Yanis Varoufakis: The global Minotaur

Yanis Varoufakis laat in The Global Minotaur zien dat de financiële crisis het resultaat is van een proces dat al in de jaren zeventig is begonnen. Er zijn veel theorieën over oorzaak van de crisis, maar ik vraag me af of ze de kern van de zaak raken. Ja, het is waar dat bankiers er een potje van maken. En ja, het is ook waar dat het marktdenken te ver door slaat: deregulatie en privatisering maken het systeem instabiel. Onder het motto greed is good laten we ons bestelen door de onzichtbare hand van de vrije markt terwijl zogenaamde toezichthouders passief toekijken. De rekening van dit feest wordt ons nu gepresenteerd. Maar is dit echt de verklaring van de grote crisis van nu? Hebzucht, domheid en bedrog zijn van alle tijden, zo bijzonder is onze tijd nou ook weer niet. Of wel?

Door: Foto: copyright ok. Gecheckt 02-03-2022
Foto: copyright ok. Gecheckt 04-10-2022

Bankentaks biedt uitweg uit crisis

De bankentaks zou nog wel eens een uitweg uit de crisis kunnen zijn, denkt historicus Jeroen Laemers.

De eurocrisis kost klauwen met geld. Zo kregen we vorige week  bijvoorbeeld te horen dat Spaanse banken tot honderd miljard euro aan Europese noodsteun zullen ontvangen. Er is nog wel even gerommel over de vraag of dit geld direct aan de banken wordt uitgekeerd of dat de lening gaat lopen via de Spaanse staat, maar de volgende bailout is hoe dan ook een feit.

De eurocrisis is een bankencrisis

Deze laatste noodgreep is symptomatisch voor de eurocrisis als geheel. Banken krijgen miljarden euro’s toegeschoven om maar vooral niet om te vallen. Zo kwam Spanje in eerste instantie in de problemen door een barstende vastgoedbubbel. De Spaanse bankensector werd hierdoor hard getroffen en moest keer op keer uit de brand worden geholpen door de Spaanse overheid. Mede als gevolg hiervan verdubbelde de Spaanse overheidsschuld tussen 2008 en 2012 van 36% tot 72% van het BNP. Door deze extreem snelle stijging liep de rente op Spaanse staatsobligaties keihard op en dreigt Spanje de overheidsschuld niet langer te kunnen financieren.

In Ierland is iets vergelijkbaars aan de hand. Als direct gevolg van een barstende vastgoedbubbel kwamen Ierse banken in grote problemen. De Ierse staat leende vervolgens miljarden bij de Europese Centrale Bank om met dit geleende geld de bankensector overeind te houden.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Kun je wel uit deze crisis groeien?

Alle politici in Europa, van rechts tot links, lijken het erover eens te zijn dat economische groei het beste medicijn is om ons van de schuldencrisis af te helpen. Dat klinkt logisch. Maar is het dat wel? Een gastbijdrage van geograaf Gijsbert Rering.

Bovenstaande grafiek toont de groei van de totale schuld in de Nederlandse economie, opgesplitst in schulden van bedrijven, huishoudens en de overheid, en de groei van het Bruto Nationaal Product in de afgelopen 20 jaar. De schulden van de financiële sector zijn ongeveer twee keer zo hoog als alle andere schulden tezamen, omwille van de leesbaarheid van de grafiek heb ik ze maar niet afgebeeld. Je kunt deze grafiek ook voor een willekeurig ander westers land maken, de trend is overal dezelfde: het BNP groeit gestaag, en de totale schuld ook, maar dan harder.

Vanuit de optiek dat we moeten groeien om uit de schuldencrisis te komen, moet je concluderen dat er blijkbaar niet genoeg gegroeid is en het nog harder moet om de schuldengroei bij te benen. Maar een andere mogelijke conclusie is dat het inherent is aan ons economisch systeem dat groei gepaard gaat met toenemende schulden.

1 biljoen euro

Foto: copyright ok. Gecheckt 26-10-2022

Leven met nul procent rente

Welkom in de 0%-rentewereld: een case study.

