Excuses zijn de lijm om misstappen te herstellen. Maar hoe werken ze precies? En kunnen verontschuldigingen elk conflict uit de weg ruimen? April 2017. Frisdrankbedrijf Pepsi lanceert zijn nieuwste reclamespotje. In het filmpje zien we een vrolijke groep Black Lives Matter-demonstranten van verschillende etniciteiten door een stad bewegen, met realityster Kendall Jenner in hun midden. De sfeer is vrolijk en uitbundig. Plots komt de protesterende massa tegenover de politie te staan. De sfeer wordt gespannen. Totdat Jenner naar voren stapt. Ze biedt een agent een blikje Pepsi aan. Het geluid van het blikje doet het feest weer losbarsten. Pepsi’s bruisende commercial probeert een positieve boodschap uit te stralen over samenzijn, gelijkheid en acceptatie. Het effect was echter minder positief. De campagne werd op sociale media overspoeld met boze reacties. Ook Kendall Jenner kreeg de volle laag. Wat ging hier mis? Critici namen aanstoot aan de manier waarop Pepsi de Black Lives Matter-protesten portretteerde. De commercial zou hun strijd tegen racisme en onrecht niet serieus nemen. Kendall Jenner die met één blikje cola dit complexe conflict oplost? Zo makkelijk gaat dat niet. Pepsi nam de kritiek ter harte en bood zijn excuses aan door het volgende bericht te verspreiden: "Pepsi was trying to project a global message of unity, peace and understanding. Clearly we missed the mark, and we apologize. We did not intend to make light of any serious issue. We are removing the content and halting any further rollout. We also apologize for putting Kendall Jenner in this position." Waarom we sorry zeggen “Een zeldzaam voorbeeld van een goede, succesvolle verontschuldiging”, aldus communicatiewetenschapper dr. Daniël Janssen (UU). Hij bestudeert de rol die deze excuses spelen in crisiscommunicaties. Wij vroegen hem naar de functie, de effecten en de do’s en don’ts van deze taaluitingen. Excuses spelen een belangrijke rol in het onderhouden van relaties met anderen, legt Janssen uit. Onze sociale interacties zijn gebouwd op gedeelde normen, waarden en verwachtingen. Als zo’n norm in het sociale verkeer overtreden wordt, komt de relatie onder druk te staan. In het geval Pepsi signaleerden de kijkers van het filmpje zo’n overtreding. Pepsi kan het toch niet maken om zo licht om te springen met zo’n serieus onderwerp als discriminatie? Snapt Pepsi dan niet hoe gevoelig en complex de problemen zijn? De verhoudingen tussen het bedrijf en publiek stonden op scherp. "Als sociale dieren bij uitstek hebben mensen graag een goede, soepele verstandhouding met de medemens. We zijn erbij gebaat om conflicten snel op te lossen. Excuses kunnen daarbij helpen," aldus Janssen. Ze functioneren als eerste laagje lijm in het herstellen van een geschonden relatie. Sorry zeggen tempert de woede van de ander en haalt de angel uit de pijnlijke situatie. Hoe zeg je sorry? Maar alleen ‘sorry’ zeggen is doorgaans niet genoeg, benadrukt Janssen. Dat is te dubbelzinnig, want waarvoor zeg je sorry en waarom? De essentie van iedere geslaagde verontschuldiging, groot of klein, moet zijn: verantwoordelijkheid nemen voor je misstap. Janssen: "Door je excuses aan te bieden, leg je de schuld bij jezelf neer en neem je die weg bij de ander." In het geval van bovenstaande commercial is het is niet de kijker die boodschap verkeerd geïnterpreteerd heeft. Pepsi heeft een inschattingsfout gemaakt. Naast deze spijtbetuiging bevatten succesvolle excuses doorgaans de volgende componenten, somt Janssen op: een specificering van de overtreding; een verklaring waarin je laat zien dat je de overtreden norm wel degelijk erkent en respecteert; een uiting van empathie, waarmee je het rotgevoel van de ander erkent; een aanbod om de schade te herstellen en eventueel een belofte dat het niet opnieuw zal gebeuren. Pepsi’s bericht bevat bijna al deze onderdelen: We bieden onze excuses aan (spijtbetuiging). Wíj hebben de plank misgeslagen, niet Kendall Jenner (verantwoordelijkheid nemen). Het was niet onze intentie om licht om te springen met een serieuze kwestie als het BLM-protest. We wilden juist vrede en eendracht uitstralen (uitleg, erkenning van norm en uiting van empathie). We verwijderen het filmpje (reparatie). Na