Oorlog is slecht. Wapens zijn slecht. Dat zullen de eerste gedachten zijn van de pacifist die ’s-ochtends de ogen opent. Bij het ontbijt wordt de Amerikaanse wapenindustrie nog even vervloekt. De rest van de dag wordt besteed aan vreedzame activiteiten.
Nu valt er iets voor te zeggen om in de tijd terug te willen tot voor het moment dat de atoombom werd uitgevonden, of het buskruit, of het mes. Maar zolang die mogelijkheid niet bestaat, zou het ook een idee kunnen zijn om met iets meer nuance en kennis van zaken over wapens te spreken. Wapens die in de afgelopen decennia ook lang de vrede hebben gediend.
Verdedigen
Verbazingwekkend aan de pacifistische geluiden over de oorlog in Oekraïne is bijvoorbeeld, dat er geen onderscheid wordt gemaakt tussen verschillende soorten wapens. Wapens zorgen voor oorlog en oorlog is slecht, dus wapens zijn slecht. Dat lijkt de gedachte. Iets meer onderscheid maken tussen verschillende soorten wapens zou helpen voorbij die te simpele retoriek te komen.
Dat een pacifist blij is dat Scholz de Taurus middellange afstandsraket, waarmee Moskou wellicht geraakt zou kunnen worden, niet aan Oekraïne levert, daar kan ik inkomen. Al kun je er ook de Kerch brug mee raken, die de Krim met het Russische vasteland verbindt. Dit wapen zou dus het punt kunnen onderstrepen dat Duitsland en Europa willen dat Rusland de territoriale integriteit van Oekraïne respecteert. Grenzen waar Rusland overigens zelf in 1994 ook voor getekend heeft. Met de pacifisten lijkt Scholz echter bang te zijn dat het afdwingen van die internationale erkende grens van Oekraïne de oorlog doet escaleren. Een misvatting in mijn optiek, maar geen onredelijke misvatting.
Anders is het met de Patriot luchtafweersystemen. Eén van de meest ingrijpende Russische aanvallen zijn de vele honderden raketten en duizenden Iraanse drones die het op Oekraïne afschiet. Patriots blijken uitstekend in staat om die raketten, die veel burgerslachtoffers eisen en waarmee energiecentrales worden uitgeschakeld, uit de lucht te schieten. Toch pleiten die pacifisten niet voor het leveren van meer Patriots aan Oekraïne. Ze willen wapenleveranties stoppen, omdat die de oorlog alleen maar verlengen. Een pacifist kan dus blijkbaar tegen oorlog zijn en tegelijkertijd tegen het verdedigen van gewone mensenlevens die door die oorlog kapotgemaakt worden! Het militair-industrieel-complex, waar de Amerikaanse Patriot-producent Raytheon toe behoort, moet blijkbaar bestreden worden. Ongeacht de burgerdoden. Ongeacht de toekomst van Oekraïne zonder adequate energievoorziening.
De winst van het verlies aan Russische wapens
Rusland heeft sinds de Tweede Wereldoorlog veel wapens geproduceerd en geëxporteerd. Die handel zakte in na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, maar is onder Poetin weer gegroeid. Tot - waarschijnlijk niet toevallig - enkele jaren voor de oorlog begon. De export daalde sinds 2019 en heeft sinds 2022 een andere bestemming gekregen. Er wordt nu vooral geëxporteerd naar het eigen leger in Oekraïne.
Belangrijk om te realiseren is dat veel van de wapens die Rusland naar Oekraïne stuurt, niet nieuw uit de fabriek, maar uit de opslag komen. Met name aan tanks, gepantserde voertuigen en artillerie heeft Rusland grote voorraden die nu aangesproken worden. Die voorraden bestaan echter vooral uit oudere voertuigen die soms al decennia zonder onderhoud in de buitenlucht kou en regen staan te trotseren. Een deel van die voorraad is onbruikbaar, een deel wordt voor onderdelen gebruikt en een deel kan worden opgeknapt. De Russische oorlogseconomie bestaat, wat betreft tankproductie, vooral uit het weer tot leven wekken van oude tanks. Hetzelfde geldt voor gepantserde voertuigen.
Dat opknappen van oude tanks is nodig, want Oekraïne heeft na meer dan twee jaar oorlog zo’n 80% van het aantal Russische tanks dat in 2022 in operationeel was vernietigd. Dat zijn meer dan 2700 (door Oryx visueel bevestigde) verloren tanks. Ter vergelijking, Frankrijk en Duitsland samen hebben iets meer dan 700 tanks. Met meer dan 11.500 tanks in de opslag kun je wel even vooruit, maar wat er opgeknapt wordt zijn steeds oudere exemplaren. Er zijn zelfs al T55’s gesignaleerd. Tanks die ook in musea te vinden zijn, omdat ze 70 jaar geleden, in 1955 werd geïntroduceerd. Dat geeft te denken over de slagkracht van het Russische leger.