Weet je wat het voor jou betekent, een rentetarief van 0,75% van de Europese Centrale Bank? Het betekent nul komma nog minder rente op je spaargeld en dat in aller eeuwigheid.

Minstens zo lang totdat alle staatsleningen op dit lage niveau zijn geherstructureerd. Ik spreek vanuit mijn ervaring in Japan. Daar liet de Bank of Japan zijn rentetarief in 1994 al onder de 1% zakken. De Japanners sloegen de 0,75 over en gingen meteen op 0,5% zitten. Tot de dag van vandaag is de rente er nooit meer bovenop gekomen, alleen maar lager. Er staan immers nog 30-jarige staatsobligaties met 9% rente uit, en die matureren rond 2020. Pas dan verwacht ik een substantiële renteverhoging. Hopelijk kan Japan dan teren op het goedkoop geleende geld en zijn immense overheidstekort terugvoeren. Wat dat concreet voor de Japanse spaarders betekent illustreer ik aan een case, die van mijn vriend Jiro.

Jiro opende in 1999 een bankrekening. De bank wilde van hem een borg hebben. 500.000 yen (toentertijd het equivalent van 3846 euro, cq. pakweg 8000 gulden) gingen op een spaarrekening. Die rekening heeft hij gelaten voor wat hij is. Na 13 jaar lui liggen heeft hij nu 504.485 yen te boek staan. Een fenomenale vermogensgroei: 0,89% winst in 13 jaar tijd. Beter dan Icesave, geef het toe. Maar sparen voor je oudedag? Jiro en zijn landgenoten zetten liever in op doorwerken. Hoe de rente op zijn spaargeld bij Japans grootste commerciële bank verliep laat het grafiekje hieronder zien. Tussen 2004 en 2012 schommelde hij tussen de 0,02 en 0,25 procent, en staat momenteel op 0,025. (De afschriften van vóór 2004 heeft hij niet in reikwijdte, sorry, maar geloof me, het was nooit meer dan 0,3%.) Japan kende in deze jaren nauwelijks inflatie, eerder tendens deflatie. Jiroʼs reële winst was dus 0,89%.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: copyright ok. Gecheckt 22-04-2022

Neuro en Zeuro zijn overbodig

Opsplitsen van de eurozone is een erg dure oplossing. Maar wat kan je wel doen aan het verschil in productiviteit tussen Noord- en Zuid-Europa? 

Het zijn sombere tijden. De gelijkenis met de gebeurtenissen in de jaren 30 is opvallend. Net als toen duurt de crisis onnodig lang door het falen van de politiek. Toen was de goudstandaard het probleem, nu is het de euro die ons hindert. Pas nadat de goudstandaard werd afgeschaft klom de economie weer uit het dal. Maar daar houdt de overeenkomst op. Anders dan de goudstandaard kan je niet even de euro afschaffen want de euro is geen standaard maar onze munt. Hoe graag we ook van de euro af willen, de kosten voor afschaffen zijn veel te hoog. We zitten tussen een rock en een hard place zeggen de Engelsen dan.

Cultuur is niet het probleem


Volgens links èn rechts, is het grote probleem van de euro dat incompatibele delen van Europa met elkaar zijn verbonden. De gangbare uitleg van de crisis is dat gedisciplineerde hardwerkende noorderlingen in een muntunie zijn opgescheept met luie zuiderlingen. Dat moest wel fout gaan. Omdat je een cultuur niet op korte termijn kunt veranderen pleit men daarom voor opsplitsing van de euro in een neuro en zeuro. Het alternatief is dat Brussel met dictatoriale hand begrotingsdiscipline oplegt aan de zuidelijke landen, zoals nu feitelijk gebeurd.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Eurotop of euroflop | Wat als het fout gaat?

Deze eurotop staat bovenal in het teken van scherven rapen: die van de Europese economie en van het vertrouwen van de kiezers. De komende dagen kijkt Sargasso kritisch naar de inzet en opbrengsten van de top. Vandaag deel 3: de gevolgen van mislukken.

Stel: Angela en de heren komen er niet uit, er ontstaat trammelant en de eurozone scheurt. Is dat nu een ramp of een zegen?

