Voorstel voor een leesbare Voorjaarsnota

een gastbijdrage van  Jasper H. van Dijk en Vinzenz Ziesemer, eerder verschenen bij MeJudice (2 juni 2023) De Voorjaarsnota is volgens velen onleesbaar. Het is bijvoorbeeld niet duidelijk of het kabinet bezuinigt en waarop, hetgeen een goed politiek debat in de weg staat. Jasper H. van Dijk en Vinzenz Ziesemer van het Instituut voor Publieke Economie doen een voorstel voor een rapportage die wél leesbaar is. Lastig te volgen Tweede Kamerlid Henk Nijboer noemde de Voorjaarsnota onleesbaar. Hij was niet de enige met kritiek. Ook de Raad van State vond de Voorjaarsnota lastig “te volgen en doorgronden”. In de Voorjaarsnota staat dat het kabinet gaat bezuinigen. Maar gekeken naar de verschillende grafieken en tabellen is het niet duidelijk of dit ook daadwerkelijk zo is. Zo is er veel vertroebeling op de begroting door verschuivingen van posten tussen begrotingsjaren en door het inzetten van onderuitputting voor andere uitgaven. Maar ook het totaalbeeld is niet duidelijk: want ten opzichte van wat bezuinigt het kabinet eigenlijk en hoeveel? Deze onduidelijkheden staat een goed debat over begrotingsbeleid in de weg. Want welke politieke keuzes zijn er precies gemaakt? Geeft het kabinet onder de streep nu te veel uit en verergert het bijvoorbeeld de inflatie? Of trapt het nu onnodig op de rem waardoor het aanpakken van belangrijke uitdagingen zoals klimaatverandering in de problemen komt? In de Voorjaarsnota staat dat het kabinet gaat bezuinigen [..] het totaalbeeld is echter niet duidelijk: want ten opzichte van wat bezuinigt het kabinet eigenlijk - en hoeveel? Om de transparantie over de begrotingen te verbeteren doen wij een voorstel voor drie grafieken die in elk begrotingsstuk terug moeten komen. Wij proberen één grafiek zelf te construeren op basis van de Voorjaarsnota; een andere grafiek hebben we eerder gemaakt bij de Najaarsnota. Wij roepen politieke partijen op om het kabinet te vragen deze rapportage te maken bij alle momenten dat er een begroting naar de Tweede Kamer wordt gestuurd: Voorjaarsnota, Miljoenennota en Najaarsnota. Ons voorstel Het voorstel is simpel: het kabinet moet drie grafieken met bijbehorende tabellen bij de begrotingsnota’s leveren. Deze geven een (1) overzicht van de uitgaven ten opzichte van eerdere begrotingen; (2) een uitsplitsing met de totale bezuinigingen en intensiveringen van dit kabinet en (3) een uitsplitsing met bezuinigingen en intensiveringen ten opzichte van de vorige begroting. 1. Overzicht uitgaven eerdere begrotingen De eerste grafiek maakt duidelijk hoe de totale uitgaven per begroting zich ontwikkelen over de tijd. Hierdoor wordt duidelijk of het kabinet minder of meer uitgeeft ten opzichte van eerdere begrotingen. In de figuur hieronder doen wij een poging de Voorjaarsnota te vergelijken met de uitgavenplannen bij de start van het kabinet (Startnota) en de Miljoenennota. Om de begrotingen te kunnen vergelijken hebben wij ze allemaal omgerekend naar het prijsniveau uit 2021. Grafiek 1. Hoeveel kabinet bezuinigd hangt af van inflatiecorrecties. Horizontale ontwikkeling uitgaven bij Startnota, Voorjaarsnota en Miljoenennota. Prijsbijstelling aan de hand van CPI ramingen van het CPB. Het kabinet hanteert eigen prijsbijstellingen; hoe deze zich verhouden tot het CPI is een interessante beschouwing die helaas niet terug te vinden is in de begrotingen. De