Onder pacifisten hoor je weleens de volgende redenering. Het front beweegt al tijden niet meer, maar aan beide zijden vallen nog steeds talloze doden, dus kunnen we maar beter vrede sluiten. Daarmee wordt over het hoofd gezien dat het traditionele Russische leger, met haar aaneenschakelingen van weinig doordachte aanvallen, zichzelf voortdurend verzwakt. In de talloze aanvallen die de Russen de afgelopen maanden hebben ondernomen, nemen die steeds oudere tanks en gepantserde voertuigen het op tegen de overweldigende aantallen Oekraïense drones. Ze worden met soms tientallen per dag beschadigd of vernietigd en het levert de Russen nauwelijks terreinwinst op. Ook de Russische artillerie en het luchtafweergeschut worden voortdurend door Oekraïense drones onder vuur genomen. Hier zie je de tellingen van Oryx, die een indicatie geven.
De uitputting van de Russische voorraden aan tanks, gepantserde voertuigen en ander materieel is op langere termijn goed nieuws voor Oekraïne en andere geterroriseerde buurlanden. Dat geldt tevens voor de vernietiging van andere dure en moeilijker vervangbare wapensystemen. De honderden neergehaalde gevechts- en verkenningsvliegtuigen, waaronder de A-50’s. Het luchtafweergeschut, zoals de S300 en S400 systemen. Oekraïne is op het moment niet in staat de bezette gebieden te bevrijden, maar wel om het grote machtige Russische leger voor jaren te verzwakken. En hoe zwakker het Russische leger, hoe rooskleuriger de toekomst van haar buurlanden.
Oorlog voeren tegen de wapenindustrie
Terug naar dat militair-industrieel-complex dat volgens de pacifisten bestreden moet worden. Daar is Oekraïne het zonder twijfel mee eens. Het militair-industrieel-complex van Rusland moet worden aangepakt. Zolang Rusland een levendige wapenindustrie heeft en haar leger met wapens kan blijven bevoorraden, blijft het een gevaar.
De pacifisten zouden daarom op de bres kunnen springen voor Oekraïne, door te pleiten voor meer economische sancties om die Russische wapenproductie verder aan banden te leggen. Die productie is namelijk afhankelijk van machines die ze niet zelf maakt, maar voornamelijk uit Europa importeert. Bedrijven omzeilen de bestaande sancties, door machines en reserveonderdelen via Turkije en de Caucasus naar Rusland te transporteren. Dat kan met verdergaande sancties worden ingeperkt. Geen pacifist die daarvoor pleit, terwijl sancties toch heel vreedzame middelen zijn. Het wonderlijke is natuurlijk vooral dat mensen als Ewald Engelen, die regelmatig over dat militair-industrieel- complex beginnen, daarmee louter Amerikaanse wapenproducenten lijkten te bedoelen.
Ruimdenkender pacifisten daarentegen zouden zelfs de aanvallen kunnen steunen die Oekraïne af en toe uitvoert op fabrieken die wapens produceren. Zoals recent een onderzoeks- en productiefaciliteit van een producent van elektrische onderdelen voor o.m. vliegtuigen en luchtafweergeschut. Wapens gebruiken om de wapenproductie te stoppen lijkt me de meest vredelievende manier waarop je wapens kunt inzetten. Een strategie die uiteindelijk op vrede aanstuurt.
Oekraïense wapens en de drone-oorlog
Pacifisten die spreken over het militair-industrieel-complex, hebben het over de Amerikaanse wapenindustrie, niet over de Russische. Dat er überhaupt in Oekraïne zoiets bestaat daar zijn ze zich waarschijnlijk niet bewust van. Terwijl 17% van de Sovjet-wapenproductie in Oekraïne plaatsvond en 25% van het militair wetenschappelijk onderzoek. Bij het uiteenvallen van de Sovjet-Unie werkten er 2,7 miljoen mensen bij de 1840 defensiebedrijven. Sinds 1991 is er natuurlijk wel iets veranderd, maar op dit moment is Oekraïne alweer 10 jaar in oorlog en zeker sinds februari 2022 is de productie zoveel mogelijk opgeschroefd. Ook de productie van geavanceerde wapens, zoals de Neptune. Een lange afstandsraket die qua bereik vergelijkbaar is met de Brits-Franse Storm Shadow/Scalp en de Amerikaanse ATACMS. De raket die van het vlaggenschap van de Russische Zwarte Zeevloot, de Moskva, tot onderzeeboot wist te degraderen.