Sommige economen, politici en stukjesschrijver pleiten voor een ordentelijke boedelscheiding tussen het rijke noorden en arme zuiden. Het opsplitsen van de muntunie in een neuro en zeuro biedt voordelen. Zo kunnen de exporterende zuiderlingen hun munt devalueren. Dat betekent dat de producten goedkoper worden, hun export stijgt en de economie weer aantrekt.

Als typisch progressief weblog wordt Sargasso uiteraard verteerd door interne machtsstrijd. Kortom: wij worden het niet eens. Daarom richten we ons op jou: de reaguurder. Wij schetsen hier twee mogelijke scenario’s. Scenario A: opsplitsing is Europa’s enige kans op verlossing en scenario B, Opsplitsing is helemaal geen oplossing, maar rommelt Europa regelrecht in een jarenlange depressie.

2/7/12: Zie update met scenario C!

Scenario A: Ja, het is een goede oplossing

De zeuro zal direct na het creëren ervan devalueren. Dit heeft tot gevolg dat de landen die er gebruik van maken meer concurrentiekracht krijgen. Na een initiële dip zal de economie weer gaan groeien. Argentinië heeft bewezen dat dit mogelijk is.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Eurotop of Euroflop | Misplaatst oranjegevoel

Deze eurotop staat bovenal in het teken van scherven rapen: die van de Europese economie en van het vertrouwen van de kiezers. De komende dagen kijkt Sargasso kritisch naar de inzet en opbrengsten van de top. Vandaag deel 2: de smalle Hollandse blik.

Af en toe word ik gek van de besluiteloosheid van de Europese politiek. Terwijl de crisis met de dag erger wordt blijft men de problemen maar voor zich uit schuiven. Maar geheel tegen de verwachting in is vrijdagnacht dan toch nog wat besloten in Brussel al het ging moeizaam. Onder druk van Spanje, Italië en Frankrijk is besloten een bankenunie te vormen. Alle Europese banken komen te vallen onder direct toezicht van de ECB en herkapitalisering van de banken zal een Europese zaak worden.

Het probleem

Twee weken geleden kwam Spanje in de problemen. Het land krijgt dan een noodlening van 100 miljard euro om haar financiële sector te redden. Maar het helpt niets: een dag later stijgt de rente voor Spaanse obligaties weer. Terwijl ik dit schrijf staat de rente op 5.42% terwijl Nederland bijna gratis geld kan krijgen: wij hoeven maar 0.31% rente te betalen. Dat is nog minder dan de inflatie. Landen die door te hoge rente in problemen komen kunnen hulp aanvragen. Maar als voorwaarde om hulp te krijgen moeten zij van Duitsland, Finland en Nederland eerst aan “strenge voorwaarden” voldoen – andere woorden voor streng bezuinigen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Eurotop of Euroflop | De inzet

Deze eurotop staat bovenal in het teken van scherven rapen: die van de Europese economie en van het vertrouwen van de kiezers. De komende dagen kijkt Sargasso kritisch naar de inzet en opbrengsten van de top. Vandaag deel 1: de inzet

Inzet

Er moet wat veranderen in de EU willen we niet langzaam verder wegzakken in een crisis. Dit zien de deelnemers aan de Eurotop ook wel in. De inzet van van Rompuy voor de eurotop dit weekend is samen te vatten in een aantal punten:

1. een bankgarantie voor alle banken in de EU
2. een strenger toezicht van de EU op de banken
3. een europees ministerie van financiën
4. meer begrotingstoezicht op lidstaten
5. introductie van euro-obligaties

Bezwaar

Waarschijnlijk zullen al deze punten aangenomen moeten worden om nog iets te kunnen redden van de euro. Toch ligt naast Duitsland en Finland met name ons land dwars. De Nederlandse burger is duidelijk nog niet klaar voor het inleveren van soevereiniteit.

De gevolgen van de eurocrisis zijn dan ook op dit moment nog niet zo sterk merkbaar als in Zuid-Europa. Er mist hier kortom een gevoel van urgentie.

