vergelijk ook Steven Colbert’s concept truthiness).

Een studie in de laatste editie van het tijdschrift Judgment and Decision Making onderzoekt hoezeer mensen verschillen in hun detectie van bullshit, en of zulke detectie als een karaktereigenschap kan worden aangemerkt. Het onderzoeksteam gebruikt de output van online bullshit generatoren, die zich baseren op de tweets van Deepak Chopra, een new age auteur met 20 bestsellers op zijn naam en 2.5 miljoen twittervolgers. (Het artikel maakt helaas geen gebruik van mijn persoonlijke favoriet, de postmodern generator, die met een muisklik een heus postmodern filosofieartikel produceert).

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: copyright ok. Gecheckt 21-02-2022

Zeno de Stoïcijn

Een serie over de belangrijkste filosofische stromingen van het vroege Hellenisme – de tijd na Alexander de Grote en voor de opkomst van de Romeinen – waarin verschillende rijken bestuurd door Griekse elites het hele Midden-Oosten, Griekenland en Zuid-Italië beheersden. We bekijken daarbij hoe de filosofen zich tot elkaar verhielden. In deze aflevering komen we de stichter van school van de Stoïcijnen oftewel de Stoa tegen: Zeno de Stoïcijn.

Kalmte en soberheid

Het woord ‘stoïcijns’ staat in onze taal voor “onbewogen”. Dit woord is afgeleid van de stoïcijnse filosofie. De stoïcijnse filosofen staan er dan ook om bekend dat ze pleitten voor een onbewogen leven, door het vermijden van al te heftige emoties. Maar zij waren zeker niet de enige filosofen die in de Hellenistische tijd en daarvoor pleitten voor een dergelijke levenswijze. Ook Plato vond dat de geest zich van emoties maar niet zoveel moest aantrekken. Emoties horen volgens hem bij het lichaam. Plato’s leerling Aristoteles pleitte voor een evenwichtig leven: extreme emoties keurt hij daarom af. En we zagen dat ook Epicurus, een filosoof van het genot, uiteindelijk pleitte voor kalmte en soberheid, omdat na wijn de kater komt. Het wantrouwen van heftige emoties was dan ook een kenmerk van de gehele Griekse cultuur. Alleen Aristippos, die we twee afleveringen terug bespraken, week hiervan af.

Foto: Profielfoto twitteraccount van Gerardo Soto y Koelemeijer copyright ok. Gecheckt 25-08-2022

Een nutteloos mooi vak

RECENSIE - ‘Waarom moeten we dit leren?’ Het is een vraag die elke leraar op de middelbare school wel eens naar zijn hoofd krijgt. Maar niemand zo vaak als de leraar wiskunde. Dat gehannes met vergelijkingen, met driehoeken en verzamelingen – wat heb je daar in godsnaam later aan?

Het aardige is dat wiskundigen zich dat ook hardop afvragen. Het nut van het vak is onder wiskundeleraren en -lerarenenopleiders een hot topic. Ze zijn het er allemaal over eens dat het wiskundeonderwijs op de schop moet. Dat het vak zwaar verouderd is en dat de huidige aanpak leerlingen eerder aanzet tot wiskundehaat dan dat tot enige liefde voor het vak. Maar hoe dat voorkomen kan worden, en het ideale wiskundeonderwijs eruit ziet, dat is volstrekt onduidelijk. Moeten ze leerlingen overtuigen van de schoonheid van de wiskunde, of juist de nadruk leggen op het nut van het vak?

Wiskundeleraar (en schrijver) Soto y Koelemeijer kiest voor het eerste. Hij wil verhalen vertellen: ‘Zelf raak ik enthousiaster wanneer in een mooi verhaal vertel over Leibniz en Newton, dan wanneer de standaard afgeleiden op het bord schrijf die de leerlingen uit het hoofd moeten leren.’

De verschillende essays in ‘Wiskundigen mogen niet huilen’ zijn bedoeld om dat te onderstrepen. Vooral dramatische levensverhalen doen het goed, zo verwacht hij. In een essay weeft hij de levens van schaker Bobby Fischer en van wiskundige Alexander Grotendieck dooreen. In een ander ondergaan voetballer Diego Maradona en wiskundige Andrew Wiles hetzelfde lot.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: cea + (cc)

Voorspellingen 2016

Hoever kan je er naast zitten
Maar ik geef het niet op. Ook dit jaar waag ik me weer aan de voorspellingen. Gewoon omdat het leuk is en omdat ik dan misschien het record foute voorspellingen breek.

  • De oorlog in Syrië eindigt
  • Poetin wordt ziek en kan niet meer zijn spel spelen
  • Onverwachts groeit de economie sterk
  • Saoedi-Arabië raakt in de financiële problemen maar draait de oliekraan niet dicht
  • Diederik Samsom stapt op
  • En wat zijn uw voorspellingen?

    Dan nog even over mijn voorspellingen van vorig jaar.
    1. De olieprijs blijft nog even laag, maar dan gaat het ineens weer hard omhoog. Waarschijnlijk al voor de zomer
    Dat eerste stuk klopte… de eerste maand. Daarna ging het even omhoog om vervolgens de rest van het jaar stevig laag te zijn.

    2. Naar de grote klimaatconferentie in Parijs komen een miljoen mensen om te demonstreren. En toch levert de conferentie weer alleen maar halfzachte afspraken op
    Die miljoen mensen wilden misschien wel, maar mochten niet. En het klimaatakkoord ligt er wel. Okay, heel hard zijn de uitspraken niet. Maar meer dan ik had verwacht.

    3. Omdat het aantal laadpalen niet snel genoeg stijgt, maar het aantal plug-in auto’s wel, staat 2015 in het teken van de ruzie’s om te kunnen laden
    Het aantal laadpalen steeg juist heel snel. De markt deed zijn werk. Geen ruzie’s hebben het nieuws bereikt.

    Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

    Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

    Vorige Volgende