Pepsi’s verontschuldiging verstomde dan ook de kritiek en wist Pepsi zijn reputatie te redden. Een gouden toverformule? Toch zijn excuses geen gouden toverformule die ieder denkbaar conflict kunnen oplossen. Hoe kan dat? Janssen legt uit: in het vellen van een oordeel, vergeving of niet, wegen mensen niet alleen de woorden van de sorry-zegger mee, maar ook het conflict als geheel. "Door je excuses aan te bieden, geef je namelijk impliciet aan dat je fout een eenmalige misser was." Daarom beoordelen mensen ook: klopt het inderdaad dat het hier om een incident gaat? Om die reden ging het ABN Amro eerder dit jaar minder goed af dan Pepsi. Wat was er aan de hand? Het OM oordeelde dat de bank jarenlang te weinig maatregelen had genomen om illegale witwaspraktijken tegen te houden. ABN Amro bood hiervoor afgelopen april excuses aan tegenover zijn klanten. Dat was niet heel effectief, oordeelt Janssen. Uit de berichtgeving bleek namelijk ook dat de bank al meermaals gewaarschuwd was door het OM, maar niets had gedaan. "Dat maakt het erg ingewikkeld om de situatie nog goed te maken met alleen een ‘sorry’." Hetzelfde geldt voor een persoon of organisatie die meerdere malen met excuses op de proppen moet komen. Vergeving voor herhaalde of structurele fouten is een stuk lastiger dan voor één enkele uitglijder. Excuses kunnen dus niet alle verbroken relaties met een likje woordenlijm herstellen. "De essentie van een ‘sorry’ blijft toch dat er iets fout is gegaan.", concludeert Janssen. En het is aan de ander om die fout te vergeven of juist niet. Woorden, hoe mooi en oprecht ook, kunnen niet volledig rechttrekken wat al krom was. Gelukkig kan 'sorry' in veel gevallen wel degelijk helend werken. Kom je te laat, of bots je tegen iemand aan, dan kan het geen kwaad om daar wat woorden aan te wijden. Hoe heb jij voor het laatst sorry gezegd? Dit artikel van Nienke Floor verscheen eerder bij Studium Generale Utrecht. In een serie van zes artikelen onderzoeken Larissa Biemond en Nienke Floor het fenomeen excuses. Wanneer is een excuses nodig? Hoe zeg je sorry? Zijn er verschillen tussen persoonlijke en publieke of politieke spijtbetuigingen? En zijn officiële verontschuldigingen een effectief middel in het helen van wonden uit het verleden? Iedere week bekijken zij excuses vanuit een andere wetenschappelijke invalshoek. In het volgende artikel: zegt een Engelsman anders sorry dan een Rus? Toevoeging redactie Sargasso: Onze excuuspremier doet er goed aan de boodschap van dit artikel ter harte te nemen: "excuses zijn geen gouden toverformule die ieder denkbaar conflict kunnen oplossen".
Weer Hang Youth? Ja, weer Hang Youth. Sorry. Maar op de eerste dag van het nieuwe jaar kunnen we niet om deze waarschijnlijk vrij accurate voorspelling van de band heen.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
Een nieuwe dag in een nieuw jaar. Wij wensen iedereen een 3G (goed, gelukkig, gezond) nieuwjaar toe. Een aantal van onze redacteurs richten zich persoonlijk tot u en geven aan wat zij het liefst van 2022 verwachten.
-o-o-o-
Gwen van Eijk: Nieuw jaar, nieuwe kansen. Na een jaar zonder noemenswaardige aanpak van de klimaatcrisis, waarin we de pandemie hebben laten razen omdat we niet zorgen voor elkaar en rijke landen het niet nodig vinden de vaccinpatenten te delen, een jaar waarin we niet eens in eigen land een poging hebben gedaan om armoede en dakloosheid uit te roeien, gaan we dit jaar alles anders doen toch? TOCH? Optimisme is een morele plicht. Optimisme is een morele plicht. Optimisme is…
-o-o-o-
János Betkó: voor de wereld een beetje hoop. Minder sterke mannen en wat meer democratie. Urgentie en daadwerkelijke vooruitgang bij de grote uitdagingen van deze tijd, of dat nou de pandemie, de klimaatcrisis, toenemende ongelijkheid of de bescherming van natuur en biodiversiteit is. En voor mezelf: dat er alsjeblieft weer wat bandjes te bekijken gaan zijn, en wat te festivallen valt. Dat mis ik echt.
-o-o-o-
Jos van Dijk: Als Brussel er keer op keer niet in slaagt de ondermijning van de rechtsstaat in landen als Hongarije en Polen te keren, mogen we hopen dat de bevolking meer succes gaat boeken. Uiteindelijk zal de democratie toch door de burgers zelf gerealiseerd moeten worden.