eerste vraag die de grafiek opwerpt is ten opzichte van wat het kabinet bezuinigt. Ten opzichte van de Miljoenennota - waarschijnlijk de bezuiniging waar het kabinet op doelt - lijkt de bezuiniging klein. Ten opzichte van de Startnota lijkt er juist een vrij grote bezuiniging te zijn. Dat komt doordat wij de getallen corrigeren voor inflatie, die toen sterk begon op te lopen. Hoe de begroting voor inflatie wordt gecorrigeerd lijkt dus een belangrijke, maar nauwelijks gevoerde, discussie. Het zou de discussie helpen als het kabinet bovenstaande grafiek beschikbaar maakte met de door hen gehanteerde loon- en prijsbijstellingen. 2. Uitsplitsing met totale bezuinigingen en intensiveringen van kabinet Maar met deze grafiek is nog niet duidelijk hoe deze bezuinigingen zich verhouden met de totale extra uitgaven zoals aangekondigd bij het coalitieakkoord. In de Startnota werd besloten veel extra geld uit te geven. Hoe staan de bezuinigingen in verhouding tot deze grote intensivering? Eind 2022 maakten wij een vergelijking met de Startnota, wat ook door de onduidelijkheid van de begrotingen geen gemakkelijke exercitie was. Onderstaande figuur was het resultaat. Grafiek 2. Intensiveringen komen vooral door extra uitgaven coalitieakkoord. Verticaal: intensiveringen en ombuigingen Najaarsnota t.o.v. Startnota Uit onze vergelijking bleek dat het kabinet vooral meer uitgaf door keuzes die al bij de formatie werden gemaakt. De invoering van het prijsplafond en de oplopende rente droegen amper bij aan de hogere uitgaven. Ook nu lijkt ons het aannemelijk dat er nog steeds vooral meer wordt uitgegeven door wat er in het coalitieakkoord is besloten. De bezuinigingen nú betekenen alleen dat het kabinet ‘minder meer’ doet. Maar ook hier kunnen we alleen harde conclusies trekken als het kabinet deze informatie zelf beschikbaar maakt. 3. Uitsplitsing met bezuinigingen en intensiveringen ten opzichte van de vorige begroting De bezuiniging waar het kabinet in de Voorjaarsnota op doelt is waarschijnlijk de afname in uitgaven ten opzichte van de Miljoenennota. Een derde grafiek kan dit verschil uitsplitsen. Het toont net als de vorige grafiek op verticale wijze de intensiveringen en bezuinigingen, maar nu ten opzichte van de vorige begroting. Die vergelijking zou inzicht bieden in de meest recente politieke keuzes. Dan is er wel een gedetailleerdere uitsplitsing nodig dan bovenstaande grafiek: wat gebeurt er bijvoorbeeld met de onderwijsbegroting? Bezuinigingen? Maar zelfs met al deze grafieken is het nog niet mogelijk de conclusie te trekken dat het kabinet bezuinigt. Om te weten wat het kabinet doet, moeten namelijk ook de inkomsten meegenomen worden. Het doel van het kabinet is om over de inkomstenkant te besluiten bij de Voorjaarsnota. Maar dat lukte dit jaar niet. Het zou dus kunnen dat het kabinet uiteindelijk niet bezuinigt omdat het zelf gestelde doelen van hogere belastinginkomsten niet haalt (i.e. lastenkader niet sluit). Het is daarom belangrijk dat óók de inkomensbesluiten worden getoond. Conclusie Drie simpele grafieken die het politieke debat verder helpen. Met deze grafieken wordt het duidelijk of het kabinet doet wat het zelf beweert te doen. Zie het als een management samenvatting. Met ons voorstel kan de politiek een debat over de feiten voeren. Hoognodig in de huidige situatie waarin de inflatie hoog is en de uitgaven oplopen.