Nu is dat als we op onze handen blijven zitten volgens mij slechts een kwestie van tijd. Wanneer de crisis omslaat en de hele euro naar de gallemiezen gaat, duurt het waarschijnlijk niet lang voordat we hier ook last hebben van Spaanse werkloosheid en daarmee vanzelf op den duur een Grieks begrotingstekort. En wanneer er in Zuid Europa banken beginnen om te vallen is het een kwestie van tijd voordat de banken in het noorden daar ook serieus last van gaan krijgen. En alle rancune tegen banken ten spijt: we zijn er wel afhankelijk van. Een gezamenlijk plan trekken is dus geen liefdadigheid naar Zuid Europa zoals nogal eens gesuggereerd wordt, het is keihard eigenbelang.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Leiderschap: Van Otto naar Angela

Duitsland voetbalt wel mooi; maar het zou een rustig gevoel zijn als ze de finale verloren. En nee, dit stuk gaat niet over voetbal.

Het problematische Europa is geen erfenis van Hitler, maar van Otto von Bismarck. Angela Merkel wil graag een politieke eenwording, maar veel steun krijgt zij niet. Het debat gaat over politiek en over  economie. Alleen is die Duitse economie allerminst onkwetsbaar. Met het Duitse revanchisme is het nogal meegevallen. Europa lift graag mee op het economische succes van Duitsland, maar de politieke leiding die Duitsland op kousevoeten al uitoefent, wil niemand. De realiteit komt dan te dicht bij de onderwerping van Europa die Hitler voor ogen had. Alleen, die Duitse macht in Europa bestaat, met een zelfbewustzijn dat vijf jaar geleden nog ontbrak.

Waarom zijn we zo weinig belangstellend in onze oosterbuur? Een oud-collega trouwde met een Oost-Duitse en begon een kleine camping, op het platteland in de buurt van Dresden. Ik moet eens komen kijken. Dat past bij mijn interesse voor de EU discussie en andere losse einden in mijn hoofd, zoals het bombardement op Dresden en de DDR. Vorige week had hij een blues-band op bezoek en hij zelf bereidt er een goed maal bij: “essbare Kultur”. Het is het goede moment te gaan kijken, in Ottendorf, een gehucht nabij Chemnitz. Na een avond lekker eten en lekkere muziek rijden we naar Dresden.

Politici moeten ons vertellen dat we onredelijk zijn

De huidige crisis wijst uit dat er een grote afstand bestaat tussen de wereld die wij aspireren en de wereld die wij waarschijnlijk krijgen als we doorgaan op de huidige weg. De tijd is gekomen voor een bezinning op wat ‘het goede leven’ voor ons moet inhouden, zegt Matthew Taylor, directeur van RSA.

Eén dimensie van de kloof tussen aspiratie en werkelijkheid betreft de werkgelegenheid. Betaald werk is van groot belang voor iemands financiële positie en voor diens welzijn en zelfrespect. Als wij willen dat iedereen straks een betaalde baan heeft, dan moeten er, gelet op de groei van de wereldbevolking, op termijn drie miljard banen worden gecreëerd. Het huidige aantal banen bedraagt 1,2 miljard en massawerkloosheid, vooral onder jongeren, dreigt.

Een andere dimensie van de aspiratiekloof heeft betrekking op de gezondheids- en ouderenzorg. We willen in alle waardigheid leven en oud worden, maar nu al dreigen de kosten volkomen uit de hand te lopen.

We kunnen verschillende dingen doen om het huidige pad te verlaten. In essentie komt het erop neer dat we een betere afstemming moeten vinden tussen onze aspiraties en ons politiek, persoonlijk en sociaal handelen.

Probleem van volgzaamheid

Er lijkt grote overeenstemming te zijn dat het probleem van de politiek er een is van (ontbrekend) leiderschap. Maar misschien is het beter om te spreken van een probleem van volgzaamheid. We zijn politiek gaan zien als een consumptieartikel. We eisen dat we krijgen wat we wensen, zelfs al is wat we wensen onsamenhangend en onmogelijk te realiseren en worden we boos als we onze zin niet krijgen. Het is kortom hoog tijd dat we, gezien de toekomst, een politiek debat voeren over de keuzes die namens ons gemaakt moeten worden.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Vorige Volgende