Op naar betere tijden. Ik wens u en alle andere Europeanen een goed nieuwjaar!
COLUMN - Je spreekt niet van een ‘explosie’ als je écht vindt dat trans zijn oké is
Er verschijnen tegenwoordig veel artikelen waarin de zorgverlening aan en de positie van trans mensen ter discussie worden gesteld. Ze worden steevast geïntroduceerd met een plichtpleging: ‘Niet dat er iets mis is met trans mensen, maar…’. Het is de obligate knieval, die als vrijbrief dient om precies dat te doen wat je zegt niet te doen: discrimineren.
Want vervolgens leggen de maar-mensen uit dat er sprake is van een zorgwekkende trend. Er zou een ‘explosie’ zijn van trans mensen, vooral van pubermeisjes die zich jongen voelen, en mensen zouden ‘te makkelijk’ in transitie mogen gaan. Vooral de notie dat iemand niet langer verplicht een pakket van ingrepen hoeft te doorlopen voordat ze hun geslachtsaanduiding op hun identiteitsbewijs kunnen veranderen, roept protest op.
Wat opvalt: het zijn vooral gendervaste mensen die zulke bezwaren aanvoeren. Het doet me denken aan mannen die vrouwen haarfijn uiteggen hoe zij zich dienen te gedragen om ‘succesvol’ te zijn, of heteroseksuele mensen die uiteenzetten wat homoseksuelen niet moeten doen indien ze ‘aanvaard’ willen worden.
‘Vragen stellen’, noemden deze maar-mensen het. Dat verklaart niet waarom kranten zulke stukken met enige gretigheid afdrukken. Je spreekt niet van een ‘explosie’ als je écht vindt dat trans zijn oké is. Mij lijkt het conditionele acceptatie. ‘Ze’ moeten eerst aan ‘onze’ voorwaarden voldoen, anders is de boot aan.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
In het 20-jarig bestaan van Sargasso werden nogal wat lijstjes gemaakt. In 2008 bepaalde de lezers wat het ‘respectste’ beroep was. Niet te verwarren met ‘de mens van het jaar’.
Ga bij u zelf eens na welk beroep nu het meeste respect verdient en lees dan het lijstje ‘respectste’ beroepen uit 2008 nog eens na.
Bent u verrast? En weet u nog een ‘mens-van-het-jaar 2021’?
OPINIE - Een triest bericht vandaag: econoom en politicoloog Robin Fransman is overleden aan de gevolgen van covid-19. Fransman had altijd oog voor de minder bedeelden, kritiek op trickle down denken, pleitte voor hogere belasting op kapitaal en was dat betreft toch een VVD’er zoals we die tegenwoordig veel te weinig zien.
Recenter gebruikte hij zijn bekendheid voor het Herstel-NL project, het veel bekritiseerde plan waarmee Nederland in corona-tijd ‘open’ zou kunnen. In het kort kwam het er op neer dat ‘ouderen en kwetsbaren’ in veilige zones werden gebracht, afgezonderd van de rest van Nederland. Deels op fysieke locaties zoals hotels, en deels op speciale dagen of uren. Ze kunnen dan veilig winkelen of naar de bioscoop en de rest van Nederland kon gewoon lekker door. Ergens in het begin van 2020 klonk dit misschien nog logisch.
Ook onze Rijksoverheid communiceerde veelvuldig over “ouderen en kwetsbaren beschermen” en later over “ouderen en kwetsbaren vaccineren”. Gedurende 2020 en 2021 werd echter duidelijk dat covid-19 iedereen kan treffen en iedereen hard kan treffen bovendien. De alfa variant van het virus was besmettelijker dan het origineel en zorgde voor meer ziekenhuisopnames, vervolgens verergerde de delta variant dat nog eens. Over de ernstige en langdurige klachten na ziek te zijn geweest, het zogeheten ‘long covid’, werd mondjesmaat steeds meer bekend. De ziekte verloopt grillig, het genezingsproces kan werkelijk alle kanten op. Van een paar dagen snotteren, naar aanhoudend concentratieverlies of anderhalf jaar later nog geen trap op kunnen lopen. Covid-19 is een bitch.
RECENSIE - Het lijkt wel of het niemand is opgevallen, maar deze week presenteert Janine Abbering 4 avonden Wintergasten. Vanavond werd haar interview getoond met Yuval Noah Harari, de bekende Israëlische historicus, schrijver en futuroloog. Die heb ik hoog zitten, al moet ik bekennen dat ik geen een van zijn boeken heb gelezen. Mijn interesse is puur gebaseerd op wat er over hem in de media is verschenen. Hij zegt hele verstandige dingen, en daarom was ik zeer benieuwd naar zijn “ideale tv-avond”.