Foto: Directie Voorlichting (cc)

VVD medeverantwoordelijk voor opvangcrisis

De ultrarechtse vleugel van de VVD deed een poepje, Rutte spoot met de toiletverfrisser en men borrelde en bitterbalde nog genoeglijk na.

“Nee jongens, echt, we doen er alles aan de vluchtelingenstroom tegen te houden. Daarvoor reizen we de wereld af, dus geduld, het gaat gebeuren”. Dat was zo ongeveer het antwoord van Rutte op de hysterie van het xenofobe deel van de partij.

Voor excuses vind hij het blijkbaar nog te vroeg. Die gaat hij zijn congres aanbieden als volgend jaar gebleken is dat vluchtelingen blijven komen, de grenzen echt niet dicht kunnen en hij zijn belofte dus niet kon nakomen.

Was dat zijn strategie als excuusrecord houdende premier? Beter had hij de zaal voorgehouden hand in eigen boezem te steken. Iets in de trant van: “lieve mensen, bedenk wel dat wij medeverantwoordelijk zijn voor de opvangcrisis. Nee, nee, niet toeteren, het is geen asielcrisis, het is een opvangcrisis!”

Feiten versus rommelende darmen

Dan had het congres over de feiten kunnen discussiëren en niet over de rommelende darmen. Rutte had het selectieve geheugen van de liberale haviken op moeten frissen: “dames en heren, ik heb hier het gezamenlijk advies van de Adviesraad Migratie (ACVZ) en de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) dat onze Eric vorig jaar juni 2022 in ontvangst heeft genomen”.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Jesterhat84, CC BY-SA 3.0. Departement van Justitie in Den Haag, via Wikimedia Commons.

Groeien vertegenwoordigen en verantwoordelijkheid nemen uit elkaar?

ANALYSE - een gastbijdrage van Simon Otjes, eerder verschenen bij Stuk Rood Vlees

Er is in Nederland al twee jaar een discussie bezig over een nieuwe bestuurscultuur. Dat lijkt te gaan over de manier waarop Mark Rutte het land bestuurt. Echter, als je langer kijkt naar de elementen van die bestuurscultuur dan valt op dat deze verder teruggaan. Bovendien is verzet tegen de Nederlandse bestuurscultuur al eerder opgekomen.

In een recente podcast Het Spel en de Macht spreek ik hierover met bestuurskundige Caelesta Braun en student journalistiek Arend Viëtor. Het is de laatste in een reeks over de Nederlandse bestuurscultuur. Als we die langere lijnen volgen dat valt op dat het verschil tussen toen en nu is dat electorale positie van partijen die volgens de regels van het spel politiek bedrijven zwakker is dan in het verleden. Partijen die het primair als hun rol zien om onvrede te vertegenwoordigen sterker zijn geworden.

De Regels van Lijphart

De regels van het spel zijn eigenlijk opvallend constant in de afgelopen 70 jaar. De regels die politicoloog Arend Lijphart in 1968 formuleerde over de Nederlandse politiek in jaren ’50 zijn nog springlevend: als politici in Nederland een beslissing moeten nemen benaderen ze de materie zakelijk en niet ideologisch. Als ze er onderling niet uitkomen dan kijken ze naar experts en belangengroepen. De oplossingen komen van buiten de politieke arena. Als coalitiepartijen recht tegenover elkaar staan, dan stellen ze beslissingen uit. Moeten ze nu een oplossing vinden, proberen ze een compromis te formuleren waar iedereen zich in kan vinden. Zelfs een kleine coalitiegenoot kan dat vetoën. Zulke compromissen worden niet gesloten in de plenaire zaal van de Kamer maar achter dichte deuren.

Foto: Heinrich-Böll-Stiftung (cc)

Warmtepomp verdeelt Duitse coalitiepartners

Het onderling vertrouwen tussen de Groenen en de liberale FDP is deze week flink gedaald. Aanleiding is een voor de Groenen cruciale wet over de landelijke invoering van warmtesystemen. In het coalitieakkoord is afgesproken dat een dergelijke wet nog voor de zomer door het parlement wordt behandeld. De FDP ligt nu dwars over specifieke regels voor de invoering van de wet. Uitstel dreigt. De Groenen waarschuwen voor een regeringscrisis. Volgens de groene minister voor Economie en klimaatbeleid Robert Habeck, die de wet heeft ingediend, houdt de FDP zich niet aan haar belofte.  Zijn partijgenoot in de Bondsdag Irene Mihalic: ‘De FDP opereert als een oppositiepartij.’

De omstreden wet bepaalt dat nieuw geïnstalleerde verwarmingssystemen in gebouwen vanaf 2024 minstens voor tweederde klimaatneutraal moeten zijn. In de praktijk betekent dit de verplichte installatie van een (behoorlijk gesubsidieerde) warmtepomp voor iedereen van wie de verwarming aan vervanging toe is. De FDP valt behalve over de kosten ook over de uitvoerbaarheid van het plan. De Groenen hebben al aangeboden over compromissen te willen praten. Maar het is de zoveelste keer dat de verhouding tussen Groenen en FDP onder druk staat. Eerder waren er al conflicten over het sluiten van de kerncentrales en het Europese verbod op verbrandingsmotoren vanaf 2035. Daarbovenop kwam de weigering van Habeck om zijn staatssecretaris Graichen te ontslaan nadat die zijn vriend aan een overheidsbaan had geholpen. Graichen vertrok zelf. Maar de reputatie van de Groenen en in het bijzonder van de vorig jaar nog zo populaire minister Habeck liep een flinke deuk op.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Jan Willem Broekema (cc)

Blindstaren op een hogere kiesdrempel

ANALYSE - een gastbijdrage van Tom van der Meer, eerder veerschenen bij Stuk Rood Vlees.