Mensen zoals Jelle van Baardewijk in dit gesprek bij De Nieuwe Wereld, lijken te denken dat het Oekraïense leger alleen nog kan vechten door de massale westerse wapensteun. Als dat waar was dan zou het Russische leger meer vooruitgang hebben geboekt in de vele maanden dat de Republikeinen de Amerikaanse wapensteun ophielden. Er waren toen grote tekorten aan artilleriegranaten, maar toch hield Oekraïne stand. Hoe dat kwam? Drones. Oekraïne maakt er ondertussen tienduizenden per maand en soms is één FPV-drone genoeg om een Russische tank uit te schakelen. In de drone-oorlog tussen beide landen lijkt Oekraïne de overhand te hebben. Met haar lange afstand-drones kan ze ondertussen doelen tot 1500 km vanaf de grens bereiken.
Trage en gedoseerde militaire steun
De westerse wapensteun voor Oekraïne is aanzienlijk. De pacifist, die elk wapen teveel vindt, denkt zelfs dat die steun immens is. Zij ageren tegen wat ze als de westerse consensus zien van politici die vinden dat Oekraïne koste wat het kost verder moet kunnen vechten en moet winnen. Maar die consensus bestaat niet.
In de afgelopen twee jaar is duidelijk geworden dat de wapensteun, gezien de schaal van dit conflict, zeer gematigd is en veel te traag. De belangrijkste politici, met name de regering Biden en bondskanselier Scholz, lijken er - bang voor een Russisch verlies (?) - geenszins op uit om Oekraïne te laten winnen. Over elk geavanceerd wapen wordt maanden geaarzeld voordat het uiteindelijk toch aan Oekraïne geleverd wordt, zoals bij de tanks. De V.S. hebben er uiteindelijk 31 aan Oekraïne geleverd, terwijl ze er duizenden in de opslag hebben. Over F16’s werd eerst lang geaarzeld en sinds besloten is ze te leveren duren de voorbereidingen zo lang, dat velen het zien als een vertragingstactiek van het Witte huis. Ze vliegen nog steeds niet boven Oekraïne. Meer Patriotsystemen lijken eindelijk te komen, nadat eerst een groot deel van de energievoorziening door Russische raketten moest worden vernietigd.
De landen die voor wapensteun zijn worden dus getemperd door de voorzichtige Biden en Scholz. Zij willen niet dat Oekraïne wint, maar dat ze niet verliest. Daar tegenover staan landen als Finland, de Baltische staten, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk en sinds kort ook Frankrijk. Zij doorzien de bluf van Poetin, kijken minder angstig naar dit conflict en vinden dat Oekraïne moet winnen.
Tot slot
Onder pacifisten hoor je wel de afkeer voor wat een nieuwe wapenwedloop wordt genoemd. De groeiende defensiebudgetten in het westen zouden dat illustreren. En ja die budgetten groeien en nee, dat is geen bewijs voor een nieuwe wapenwedloop. Het is namelijk oorlog en dat betekent dat er veel, heel veel wapens vernietigd worden. Het opschroeven van de defensie-uitgaven zal er in de eerste plaats voor zorgen dat wat aan het front vernietigd wordt, ook vervangen kan worden. De grote vraag is daarbij wel of de veranderende oorlogvoering in voldoende mate doordringt tot westerse ministers van defensie en militaire leiders. Met name de immense hoeveelheid drones vraagt om een ander soort verdediging. Er worden oude Gepards naar Oekraïne gestuurd en modernere Skyrangers waarvan er nog maar weinig geproduceerd zijn. Het zijn bovendien relatief dure systemen vergeleken met de drones van 1000 euro, die in steeds grotere zwermen elk wapen aan het front kunnen uitschakelen.
Oorlog is een tijd van innovatie en dat is niet perse een geruststellende gedachte. Het voordeel voor Oekraïne in deze oorlog is dat de talloze bedrijfjes die bezig zijn met het ontwikkelen van steeds innovatievere drones, anders dan in Rusland, niet centraal aangestuurd worden. Die decentrale markt-achtige opzet zorgt ervoor dat Oekraïne sneller kan inspelen op veranderingen aan het front. Zo is ze sinds kort in staat met FPV-drones de veel duurdere Russische verkenningsdrones aan te vallen. Een vleugje goed nieuws uit de drone-oorlog.
Angstaanjagend aan die ontwikkeling is echter het vooruitzicht van de beschikbaarheid van dergelijke wapens in een open samenleving als de Europese. Want anders dan houwitsers, of tanks, zullen dergelijke wapens, net als vuurwapens, particulier verhandeld gaan worden. Dat zal niet zonder gevolgen blijven. Denk aan criminelen die op de zwarte markt radiografisch bestuurbare precisiegranaten aanschaffen om aanslagen mee te plegen. Denk aan een doorgeschoten complotdenker die de overheid verantwoordelijk houdt voor gefabuleerd wereldleed en met zo’n drone een politicus omlegt. Met de eenvoud in het gebruik van deze nieuwe wapens en de aantallen die nu geproduceerd worden, levert deze oorlog gevaren op waar we waarschijnlijk niet op voorbereid zijn.