Tot mijn niet geringe verbazing en vreugde trapt hij af met een fragment uit de historische tekenfilmserie “Er was eens…”. Die was ik helemaal vergeten! Op de lagere school werd het soms getoond in de geschiedenis- of biologielessen, en ik ben het tot ver na mijn jeugd blijven kijken. (Ik had overigens geen idee dat het een Franse serie is, die blijkbaar wereldwijd werd uitgezonden.) Het deed precies wat het beoogde; je leerde er iets van en tegelijk was het gewoon heel lollig. Het was voor Harari de reden dat hij historicus werd. En het is óók de perfecte illustratie van de ideeën die hij heeft over het leven, en hoe de mens erin staat. Het is allemaal storytelling. Én ons vermogen tot samenwerking. Iets waar ik het alleen maar hartgrondig mee eens kan zijn. Volgens hem is die samenwerking waarschijnlijk de reden dat de homo sapiens het won van de Neanderthalers – die fysiek en misschien zelfs intellectueel onze meerdere waren (ze hadden in elk geval grotere hersenen). Maar vooral de verhalen die we vertellen, de “werkelijkheid” die we voor onszelf creëren, vind ik een interessant gegeven. Het is een concept dat ik al lange tijd overpeins en dat me helpt om de wereld te begrijpen.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Er vanuit gaande dat wegens de coronamaatregelen iedereen zich geen raad wist wat te doen op eerste Kerstdag verzorgden wij de Kerstlockdown Special.
Deze eerste kerstdag is ook de dag dat Sargasso twintig jaar geleden net 5 dagen oud was. We vonden in de archieven nog wat amusement: de Schermschotquiz. Samengesteld door onze toenmalige redacteuren Crachàt en mark.
Eén nostalgisch onderdeel was de Schermschotquiz. Gevonden in onze archieven, afgestoft en met vijf nieuwe schermschotjes de lezers tot enige interactiviteit geprikkeld. Daar zouden wel veel reacties op komen. Immers een welkome afwisseling bij het lamlendig op de bank wat op je phone zitten scrollen?
Daar hadden we buiten de waard gerekend. De supermarkten bleven open.
Maar, zoals beloofd, op deze derde kerstdag toch de uitslag van de schermschotquiz.
Schermschot 1 werd vlot geraden door Richard: de roemruchte film Festen (1998) was op de eerste kerstdag wel een schermschotje (uit de openingsscene van de film) waard.
Schermschot 2 werd 2 minuten vlotter onthuld door Joost: de geheugenthriller Memento (2000). Het schermschot komt uit een van de eerste scenes van de film, waarin de hoofdrolspeler de man vermoord, die hij eerder (in de film dus even daarna) buiten bij de auto’s spreekt.
Voor wie het vergeten is: kerst is Josef en de maagd Maria, de stal in Bethlehem, de geboorte van Jezus. Een oud verhaal? Welnee, dolende mensen, in verwachting van wat dan ook, zijn aan de orde van de dag. En dan gaan we u toch een fijne kerst wensen.
Hier wat kerstkaarten voor alle Sargassolezers. Bij wijze van kerstgroet.
Truthout.org Madonna and Child of Surveillance (Image: Jared Rodriguez / Truthout).
Madonna And Child Art Raphael Moderne by James W Johnson.
Damien Hirst – Mother and Child Divided ( een half doorgesneden koe en idem kalf op sterk water).
Banksy Christmas card: “If Jesus were to come this year, Bethlehem would be closed.”
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.
Hardlopen door de regen in december
En daar gaan we
de spoorbrug huilt
de trein die suist
de wind die blaast
de boom die buigt
het blad dat waait
de golven wit
het water wild
m’n sokken nat
mijn handen koud
het tempo straf
de wind die striemt
mijn bril beslaat
mijn hart dat bonst
de tak die kraakt
m’n jack kletsnat
het slechte zicht
mijn tijd beroerd
de spieren stram
de route lang
het hoekje om
de luwte in
het modderpad
het valse plat
de hongerklap
het zoute zweet
het zweet dat bijt
de wil die kraakt
de regenplas
de enkel zwikt
het rechte eind
het licht valt weg
je hapt naar lucht
een vaag besef
je vindt dit leuk
de regen in
decemberkou
de finish lonkt
je concentreert
je pas wordt lang
je grijns komt terug
je bent er weer.