Frank Kalshoven pleit in de Volkskrant van 20 mei voor een kiesdrempel tegen versplintering. Want “vijf of zes partijen in de Kamer(s) oogt voldoende voor pluriformiteit”. Een voorspelbare en simplistische conclusie, niet gedragen door inzichten uit onderzoek en praktijk, maar wel door schijnargumenten.
Hier een poging om dit te ontrafelen.

Allereerst: waar hebben we het eigenlijk over? 5 of 6 partijen zou in 2021 een kiesdrempel van 5,25 tot 5,75% zijn. Vijf verkozen partijen zouden 62% van de geldige stemmen ophalen; de zes 68%. Het gevolg zou zijn dat de VVD-fractie zo’n 50 zetels zou innemen; D66 zo’n 36.

Opgelegde grenzen aan de pluriformiteit?

Dat we van bovenaf bepalen wat ‘voldoende voor pluriformiteit’ is, lijkt me nogal dubieus. De centrale vraag draait echter om vertegenwoordiging. Het is niet ondenkbaar dat christelijke kiezers, linkse kiezers of wantrouwende kiezers hier andere oordelen over hebben. Die kunnen zeer wel alle onder de kiesdrempel eindigen. In landen met een evenrediger kiesstelsel ligt het vertrouwen in de politiek – ceteris paribus – iets hoger. Dat komt omdat veel groepen een stem hebben in de politiek. Zelfs wantrouwende kiezers van links en recht, of andere politieke en maatschappelijke minderheden. Bovendien ververst het stelsel zichzelf makkelijker met nieuwe thema’s. Het zijn juist landen met een gemengd kiesstelsel (bijvoorbeeld met een hoge kiesdrempel) waar het vertrouwen – opnieuw ceteris paribus – wat lager ligt, zo stelde onderzoek van Sofie Marien.

De geopolitiek van een Europese Unie voorbij de groei

Een Europese Unie die het dogma van economische groei afzweert, kan gemakkelijker haar afhankelijkheid van energie en grondstoffen uit Rusland en China verminderen. Dat versterkt de Europese veerkracht. Minder afhankelijk worden van de Verenigde Staten op veiligheidsgebied is daarentegen een ingewikkelder opgave voor een post-groei-EU. Een gastbijdrage van Richard Wouters

Meer dan een jaar na de Russische invasie van Oekraïne importeert de EU nog steeds aardgas en uranium uit Rusland, waardoor de oorlogskas van Vladimir Poetin wordt gespekt. De reactie op de oorlog in Oekraïne, waaronder een versnelde overgang naar hernieuwbare energiebronnen, heeft de EU afhankelijker gemaakt van China. Dit land domineert de toeleveringsketens van kritieke grondstoffen en van de zonnepanelen, batterijen en magneten die daarvan worden gemaakt. Zo zitten we klem tussen twee agressieve autocratieën.

Om uit deze catch-22 te komen, hebben de Europese beleidsmakers een aantal dogma’s losgelaten, zoals onbeperkte vrijhandel. Eén dogma blijft echter overeind: dat van economische groei. Toch zou een ’tragere’ economie de EU in staat stellen de riskante afhankelijkheid van ingevoerde energie en materialen sneller te verminderen. Neem bijvoorbeeld mobiliteit: het een-op-een vervangen van benzine- en dieselauto’s door elektrische auto’s vraagt enorm veel lithium, kobalt en zeldzame aardmetalen. Het terugdringen van de privéauto ten gunste van de fiets, openbaar vervoer en deelvervoer zou de Europese vraag naar kritische metalen aanzienlijk temperen.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Piano Piano! (cc)

Liever lokaal

RECENSIE - In de provincies wordt nog steeds hard gewerkt aan nieuwe bestuurscolleges. De coalitievorming staat sterk onder druk van de enorme winst die de BBB twee maanden geleden overal boekte. Het verlies van de oude partijen maakt het niet mogelijk bestaande colleges te herstellen. Dat verlies kwam bepaald niet onverwacht. Een jaar eerder, bij de Gemeenteraadsverkiezingen, waren de lokale partijen de grote winnaar. Ook toen werden de bekende landelijke partijen vrijwel overal teruggedrongen. En dat leidde vorig jaar bij de vorming van gemeentebesturen tot lange, moeizame onderhandelingen. Het Montesquieu instituut publiceerde onlangs onder de titel Van barricade naar bestuur een evaluatie van de nasleep van de gemeenteraadsverkiezingen met extra aandacht voor de doorbraak van de lokale partij in het gemeentebestuur. Daar kan men in de provincie – en ook elders in de politiek- wellicht nog wat van leren.

Op 16 maart 2022 is er door 51% van de stemgerechtigde kiezers gestemd voor 333 gemeenteraden. De lokale partijen wonnen niet alleen de verkiezingen, maar ook de daaropvolgende formaties. Zij winnen veruit de meeste wethouderszetels. Zelfs ‘flink meer dan op grond van de verkiezingsuitslag verwacht mag worden’, schrijft NOS-onderzoeker Hugo van der Parre. ‘In ruim acht op de tien gemeenten zit minstens één wethouder namens een lokale partij in het college’.

Foto: Alisdare Hickson (cc)

Winst ondanks crisis

COLUMN - Nee, er is geen graaiflatie. En nee, er is geen sprake van woekerwinsten. Er is gewoon een ‘gezond bedrijfsleven’ dat floreert ‘ondanks’ de ene crisis na de andere.

Oorlog? Energiecrisis? Naweeën corona? Het nieuws zit er bovenop….

12-mei-23 Follow the money Unilever verdubbelt winst in Rusland
14-apr-23 BNR Hoge rentes stuwen winst zakenbank JPMorgan
9-feb-23 Volkskrant Bijna 3 miljard winst in 2022 voor Rabobank, die fors investeert in witwasbestrijding
8-feb-23 AD Het rijtje wordt almaar langer ook kunstmestproducent Yara noteert megawinst
2-feb-23 RTLNieuws Shell verdubbelt winst 2022
23-jan-23 De Morgen (be) Superbelegger Griffin boekt wereldrecord met 16 miljard dollar winst in een jaar
7-aug-22 NOS Bedrijfswinsten zijn hoog, de rekening is voor de consument
28-jul-22 Joop.nl Terwijl burgers steeds moeilijker rondkomen boeken Shell en Unilever miljarden extra winst dankzij prijsverhogingen
21-jun-22 Bakkerswereld Verbetering winst Royal Smilde ondanks aanhoudende moeilijke marktomstandigheden
25-mei-22 De Groene Winst van bedrijven in Nederland steeg vorig jaar met maar liefst tien procent ten opzichte van 2019
16-feb-22 Volkskrant Ahold Delhaize worstelt ondanks winst van 2,2 miljard euro met gevolgen inflatie

En dat is niet van vandaag of gisteren…

9-jun-21 L1.be Banken maken in crisistijden winst op schulden van lage inkomenslanden
23-mrt-21 Erasmus Magazine Waarom het goed gaat op de aandelenbeurzen ondanks corona
23-mrt-21 businessinsider.nl Action winst ondanks coronacrisis dividend aandeelhouders
11-feb-21 NOS Rabobank schrapt 5000 banen ondanks ruim miljard euro winst in crisisjaar
4-sep-20 VDL Groep VDL blijft winstgevend ondanks impact coronacrisis
28-jul-20 Autoweek Winst voor PSA ondanks crisis
30-jan-13 Telegraaf E.On boekt winststijging ondanks crisis
9-feb-12 NOS ING maakt winst ondanks crisis
5-dec-11 De Morgen (be) Touroperator TUI boekt winst ondanks crisis en Arabische Lente
12-okt-09 Tweakers Philips ziet winst flink groeien ondanks dalende omzet
28-apr-09 L1.nl DSM winst in eerste kwartaal ondanks crisis
24-mrt-09 ttm.nl DAF ondanks crisis wel forse winst
5-mrt-09 businessinsider.nl Winststijging Rabobank ondanks crisis
7-nov-98 Trouw Slecht ijsjesweer en crisis winst van Unilever stijgt toch

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: U.S. Department of Agriculture (cc)

Is de stikstofwet ‘robuust, geloofwaardig en toekomstbestendig’?

COLUMN - van mr. Huub Linthorst

De stikstofwet is, zoals wel vaker bij bestuursrechtelijke wetgeving, erg ingewikkeld. Dat komt door de invloed van de bestuurskunde. Althans van de stroming daarin die ervan uit gaat dat de samenleving maakbaar is en dat wetten een uitstekend instrument zijn om daarin een heilzame transitie te realiseren. Mits daarbij gebruik wordt gemaakt van de nieuwste bestuurskundige inzichten. En dat betekent: het hele denk- en uitvoeringsproces in de wet regelen. Van visies en verkenningen, via doelen, programma’s en plannen, tot concrete maatregelen. En dat alles gejuridificeerd met behulp van het bestuursrecht. Want als je dat handig aanpakt, kun je soms tegen een burger die een probleem heeft met een beschikking zeggen dat hij dat probleem eerder had moeten aankaarten, toen het programma of plan werd vastgesteld waarop die beschikking gebaseerd is.

Bestuurskundige inzichten hebben ook vaak betrekking op de relatie tussen de verschillende overheden. Eerst hadden we een Hooge Overheid, die in Den Haag het dichtst bij de Kroon stond, en daarnaast lágere overheden, die zelfstandig hun eigen huishouding mochten bestieren, maar ook bestuurlijke opdrachten van de regering konden krijgen; bij wet. Dat werden er nogal veel. Om de pijn daarover te verzachten werden de lagere overheden omgedoopt tot mede-overheden. Maar dat loste niet het probleem op dat soms onduidelijk was wie nu verantwoordelijk was voor wat. Daarop werd het adagium “Je gaat erover, óf niet” bedacht. Maar inmiddels is ook dat weer verlaten. We besturen nu bij voorkeur samen met andere gezagsdragers. Dat is ook handig voor een “samenhangende aanpak” van een complex probleem. En er zijn in dit land nogal wat complexe problemen; en héél veel “bevoegde gezagen”.

Foto: ND-Photo.nl (cc)

Autofabrikanten vertragen aanpak luchtverontreiniging

De Europese Commissie heeft een half jaar geleden nieuwe voorstellen ingediend voor de bestrijding van luchtverontreiniging door auto’s. Maar nu dreigt uitstel van de nieuwe standaarden . De wetgeving kan honderdduizenden doden per jaar kan voorkomen, volgens de European Public Health Alliance. Maar het is niet zeker dat voorgestelde regels er door komen. De auto-industrie beweert, via de stem van de grote autolanden, dat de normen niet nodig zijn, aangezien de EU er al mee heeft ingestemd om de verkoop van nieuwe auto’s met verbrandingsmotor tegen 2035 te beëindigen. Als de fabrikanten voor die tijd nog aanpassingen moeten doen om de uitstoot van giftige dampen te verminderen zou ze dat te veel kosten. Volgens de Commissie zijn de nieuwe regels ondanks de overstap op electrisch rijden nodig omdat ook in 2050 naar verwachting ‘meer dan 20% van de auto’s en bestelwagens en meer dan de helft van de zwaardere voertuigen in onze straten vervuilende stoffen blijven uitstoten via de uitlaat.’

Uit het laatste luchtkwaliteitsrapport van het Europees Milieuagentschap EEA blijkt dat 97 procent van de stedelijke bevolking van de EU wordt blootgesteld aan hogere niveaus van fijnstofverontreiniging dan is toegestaan volgens de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie. Het rapport stelt dat 238.000 voortijdige sterfgevallen te wijten zijn aan die vervuiling. Dat is weliswaar minder dan aan het begin van deze eeuw, maar nog wel reden genoeg voor extra maatregelen. Luchtverontreiniging is volgens het EEA nog steeds een groot gezondheidsrisico in Europa en een belangrijke oorzaak van voortijdige sterfte en ziekte. Dat komt ook door de zeer diverse effecten van luchtverontreiniging op het functioneren van het menselijk lichaam. Het rapport stelt dat kinderen en adolescenten bijzonder kwetsbaar zijn omdat hun lichaam, organen en immuunsysteem nog in ontwikkeling zijn. Luchtverontreiniging schaadt de gezondheid tijdens de kindertijd en verhoogt het risico op ziekten later in het leven. Fijnstof is de belangrijkste oorzaak van gezondheidsproblemen en voortijdige sterfte. Duits onderzoek heeft aangetoond dat mensen die dicht bij drukke wegen wonen 50 procent meer kans hebben op een ernstige opeenhoping van aderverkalking in hun hartvaten – coronaire atherosclerose genaamd – dan mensen die verder weg wonen. Korte perioden van blootstelling aan luchtverontreiniging kunnen ook hartaanvallen veroorzaken.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Vorige Volgende